اختصاصی شاخه سبز
اعتراضات مردم اردن ریشه در اقتصاد وابسته این کشور دارد
در پنج شنبه هفته پیش مردم اردن به خاطر اقتصاد ریاضیتی که از طریق صندوق پول بین المللی در ازای مقایری اعتبار مالی تحمیل شد فریاد اعترض سر دادند چرا که بر اساس دستورات صندوق بین المللی پول پارلمان اردن تصویب طرح مالیات بر درآمد را در دستور کار خود قرار داده است و همین اقدام سبب شکل گیری اعتراض های سندیکاها در اردن شد مردم این کشور در جریان این تحصن درخواست خود را برای لغو پیش‌نویس قانون مالیات بر درآمد و اصلاح نظام خدمات مدنی مطرح کردند.
روز پنج شنبه 31 مه 2018 (10 خرداد 1397) مردم اردن به خاطر سیاست ریاضیت اقتصادی توسط دولت(دولت هانی الملقی) این کشور دست به تظاهرات و اعتراض زدند، در این سیاست اقتصادی بنا شد مالیات ارزش افزوده دستکم ۵ درصد و مالیات شرکت‌ها حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش یابد.قانون جدید مالیات بر درآمد بخشی از اقدامات ریاضتی صندوق بین المللی پول است که شامل افزایش مالیات عمومی در سال جاری، لغو سوبسید نان و کالاهای اساسی مورد نیاز فقرا است.صندوق بین المللی پول از دولت اردن خواسته با اجرای این اقدامات به عنوان بخشی از طرحی که دو سال است به تاخیر افتاده درآمدها را با هدف کاهش قروض کشور بالغ بر 37 میلیارد دلار که معادل 95 درصد تولید ناخالی ملی است افزایش دهد. به خاطر بالا رفتن هزینه بخصوص در حوزه برق، سوخت و انرژی و نان سبب تنگ و سخت شدن امورات زندگی مردم این کشور شد. کشور اردن مثل بقیه کشورهای عربی دارای منابع خدادادی و زیر زمینی نیست این کشور بیشترین نیازهای خود را توسط کمک ها و هماهنگ سازی سیاست هایش با بقیه کشور بدست می آورد منظور این است که این کشور خیلی کم در حوزه سیاست خارجی تصمیم و رویکردهای مستقلی را دنبال می کند.
اردن به عنوان کشور همجوار سوریه، پذیرای بیش از یک میلیون آواره جنگی شده است. تنها بخشی از کمک‌های بین‌المللی وعده داده شده به اردن رسیده است. کمیساریای عالی پناهندگان وابسته به سازمان ملل متحد کشورهای کمک‌کننده بین‌المللی را به تأکید فراخوانده است به وعده‌های خود برای کمک به آوارگان سوری عمل کنند.امین عواد، مدیر کمیساریای عالی حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا هفته گذشته گفته بود، کشورهای کمک‌کننده تاکنون تنها یک پنجم هزینه مورد نیاز ۴،۸ میلیارد یورویی را برای سال جاری میلادی پرداخت کرده‌اند.افزایش مالیات ها یکی از خواسته های صندوق بین المللی پول از اردن برای کاستن از بدهی عمومی است. تظاهرات چند روز گذشته در اردن بزرگترین تظاهرات ضد دولتی در پنج سال گذشته در کشوری است که یکی از باثبات ترین کشورهای منطقه غرب آسیا محسوب می شود.
مردم خواهان استعفای دولت هانی الملقی هستند. شاه اردن در برابر برخی خواسته های مردم از چند روز پیش تاکنون نظیر افزایش نیافتن قیمت حامل های انرژی و برکنار دولت این کشور عقب نشینی کرده است. در همین راستا، دولت هانی الملقی در اردن استعفا داد و شاه اردن ملک عبدالله، عمر الرزاز را مامور تشکیل دولت جدید کرد.شاه اردن هنوز درخصوص خواسته های معترضان بویژه لغو پیش نویس قانون جدید مالیات و انحلال پارلمان نرمش نشان نداده است و تنها بر لزوم گفتگو درباره این پیش نویس تاکید کرده است.صندوق بین المللی پول دو سال قبل اعطای یک وام هفتصد میلیون دلاری به اردن را برای کاهش بدهی عمومی این کشور و افزایش رشد اقتصادی تصویب کرد. اردن به شدت به کمک های مالی آمریکا، امارات عربی متحده و تا این اواخر عربستان سعودی وابسته بوده است.دولت اردن می گوید میزبان یک میلیون و چهارصد هزار آواره سوری است و چشم اندازی از بازگشت آنها در آینده نزدیک به کشورشان دیده نمی شود.اردن همچنین تعداد زیادی از آوارگان جنگ عراق را در خاک خود جا داده است. افزون بر آن، نزدیک به دو میلیون آواره فلسطینی نیز در اردن به سر می برند. اردن اخیرا طرح افزایش قیمت بنزین را در مواجهه با اعتراضات لغو کرد.
دولت اردن به جای اتخاذ و پی گیری سیاست مستقل با تکیه با پتانسیل های داخلی، چشم به کمک کشورهای غربی و عربی دوخته است، اقتصاد اردن به دلیل نیاز به کمک‌های خارجی در قالب وام یا کمک‌های بلاعوض به طور ملموسی از اقتصاد کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای تأثیر می‌پذیرد، مهمترین مشکل اردن کسری بودجه سالیانه بوده با توجه به اینکه اردن از واردکنندگان نفت خام به شمار می‌رود. در خبری در تیرماه سال ۱۳۹۳ اعلام شد که دولت کانادا در کنار فیلیپین، میانمار، مغولستان، بورکینافاسو و کنگو، کشور اردن را نیز به فهرست «کشورهای در اولویت کمک‌های خارجی کانادا» خواهد افزود و این اولین باری است که اردن در فهرست کمک‌های کانادا قرار می‌گرفت. وزیر توسعه دولت کانادا در توضیح این اقدام گفت: اردن گرفتار پیامدهای جبران ناپذیر پناهندگان متواری از جنگ داخلی سوریه شده است. وی با اشاره به تأثیرپذیری شدید منطقه از بحران سوریه، گفت: «حتی اگر بحران سوریه «فردا» به پایان برسد، اما سال‌های مدیدی لازم است تا اوضاع منطقه به سامان برسد». وی در پایان گفت: «به رغم اقتصاد با درآمد متوسط اردن، مشکلات عظیمی این کشور را دربرگرفته است؛ بنابراین اردن شامل کمک‌های خارجی کانادا خواهد شد».
لذا به دلیل تاثیرپذیری بالای اقتصاد و سیاست حکومت اردن به کمک های غربی و عربی از وقتی که دولت اردن به عنوان متولی اماکن مقدس مسلمانان در بیت المقدس از سیاست ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم اشغالگر قدس، دولت امان نارضایتی به وجوه مختلفی نشان داد پادشاهی اردن، که همواره به دلیل موقعیت جغرافیایی و همسایگی با فلسطین اشغالی و همچنین عهده دار بودن تولیت اماکن مذهبی در بیت المقدس، در موضوع فلسطین نقش و جایگاه محوری داشته است، بیش از سایر بازیگران منطقه ای از این تصمیم آمریکا متأثر شد. در واقع اردن، اقدام آمریکا را به معنای نادیده گرفتن نقش خود به عنوان متولی اماکن مقدس فلسطین و همچنین تضعیف طرح دو دولت، به عنوان یک ابتکار عربی برای حل مسئله فلسطین، می داند. از آنجایی این موضع گیری اردن مورد پسند دولت های عربی مثل امارات متحده عربی، مصر،عربستان و بحرین نبود لذا اردن به خاطر این خط مشی مورد سرزنش و تنبهه دولت های عربی و امریکا قرار گرفت به عنوان مثال بعد از آنکه پادشاه اردن درخواست بن سلمان را برای شرکت نکردن در کنفرانس استانبول و حمایت از موضع ترامپ در مورد قدس نپذیرفت، پادشاه اردن جلسه را بدون دست دادن با بن سلمان ترک کرده و به سمت هواپیمای شخصی اش رفت تا به امان باز گردد. در این زمان، ولیعهد سعودی قصد داشت با شلیک موشک، هواپیمای ملک عبدالله دوم را منفجر کند.
به دنبال افزایش تنش و بی احترامی بن سلمان ولیعهد عربستان به پادشاه اردن، این کشور تلاش کرد به خاطر خیانت عربستان و متحدان آن به برادران عربی و مردم مظلوم فسلطین و خود کشور اردن، (زیرا در پی به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی، اردن وطن و سرزمین همیشگی فلسطینیان باقی می ماند) موضع خود را به رقیبان این کشور ها از جمله دولت سوریه نزدیک کند. بعد از تثبیت و تحکیم قدرت و تسلط دولت سوریه بر بالای 80 درصد از کشور خود، دولت اردن موضع گذشته خود در مورد برکناری بشار اسد و همکاریهای خود را با معارضین دولت دمشق و تروریست ها کاهش داد و در عوض همکاریهای سیاسی و امنیتی خود را با بشار اسد بسط داد در روزها و هفته های اخیر هم دولت امان آمادگی خود را برای همراهی با دولت سوریه و متحدان آن برای پاکسازی جنوب سوریه نزدیک مرزهای شمالی خود اعلام کرد.
بنایراین چنان که ملاحظه می کنیم سیاست ها و رویکردهای جدید اردن به مذاق عربستان و دوستان آن خوش آیند نبود از آنجایی که امریکا کمک های مالی خود را به آوارگان فلسطینی در اردن قطع کرد و بعد به دنبال تنش های بوجود آمده عربستان و کشورهای ثروتمند عربی کمک های سالیانه خود از این کشور دریغ داشتند این کشور به دنبال سیاست های منقبض ریاضتی در وضعیت بغرنجی قرار گرفته است. داستان اردن و کمک های مالی از این کشور توسط دیگر کشورها، درس عبرتی برای همگان است که تا وقتی می توان روی کمک ها و همراهی کشوری حساب باز کرد که برای آن کشور و منافع اش سودی در کار باشد در عوض هویت عربی یا برادری، همجواری هم منطقه ای و غیرو در دنیای واقعیت های نظام بین المللی اهمیتی ندارد.
فاطمه موسوی زاهد
کارشناس ارشد روابط بین الملل
