تاریخ : 1348/10/11 03:00
شناسه : 149027

گفتگوی شاخه سبز با کارشناس مسائل عراق و خاورمیانه دکتر اردشیر پشنگ
تحولات اینده عراق بعد از انتخابات 2018
در گفتگو با شاخه سبز اقای پشنگ کارشناس مسائل عراق و خاورمیانه معتقد است در این دوره از انتخابات نقش حیدر العبادی کلیدی است و چرخش وی به سمت صدر یا مالکی می تواند در اینده عراق تحولات عراق تاثیر گذار باشد. 
انتخابات عراق از دو جهت حائز اهمیت است اولا اینکه به خاطر شرایط نظامی و ساختاری سیاسی این کشور است از آنجای که نظام سیاسی و انتخاباتی عراق پارلمانی است بنابراین احزاب و گروهی که بیشترین حمایت های مردمی را در انتخابات بدست آورد می تواند درآینده روند سیاسی و تصمیم گیری این کشور نقش بسزایی داشته باشد. در انتخابات پارلمانی  عراق و ائتلاف و احزابی که بتواند با توجه به کرسی های بدست امده،  165 کرسی از مجموع 329  را بدست بیاورند و یا با هم اتئلاف کنند می تواند تشکیل دولت دهند و با انتخاب نخست وزیر، رئیس جمهور و وزیران در اینده عراق و تصمیم گیری و به سیاست داخلی و خارجی این کشور نفوذ و قدر خود را بیش از پیش افرایش دهند و مواضع دلخواه را اخذ نمایند. دومین دلیل اهمیت انتخابات عراق به شرایط ویژه این دور از انتخابات عراق است  چرا که این انتخابات بعد از بیرون راندن داعش و انتخابات اقلیم کردستان عراق برای استقلال این منطقه از دستورات مقامات بغدادی، که با مخالفت دولت مرکزی عراق روبرو و غیرقابل اعلام شد همراه است. بنابراین عراق تا معلوم نشدن دولت و مسئولین آینده همچنان در شرایط مبهم و پیچیده ای بسر می برد.
نتایج انتخابات عراق از مشارکت 44  درصدی مردم این کشور خبر می دهد که گویای سردی و ناامیدی مردم این کشور از احزاب و مسئولین کشور شان است. صدر که بعد از ترور پدرش توسط صدام حسین در اواخر دهه نود میلادی به جای پدر در سن جوانی وارد کارزار سیاسی و نظامی شد در حالی که 44 سال از سن وی می گذرد ولی هم مانند رهبری کارکشته مواضع خود را نسبت به شرایط مدنظر مدام تغییر می دهد تا اهداف خود که همان رهبری بر مردم عراق است را بدست اورد در انتخابات 2018 عراق در حالی که کارشناسان روی برنده شدن حیدری العبادی رهبر حزب النصر حساب جداگانه باز کرده بودند اما این صدر بود که در کمال ناباوری توازن سیاسی در عراق را به نفع خود و یارانش بر هم زد. جالب بدانیم که خود صدر در انتخابات عراق به عنوان نامزد و کاندیدا انتخاباتی شرکت نکرد. 
هر چند در این دوره از انتخابات مقتدی صدر برگه ای برنده شدن را بدست گرفت ولی نتایج انتخابات نزدیک به هم بود و فاصله چندانی بین حزب سائرون به رهبری صدر با حزب های الفتح و النصری به رهبری هادی العامری و حیدرالعبادی نبود پس حالا زود است از موفقیت حزب وی حرف زد چون سکان رهبری عراق را حزبی می توان بدست گفت که بتوند با لابی گری، مذاکره، چانه زنی و سازش با بقیه حزب ها، آنها را برای تشکیل دولت با خود هم صدا و هماهنگ سازد. در خصوص روندها و حرکات و رفتارهای احزاب عراق و چگونگی کنترل و سمت گیری های آن در مورد اینده عراق سوالات به ذهن متبادر می شود که برای یافتن جوابی برای آنها به سراغ ادرشیر پشنگ نویسنده و روزنامه نگار مستقل و کارشناس مسائل خاورمیانه و عراق می ریم
وی با بیان اینکه به نظر می رسد که حیدری العبادی به نوعی از دولت آقای صدر که خود ایشان حضور غیر مستقیم دارد و جریان های تحت امری وی قصد تشکیل دولت را دارند استقبال کند افزود: به طور تا حالا برخی از ائتلاف های بزرگ چون جریان اقای حکیمی و بارزانی اعلام کردند که قصد دارند در دوره آتی عراق حضوری فعال داشته باشند نکته اصلی این است که نصف بعلاوه یک یعنی 165 کرسی برای تشکیل دولت در پارلمان عراق لازم است اما این به این سادگی هم نیست که فرض کنیم هر ائتلافی یا فراکسیونی که به 165 کرسی برسد می تواند دولت تشکیل دهد. در پارلمان عراق 329 کرسی وجود دارد که برای تعیین برخی پست ها مثل ریاست جمهوری به دو سوم رای اعتماد اعضای پارلمان نیاز است. یعنی توافق گروهها و احزاب دیگر را هم لازم دارد. یک رسم و رسومی در که عراق با توجه به نظام سیاسی، در این کشوروجود دارد این است که از آنجایی که نظام سیاسی عراق پارلمانی است قدرت براساس کرسی های پارلمانی تقسیم می شود برخی پست نیازی به آرای بیش از نصف بعلاوه یک  دارد فقط جمع آرای نصف بعلاوه یک به خاطر این است که کدام فراکسیون مامور تشکیل دولت می شود برای اینکه دولت و نظم تازه وجدید شکل بگیرد دست کم باید روی دو سوم قدرت باید هماهنگی ایجاد شود به خاطر همین موضوع با توجه به تحولاتی که وجود دارد من فکر می کنم باید یک ارتباطی را برقرار ساخت با آن سیاست و رویه ای که مقتدا صدر طی چند سال اخیر مثل دوری گزیدن از ایران، مقاومت و مکتب قم که خواهان تشکیل نظام سیاسی اسلامی در جوامع مختلف است و حرکت به سمت تشکیل دولت تکنوکرات دارد صدر از کلمه سکولار استفاده نمی کند ولی در واقع در چنین مسیری دارد گام بر می دارد یک زمانی شاخه نظامی جریان صدر یعنی " جنبش المهدی " می خواست نظام سیاسی اسلامی در عراق تشکیل دهد، امریکا استعمار گر را بیرون راند، و با ایران ارتباط نزدیکی داشته باشد ولی در حال حاضر ملاحظه می کنیم که بنا به دلایلی جناب صدر علاقه به موضع و اهداف گذشته خود ندارد.
 عمار حکیم رهبر جریان حکمت در سخنرانی خود اشاره کرد که در حزبی که هست طبق اسناسنامه رهبر نمادین این حزب است گفت آیت الله خامنه ای نظر یا دخالتی در مجلس اعلای عراق ندارند یا تابحال نداشت فقط ایشان گفتند اگر زمانی خودتان نتوانستید به توافق اجماعی در مورد مسئله ای برسید می توانید به من مراجعه کنید من هم پیشنهادات و توصیه های را به خدمت شما می رسانم.
در نظام بین الملل بنا بر اصل حاکمیت و استقلال، مثبت و خوشایند نیست که دولت های فرامنطقه ای و منطقه ای و همسایه در تصمیم گیری ها و برنامه های دولت دیگری دخالت و نفوذ داشته باشد به همین خاطر عراقی های پسا داعش بعد از انتخابات 2018 به خصوص شخص صدر به دنبال یک خط هستند که به نوعی استقلال کشورشان را هرچند به صورت ظاهری داشته باشند در راستای همین سیاست و رویکرد بود که صدر از دخالت های ایران و امریکا در عراق انتقاد کرد و لیکن واقعیت های داخل عراق این را می رساند که این کشور همچنان تحت شعاع دخالت های کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای است. ایده آل اقای صدر پی گیری سیاستی تحت عنوان الگوی موازنه منفی است تا از این طریق نفوذ قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای را در عراق کم کند ولی فعلا در این اوضاع و شرایط داخلی و منطقه عراق این کشور مجبور به اتخاذ سیاستی براساس اصول موازنه مثبت است چون برای بهبود وضعیت منطقه ای و بازسازی این کشور نیاز به همکاری در زمینه های اقتصادی با کشورهای چون (عربستان و ترکیه ) دارد. یا حتی برخی کارشناسان تصور می کنند که تحت استراتژی ها و محدودیت سازیهای امریکا و متحدین منطقه ای آن، ایران در عراق یا در سیاست ها صدر جای ندارد و شخص صدر از ایران فاصله می گیرد. ولی نفوذ منطقه ای ایران به نوعی نیست که به صورت دستوری از طرف امریکا یا هر کشوری صورت بگیرید مثلا اگر امروز آنها گفتند ایران اخراج شده و سفارت آن در عراق بسته شده نفوذ ایران خودکار از بین می رود. نفوذ ایران در عراق چند لایه، تاریخی و در ابعاد گسترده ای است، نمی توان به طور یقین گفت که صدر هیچ ارتباطی با ایران ندارند و در اینده هم برقرار نخواهد کرد.  بلکه مسائل در این خصوص خیلی پیچیده و تو درتو تر از این حرف ها است. بنابراین براساس همین سمت گیریها و سیاست ها امکان وقوع وضعیتی مثل عراق 2010 که در آن دوران وارد یک بن بست سیاسی نه ماه شد، متحمل تر است.
بنابراین در شرایط فعلی، کلید حل این بحران آقای حیدر العبادی است که تا چه میزان نسبت به همکاری با آقای صدر علاقه نشان دهد و این همکاری برای تصدی کدام پست است و اینکه ایا وی به دنبال پست نخست وزیری است یا نه. پس چرخش آقای العبادی به سمت آقای مالکی یا صدر تا حدود زیادی می تواند آینده تحولات عراق را مشخص کند.
جناب پشنگ نقش احزاب های سیاسی کرد را در این دور از انتخابات به چه شکلی دیده اید؟ و توضحاتی در خصوص کارکردهای دو حزب اصلی کردی(دموکرات و اتحاد میهنی ) در انتخابات 2018 و برنامه های آتی این دو حزب داشته باشید.
مسئله جدی کردهای عراق این است که آیا می خواهند در عراق بمانند یا نه؛ و سرگردانی در ماندن یا نماندن هنوز یک مسئله یا فاکتور بسیار مهمی است. چند ماه قبل از برگزاری انتخابات 2018 عراق، ما شاهد یک رفراندوم در کردستان عراق یا مناطق مورد مناقشه مثل کرکوک بودیم که در آن رفراندوم92 درصد از شرکت کنندگان به جدایی از عراق و مستقل شدن این منطقه رای دادند اما بعد از این رفراندوم تحولاتی اتفاق افتاد و دولت عراق توانست با همکاری با همسایگان خود(ایران و ترکیه)، فضای جغرافیای و مرزی را بر اقلیم تنگ و محسور گرداند بدین شکل توانست مانع جدایی این منطقه از خاک خود شود. در زد و برخورد هایی که بین نیروهای عراقی و کردهای اقلیم صورت گرفت دولت بغداد توانست 51 درصد از مناطق تحت تسلط کردها از جمله شهر استراتژیک کرکوک را باز پس گیرد و همچنین65 تا 70 درصد چاه های نفتی که در اختیار کردها بود را اذان خود گرداند بنابراین در پی اقدامات دولت عراق و همسایگان آن وضعیت اقلیم کردستان موقعیت و وضعیتی دیگری پیدا کرد. در حال حاضر آرمان استقلال و مستقلی اقلیم کردستان که نزدیک به صد سال از عمر آن می گذرد و حتی از عمر تشکیل کشور عراق بیشتر است در هاله ای از در ابهام فرو رفته است و معلوم نیست چه زمانی دوباره پی گیری شود، مسئله رفراندوم که به آن اشاره کردم یکی از فاکتورهای تاثیر گذار در روند حضور کردها در این دور از انتخابات پارلمانی عراق داشت اگر خیلی سریع به سه دوره از گذشته انتخابات این کشور اشاره کنم در انتخابات 2005 همه کردها تحت یک لیست مشترک شرکت کردند و با توجه به تحریم  و فشارهایی که عراق اهل سنت در مناطقی که جمعیت داشتند روبرو بود کردها در وضعیت بهتری بسر می بردند در سال 2010  دو حزب مهم اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان در چارچوب اتحاد استراتژیکی که داشتند با یک ائتلاف مشترکی شرکت کردند و توانستند 43 کرسی از پارلمان عراق را بدون حساب بقیه احزاب کردی بدست بیاورند. در آن دوره از انتخابات کردها 57 کرسی رسمی از پارلمان عراق را به خود اختصاص داده بودند. و اما در دوره سوم انتخابات عراق در دوران بعد از صدام حسین در سال 2014  آرای رسمی کردها به 62 کرسی رسید و اما یک نکته حائز اهمیت در این مورد رشد قابل توجه تعداد کرسی کردها در شهر کرکوک بود و از 12 کرسی رقابتی دراین شهر، کردها موفق شدن 8 تا  از این کرسی را به خودشان اختصاص دهند(6 تا سهم حزب میهنی و 2 تا سهم حزب دموکرات کردستان).
 دکتر پشنگ تصریح کرد: در انتخابات اخیرعراق تقریبا همه پیش بینی ها درست از آب در آمدند به غیر از یک مورد، که اتفاقا همین یک مورد موضوع بسیار مهم و کلیدی به حساب می آید، مثل قبل  از شمارش آرا انتظار می رفت که حزب دموکرات 25 کرسی چهار سال پیش خود را حفظ کند و همین اتفاق هم رخ داد این حزب 25 کرسی، در این دور از انتخابات پارلمانی عراق را بدست آورد اما برعکس حفظ موقعیت و قدرت حزب دموکرات، پیش بینی می شود که حزب اتحاد میهنی به چند دلیل مختلف نتواند موفقیتی در این دور از انتخابات بدست بیاورد از جمله این دلایل می توان به بحران جانشینی در این حزب که از سال 2012 تا امروز اعضای این حزب نتوانستند در بین خودشان به اجماعی در این خصوص برسند. در بین اعضای این گروه همواره شاهد افزایش انشعاب ها و اختلافات فی مابین بودیم. پس از خروج این حزب از دورانی که در 2006 از آن خارج شد و دوران 2009 خودش تبدیل به یک جریان سیاسی جدیدی شد ما شاهد بودیم که در سال 2014 زمانی که برای اقای جلال طالبانی رئیس جمهور سابق و فقید عراق مشکل بوجود امده بود آقایان نوشیروان مصطفی (رهبر فقید حزب گوران) و برهم صالح به عنوان معاونان اول و دوم جناب طالبانی به خاطر مشکلات و فشارها و عدم اجماعی که در حزب اتحادیه مهینی وجود داشت نتوانستند در مورد گزینه ای جانشینی برای وی به توافق برسند. در انتخابات اخیر هم برهم صالح به دلیل اختلاف نظر و عدم اجماع با نزدیکان طالبانی از جمله همسر وی یعنی خانم هیرو ابراهیم احمد باعث شد تا وی هم همانند نوشیروان مصطفی که دست به تشکیل حزب گوران زد وی هم با لیست جدیدی تحت عنوان هم پیمانی برای عدالت و دموکراسی یا حزب دموکراسی و عدالت در این دوره از انتخابات جداگانه شرکت کند. پس همانطوری که از بیرون هم می توان دید این حزب کماکمان با مشکل جانشینی روبرو است. و اما مسئله دیگر این حزب(اتحادیه میهنی) این بوده که پیش بینی می شد که در این حزب در این دوره از انتخابات با ریزش آرا و افول موقعیت در اقلیم و پارلمان عراق مواجه شود، برداشت خود من این بود که حزب اتحادیه میهنی در این دوره می تواند 10 کرسی از 21 کرسی که در سال 2014 بدست آورد را کسب کند. اما این حزب توانست 18 کرسی را بدست آورد از دلایلی که من و دیگر کارشناسان تصور می کردیم این حزب با کاهش فاحش ریزش آرا مواجه خواهد شد مربوط می شود به مسئله رفراندوم سپتامبر سال گذشته اقلیم کردستان است. کارنامه ای که حزب اتحادیه میهنی در مورد مسئله کرکوک از خود به جای گذاشت بود باعث شده تا فضای میدیا و رسانه های منطقه ای از جمله رسانه های مربوط به کردها موضعی علیه این حزب بگیرند و در این رسانه ها از الفاظی چون خیانت، فروختن و واگذاری کرکوک به نیروهای نظامی عراق استفاده کنند؛ کرکوکی که روزی آقای طالبانی از آن به عنوان قدس کردها نام می برد. بنابراین با اختلافاتی که سر قضیه واگذاری کرکوک توسط این حزب صورت گرفت انتظار می رفت که جمعیت کردها از حزب اتحادیه میهنی حمایت به عمل نیاورند و این رفتار و موضع گیری سبب ریزش فاحش قابل توجه آرای این حزب شود. از سوی دیگر حزب میهنی به خاطر اختلافات داخلی سبب شد تا احزاب جدیدی از دل این حزب از افرادی که از این حزب جدا می شوند شکل بگیرد این احزاب جدید حالا رقیب های جدی حزب اتحادیه میهنی به حساب می آیند
وی گفت: یکی از این حزبها ، حزب برهم صالح است که قبلا به ان اشاره کردم و اما حزب اقای سوار عبدالواحد است که وی یک جوان دارای یک قدرت مالی قابل توجه وقابل تامل دراقلیم کردستان است که توانست در مدت کوتاهی ثروت قابل توجه را بدست آورد ایشان هم یک لیست جدید به اسم" نسل نو "وارد کرد. اما احزاب اسلام گرایان که همیشه در سلمانیه پایگاه ثابتی داشتند. بنابراین با این تفاسیر پیش بینی می شود که حزب اتحادیه میهنی شاهد افول و ریزش آرا باشد و لیکن نتایج آرا آنتخاباتی چیزی غیر از این را ثابت کرد. نتایج انتخابات حزب اتحادیه میهنی اما بدون حاشیه نبود و به دنبال خود شایعات و مباحثی را دامن زد بیشترین اعتراض نسبت به احتمال بروز تقلب و تخلف یا حتی آن چیزی که در امروز در رسانه های عراقی اعم از عرب به خصوص کرد هست بحث هک انتخابات است که برای نخستین بار بصورت الکترونیکی بوده است. در سلمانیه شنیده می شود که شش حزب و جریان اصلی به غیر از حزب دموکرات، (البته حزب دموکرات در شمارش آرا در سلمانیه ناراضی بود) خواهان بازشمارشی آرا هستند  و آن ها خواهان لغو آرا و برگزاری مجدد انتخابات هستند بهرحال هر چند کمیسیون عالی انتخابات اعلام کردند که تقلبی صورت نگرفته است ولی قائدتا تا وقتی بررسی های صورت نگیرد الان ما بدون سند قابل توجه نمی توانیم قضاوت کنیم اما اگر فرض کنیم که تخلفی رخ نداده است، یا آن چیزی است که در نوع استانداردهای انتخاباتی منطقه خاورمیانه که به نوعی مهندسی آرا تقریبا در همه جای این منطقه باب شده است. ولی با این وجود کاهش مشارکت در این دوره از انتخابات عراق مسئله مهمی است و هرچند که باید تاکید کنم میزان کردها از بقیه قومیت ها و مناطق عراق بیشتر بوده است.
 این کارشناس مسائل عراق و خاور میانه بیان داشت: میزان مشارکت کردها هر چند از بقیه مناطق عراق بیشتر بوده ولیکن با این وجود نسبت به دوره های گذشته شاهد کاهش مشارکت بودیم. یک مسئله بسیار مهمی است که در منطقه سلیمانیه هم روی داده است در اینجا از ابزارهای نامرئی و خیلی مهم تر قدرت مثل پول و قدرت نظامی در سلیمانیه به طور خاص در دست حزب اتحادیه میهنی است بهرحال در اقلیم کردستان قسمت عمده ای از کارمندان دولتی دو دسته اند یا وابسته به حزب اتحادیه میهنی، یا به حزب دموکرات هستند. برای روشن شدن مطلب مجبورم مثالی بزنم مثلا اگر شما در یک اداره مشغول به کار باشید یک حقوق ماهیانه ثابت دارید ولی اگر عضو هر کدام از این دو حزب باشید علاوه بر حقوق ثابت یک حقوق مازاد هم دریافت می کنید  که این حقوق مازاد نقش زیادی در بهبودی وضعیت زندگی شما خواهد داشت. بنابراین بخشی از کارمندان دولتی این منطقه (اقلیم کردستان) وابستگی های چنین سازمانی، حزبی و مالی با دو حزب اصلی اتحادیه میهنی و دموکرات دارند و مسلما این حمایت ها و جهت گیری در انتخابات هم تاثیر گذار هستند. مثلا در این دوره از انتخابات شاهد ریزش دیگر احزاب کردی چون احزاب اسلام گرایان(حزب اتحاد اسلامی و حزب جماعت اسلامی از هفت کرسی در دوره قبل به چهار کرسی در این دوره تن دادند ) و یا نتایج نه چندان خوب احزابی چون گوران، نسل نو و عدالت و دموکراسی، اما در کنار شکست و نتایج بد این احزاب، دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی همانند دوره های گذشته موفقیت های قابل توجه ای را بدست آوردند، اعضای اصلی حزب اتحادیه میهنی قبل از شمارش آرا و حتی یک روز قبل از برگزاری انتخابات پیش بینی می کردند که با ریزش آرا در سطح بالایی مواجه خواهند شد به طوری که یکی از اعضای این حزب گفت اگر ما دو کرسی را بتوانیم در پارلمان بدست بیاوریم باز هم ما حزب اصلی هستیم.
وی در پایان گفت:  درمجموع رفراندوم اقلیم همچنان یک مسئله مؤثر بوده است و وضعیتی که در حزب اتحادیه میهنی است هنوز یک مسئله است و یک موضوعی که در آینده کردها خیلی می تواند تاثیر داشته باشد این است که اتحاد استراتژیک بین دو حزب میهنی و دموکرات کردستان که در اصل اتحادی است بین دو رهبر این دو حزب یعنی اقای مسعود بارزانی و جلال طالبانی فقید است دیگر مثل سابق وجود ندارد و با توجه به آن بحران جانشینی که هست و عدم تسریع آنها به بدنه دو حزب باعث شده که تحولات آتی اقلیم کردستان چه در خصوص ماندن یا نماندن در عراق و چه در خصوص تشکیل دولت عمدتا تحت شعاع این باشد که آیا این دو حزب می توانند با هم یک اجماع داشته باشند یا نه.
مصاحبه از فاطمه موسوی زاهد


پاسخی بگذارید