بیش فعالی؛ یک اختلال است که هر چند فرد به دلیل نقض توجه و تمرکز عمدتا نمی توانند یک جا ساکن بماند و این افراد بصورت مداوم در حال تحرکند اما کودک بیش فعال با توجه به بررسی و شناخت قابل درمان و تربیت پذیراست که عمدتا عدم توانایی در حفظ و تنظیم رفتار حاکم در این اختلال با توجه به نگرش حاکم و غالب در اجتماع، عمدتا در کودکان سنین دبستان و پسرها معمولا بیشتر مشاهده می شود.
 
از این طرف به آن طرف می دود. اصلا آرام و قرار ندارد. نگاه معصومانه اش در بدو ورود به مرکز بسیار زلال است اما کمی نگرانی و رفتارهای ناگهانی در این زلالی می درخشد. کودکی پرتحرک و بی دقت است که اکنون توسط مددکاران بهزیستی به یکی از مراکز مشاوره بهزیستی و یکی از مشاوران اختلالات یادگیری و متخصص در حوزه کودکان استثنایی، جهت درمان ارجاع داده شده، او یک کودک بیش فعال و در عین حال بسیار باهوش است که با اختلالات یادگیری و گفتاری روبروست.
 
پدرش همراه او آمده و یک کم توان ذهنی است. نگاه و لکنت زبان کودک که مانع اعتماد به نفس او شده همانند ناآرامی و بیقراری اش به پدرش شبیه است، اما برخلاف پدر آموزش پذیر بوده و به دلیل عدم برقراری و ارتباط  و تعامل صحیح والدین با او، اکنون این کودک نه قدرت دارد قلم به دست بگیرد و حتی یک نقاشی ترسیم کند، نه مهارت شنیدن و رشد کلامی دارد و به هیچ عنوان قادر به برقراری ارتباط چشمی نیست.  
بسیار کم حوصله است و حتی سعی ندارد تا بر انجام کاری ممارست داشته باشد. مادرش بیش از حدطبیعی آرام و شمرده صحبت می کند، یعنی سرعت صحبت او کم و پایین است ولی در عین حال متین و بامحتوا سخن می گوید.
مادر بسیار باهوش و لیسانس کامپیوتر دارد که توسط یاری برگ هایی که اداره بهزیستی استان قم به آن ها داده توانسته اند به مراکز مشاوره مراجعه نمایند و کودک خود را برای ارزیابی و کنترل مطلوب قرار دهند.
 
بروز رفتارهای پرخطر درصورت عدم درمان  
 
مددکار اجتماعی حاضر در مرکز مشاوره در گفتگویی بیان می کند: کودکان بیش فعال اگر در کودکی درمان نشوند به سمت رفتارهای پرخطر متمایل می شوند که گاه آسیب ها به گونه ای است که جبران آن در سنین بالا کمتر امکان پذیر است.
 
وی تصریح می کند: رفتارهای کودک بیش فعال عمدتا مشابه و متاثر از رفتار والدین اوست که در واقع کودک، صفات مادر و پدر را هم از طریق صفات وراثتی و هم از واقعیت الگوپذیری دریافت کرده است.
 
کودک بیش فعال تربیت پذیر است
 
 محمد رضا بیک وردی کارشناس ارشد کودکان استثنایی، با اشاره به خصوصیات کودکان بیش فعال اظهار کرد: تحرک بیش از حد در کودکان، عمدتا نشان از بیش فعال بودن دارد که با کنترل اصولی توسط مشاوران، متخصصان و رفتار صحیح اطرافیان در محیط خانواده می توان کودکان بیش فعال را کنترل و تربیت کرد.
 
وی گفت: بیش فعالان که با اختصار ADHDخوانده می شوند اغلب با توجه به اختلالات نقض توجه و تمرکز مواجه هستند که اغلب نمی توانند یک جا ساکن بمانند و بسیار و بصورت مداوم در حال تحرکند و پاهایشان را بیشمار تکان می دهند که این اختلال با توجه به نگرش حاکم و غالب در اجتماع، عمدتا در کودکان دبستانی و در پسرها معمولا بیشتر مشاهده می شود.
 
بیقراری و شیطنت های کلافه کننده
 
محمدرضا بیک وردی بیان کرد: کودکان بیش فعال از دوران جنینیی دوران پرتحرکی را دارند، که درمقایسه با بارداری های قبلی و بعدی مادران این افراد، این مشخصه بیشتر احساس و مشاهده می شود.  
 
وی افزود: طبق تحقیقات انجام شده، مادران کودکان بیش فعال در یک اتفاق نظر ابراز داشته اند؛ تحرک های بیش از حد و شیطنت های این کودکان اغلب از دوران جنینی و حتی بعد از تولد و تا شش ماهگی هم ادامه دار است، به گونه ای که سبب می شود این مادران و پدران خسته، گاهی کلافه، حتی ناراحت و حتی در آزار باشند.  
 
وی در ادامه تصریح کرد: عمدتا مادران کودکان بیش فعال بیانگر این موضوع هستند که؛ این بیقراری، بی توجهی و فعالیت بدنی بالا و البته غیرمعمول، به هنگام شیرخوردن و سپس در غذا خوردن (کم اشتهایی)، بی خوابی و بدخوابی و بدقلقی آن ها کاملا مشهود است به گونه ای که فقط  در آغوش بودن و حرکت در خیابان ها می تواند آن ها را آرام کند.
 
کارشناس ارشد کودکان استثنایی خاطر نشان کرد: عمدتا کودکان بیش فعال از نوشتن عاجزند و یک جا نشستن و ماندن هم برایشان زجرآور است که با مراجعه به مشاوران و متخصصان در حیطه و حوزه ی اختلالات یادگیری و کلامی،  تن آگاه می شوند و قدرت تشخیص گذاری را با گذشت زمان می آموزند.
 
وی تصریح کرد: پایه و اساس یادگیری در کودکان بیش فعال آموزش های لازم جهت تطبیق است به گونه ای که کودک بیش فعال، ذهنش به گونه ای پرورش بیابد تا آنجا که آنچه را می بینند مورد بررسی قرار دهد و تشابه و تضاد را مورد ارزیابی قرار دهد که در نهایت با گذر زمان بیش فعالی او کنترل شود.
 
هر گونه پرتحرکی، به معنای بیش فعالی نیست
 
پدر کودک بیش فعال همچنان برروی صندلی نشسته و همچنان پاهایش را در هر دقیقه، بیش از 20 بار تکان می دهد و این درحالی است که مدام سرش روی انگشتان دستش خیره و مبهوت است، که انگشتان یا مورد جویدن است و یا فشردن بیش از اندازه، که دلیلش اصلا مشخص نیست و قطعا به دلیل بیقراری است.
 
از این بیقراری که ناشی از بیش فعالی وی است می توان فهمید که اگر او هم از والدینی پیگیر در بحث آموزش و تربیت خود بهره مند بود، اکنون دیگر در سن 40 سالگی از بیش فعالی ها رهایی یافته بود.
 
محمدرضا بیک وردی  با اشاره به این که امروزه بسیاری از مادران جنب و جوش های کودکان خود را ریشه در بیش فعالی می پندارند، بیان کرد: ما نباید هر گونه پرتحرکی را بیش فعالی بدانیم و با تنها با دیدن هر گونه پرتحرکی به کودک خود برچسب بیش فعالی بچسبانیم.
وی در ادامه عنوان کرد: تحرک بیش از اندازه و همراه با عدم احساس خطر، یکی از علائمی است که می توان به آن برای استناد به بیش فعالی اشاره و تاکید داشت.
 
کارشناس ارشد کودکان استثنایی ابراز داشت: یکی از تفاوت های کودکان پرجنب و جوش با کودکان بیش فعال در این است که با ایجاد اندک سرگرمی، سرگرم می شوند و قدرت دوستیابی و ارتباط دارند و این درحالی است که کودکان بیش فعال قادر به دوستیابی و سرگرم ماندن و تفکر و تمرکز ندارند.
 
وی با اشاره به شرایط ایجاد برای بیش فعالی بیان کرد: عوامل موثر در بیش فعالی عمدتا عصب شناختی، ژنتیکی، محیطی و تغذیه ای  است که مشاوران با توجه به تاریخچه رشد و ارزیابی های لازم که گاهی از فقر فرهنگی نشات می گیرد، ناسازگاری ها و مشکلات ارتباطی را با شناخت درمانی و سپس در مرحله ی بعد با استفاده از تکنولوژی نوروفیدبک درمان می کنند.
 
بیک وردی در ادامه افزود: در واقع نمی توان شرایط یکسانی را برای بیماران بیش فعال در نظر گرفت ولی به ضرس قاطع می توان گفت، اختلال بیش فعالی متاثر از تمام شرایط قبل از بارداری، حین بارداری، بدو تولد و البته شرایط و رفتارهای اطرافیان است.
 
کارشناس ارشد کودکان استثنایی با اشاره به این که عدم معالجه در اختلال بیش فعالی می تواند آینده فرد را تحت تاثیر قرار دهد، تاکید داشت: ایجاد اختلال افسردگی و رفتارهای ضداجتماعی نمونه هایی از معضلات مطرح و دیده شده است که ممکن است کودک بیش فعال در سنین نوجوانی با آن روبرو باشد که این آسیب ها عمدتا مشکلات فراوانی را نیز در پی خواهد داشت؛ لذا والدین باید با توجه به نشانه هایی که در دراز مدت نشان از بیش فعالی دارد به یک متخصص مراجعه نمایند تا پیگیری های لازم جهت درمان و کنترل صحیح این اختلال به بهترین نحو ممکن انجام پذیرد.
 
 هدی سادات چاوشی