محلی ها سیل را پیش بینی کرده بودند. زمزمه های سیل همه جا پیچیده بود اما هیچ کس باور نداشت. تا به خودشان آمدند دیر شده بود. سیل ویرانگر روستا به روستا، شهر به شهر همه چیز را از سر راه برمی داشت و تخریب می کرد. در این بین تنها عده کمی از مردم خانه و کاشانه شان را تخلیه کرده بودند، اغلب در خانه ها گرفتار شدند. بعض از روستاها زیر آب رفتند و بعضی به محاصره سیل درآمدند. زمین های کشاورزی تخریب شدند و حاصل دسترنج کارگران در چشم برهم زدنی نیست و نابود شد.
ابتدا به نظر می رسید این طغیان رودها زود آمده و زود می رود اما معادلات مردم وقتی برهم ریخت که لیستی از کشته شدگان سیل، فیلم ها و عکس های حوادث ناشی از آن و فریادها و گریه های سیل زدگان به خاطر از دست دادن عزیزانشان و خانه و دارایی شان کم کم در فضای مجازی منتشر شد.
دیگر حرف زدن درباره سیل و سیل زدگان در هر دورهمی عیدانه نقل مجلس بود. عکس ها و فیلم ها اشک هر بیننده ای را درمی آورد. زنان و مردانی که می توانستند همراه فرزندانشان، مثل خیلی از ما به مسافرت بروند یا با شیرینی و میوه عیدانه کامشان را شیرین کنند حالا چادر همت به کمر بسته، چکمه به پا کرده و دوشادوش هم با ساخت دیواری از کیسه های شنی به مقابله با سیل رفته بودند. تلاش های آنها ستودنی بود اما قدرت سیل از توان آنها بیشتر بود و در نهایت امانشان را برید. سیل دیوارهای شنی شان را درنوردید از گلستان به فارس، ایلام و لرستان و کرمانشاه و آخرسر به خوزستان رسید.
17 روز کافی بود تا سیل نیمی از کشور را فراگیرد و لرزه به تن مردمانی بیندازد که همه دارایی شان نه، همه زندگی شان در مسیر سیل قرار داشت. عده ای به ارتفاعات گریختند، گروهی به خانه اقوامشان پناه بردند و بقیه خانه به دوش شدند.
اما در دل این حادثه ویرانگر، گروهای مردمی خوش درخشیدند. گروه هایی که دست به دست هم دادند تا ویرانی های پس از سیل را آباد کنند. به یاری سیل زدگان رفتند و هنوز هم در مناطق سیل زده مشغول فعالیت هستند.

* آماده باش از 29 اسفند
جمعیت امام علی(ع) یکی از گروه های امدادی است که زمان وقوع سیل به خاطر داشتن شعبه در استان های مختلف آستین همت بالا زد و وارد عمل شدند. آنها کارشان را از گلستان شروع کردند. زهرا کهرام، عضو جمعیت و مسئول ستاد پشتیان سیل می گوید: از 29 اسفند آماده باش بودیم اما دوم فررودین همه چیز شکل جدی به خود گرفت و تیم هایی از ساری و تهران به آق قلا و گمیشان اعزام کردیم.
به گفته کهرام آنها در آق قلا 40 روستا را برای امدادرسانی و کمک شناسایی کردند و سپس برای توزیع بسته های غذایی و بهداشتی و دارویی در این مناطق وارد عمل شدند. «آن موقع هنوز سیل وارد گمیشان نشده بود اما وقتی به گمیشان سرازیر شد که شدت زیادی داشت. طوری که بخش زیادی از این منطقه به دریا پیوست».
به گفته زهرا مردم گمیشان از چند روز قبل خبر داشتند که سیل قرار است وارد این منطقه شود. به همین دلیل برخی محلی های قدیمی که به شرایط جوی منطقه اشراف داشتند، به مردم هشدار داده و اعلام خطر کردند. اما گویا کسی حرف آنها را باور نداشت و شاید به تعداد انگشتان دست افرادی بودند که خانه هایشان را تخلیه کردند. «در نهایت آب با شدت وارد شهر شد و ارتفاع آن تا سه متر هم رسید. وضعیت شهر طوری بود که انگار به دریا پیوسته، خیلی از خانه ها زیر آب رفتند و دیگری اثری از آنها نبود».

* زنگ خطر وضعیت غیربهداشتی سیل زدگان
در آق قلا و گمیشان مردم تصور می کردند سیل به زودی فروکش کرده، مسیر خود را پیدا می کند و از شهر خارج می شود غافل از اینکه با گذشت روزها از وقوع سیل هنوز آب در منطقه مانده و در بعضی از مناطق بالاتر هم آمده است. «روزهای نخست گروه های امدادی جمعیت با هماهنگی هلال احمر وارد منطقه شده و با قایق به مردم بسته های بهداشتی و غذایی می رساندند اما خیلی از آنها به طبقات بالایی خانه یا پشت بام ها پناه برده و در محاصره آب بودند».
گروه های سوار بر قایق خانه به خانه روی آب توقف می کردند و بسته های کمکی را داخل ظرفی گذاشته و صاحب خانه آن را با طنابی بالا می کشید. «آنها در شرایط بدی به سر می برند. هنوز با وجود اینکه روزها از ماجرای سیل در آق قلا و گمیشان گذشته آنها درگیر هستند، ارتفاع آب در بعضی از مناطق20 تا 40 سانتی متر بالا آمده و این نگران کننده است. از طرفی فقط عده ای از خانواده ها در کمپ هایی که برای سیل زدگان در نظر گرفته بودند، منتقل شدند. هنوز خانواده های زیادی در خانه هایشان زندانی هستند و منتظر فروکش آب اند».
به گفته مسئول ستاد پشتیبان سیل جمعیت امام علی(ع) با وجود اینکه سیل به مناطق دیگر کشور رسیده و امروز خوزستان را درگیر خود کرده اما مردم گمیشان و آق قلا هنوز نیاز به کمک دارند. «آنها در همان آبی که لاشه دام های مرده ممکن است روی آب وجود داشته باشد و از همان فضا به عنوان دستشویی استفاده می کنند، با همین آب دست و صورتشان را می شویند. نگرانی که اکنون وجود دارد شیوع بیماری در این منطقه است. در واقع می توان گفت وضعیت بهداشتی در این مناطق نگران کننده است.
به گفته کهرام در حال حاضر و از زمان وقوع سیل لاشه دام ها تا حدود زیادی از سطح آب جمع آوری شده اما ممکن است هنوز در مناطقی وجود داشته باشند. به هر ترتیب وضعیت بهداشت مساعد نیست.

* تخلیه دو روستا از مسیر سیل
گروه های امدادی جمعیت در منطقه آق قلا و گمیشان تا جایی که امکان داشت بسته های کمکی را میان مردم توزیع کردند. آنها در هر منطقه ای که سیل آمد به سرعت یک گروه برای ارزیابی وضعیت منطقه فرستادند و سپس بر اساس نیاز هر منطقه به توزیع بسته های کمکی اقدام کردند. «بسته های کمکی شامل پک بهداشتی مخصوص زنان، مخصوص کودکان و سالمندان، مواد غذایی و دارو است».
در حالی که گروه ها مشغول امدادرسانی در مناطق سیل زده استان گلستان بودند، متوجه شدند کرمانشاه، فارس و ایلام نیز درگیر سیل شده اند. «در فارس بعد از 13 کشته، متوجه شدیم دو روستا در مسیر سیل واقع شده اند. به همین دلیل به سرعت این دو روستا را تخلیه کردیم و با هماهنگی شهرداری آنها را به محل امنی انتقال دادیم. تعداد اهالی حدود 6 تا 8 اتوبوس بود».
در جریان سیل، منطقه سعدی شیراز نیاز به امداد فوری داشت. اعضای جمعیت برای کمک به اهالی و خروج آب از خانه ها، از دستگاه های لجن کش استفاده کردند و تا جایی که امکان داشت خانه ها را از آب و گل و لای تخلیه کردند. «همه چیز به سرعت اتفاق افتاد. هنوز درگیر یک شهر و منطقه بودیم که متوجه می شدیم سیل شهرها و روستای های منطقه ای دیگر را ویران کرده است. استان لرستان مسیر بعدی سیل بود.همزمان با وقوع سیل، جمعیت امام علی(ع) در تهران کمک های غیرنقدی جمع آوری می کرد.
این در حالی بود که خیلی از گروه های خیریه و مردمی نیز کمک هایشان را به جمعیت دادند تا به دست سیل زدگان برسد. « جمعیت در خیلی از استان ها دارای شعبه و نیروی متخصص است. به همین دلیل خیلی از خیریه ها به ما اعتماد کرده و برای رساندن پک های کمکی به سیل زدگان و از طرفی شلوغ نشدن منطقه اقلام اهدایی شان را برای توزیع به جمعیت امام علی دادند. در کرج، کرمانشاه، ایلام، مشهد، تهران، ساری، گرگان، اهواز، شیراز و خرم آباد ستاد زدیم و به جمع آوری کمک های غیرنقدی اقدام کردیم. البته بخش دیگری از کمک ها نیز نقدی بود که مردم به حساب جمعیت واریز می کردند».
به گفته کهرام آنها مجوز جمع آوری کمک های نقدی را از هلال احمر و استانداری گرفته و در مناطق سیل زده با هماهنگی آنها اقدام به فعالیت می کردند.
« در هر منطقه سیل زده در استانداری تشکیل جلسه و تقسیم کار می شد. در لرستان به ما اعلام شد که منطقه نورآباد را به دست بگیریم اما کمی بعد متوجه شدیم منطقه معمولان و کوهدشت نیز نیاز شدید به کمک دارند. نمی توانستیم بی توجه از کنار مردم این منطقه بگذریم. به همین دلیل کمک ها را در این مناطق نیز متمرکز کردیم و بسته های غذایی، دارویی و بهداشتی را به دست مردم رساندیم».

* امداد در مناطق صعب العبور
در لرستان اما بعضی از روستاهای سیل زده در مناطق صعب العبور واقع شده یا جاده برای امدادرسانی به آنها بسته شده بود. نیاز به هلی کوپتر بود. اعضای جمعیت به هر زحمتی که بود در نهایت توانستند یک هلی کوپتر برای رساندن بسته های بهداشتی و غذایی به دست مردم پیدا کنند.
«بعد از سه روز گر چه جاده معمولان باز شد اما بالاخره توانستیم با هلی کوپتر در این مناطق چرخ بزنیم و بخشی از کمک ها را به دست مردم برسانیم. در حال حاضر در خرم آباد ستاد زده ایم و کمک ها را در روستاهای مختلف سیل زده مثل کوهدشت، پلدختر، چگینی، کاکاوند توزیع می کنیم».
به گفته کهرام در بخشی از مناطق به خاطر کوهستانی بودن، امکان فرود با بالگرد وجود ندارد و مجبورند کمک ها را در محلی که مردم می توانند به آنجا دسترسی داشته باشند بیندازند. «در مناطق سیل زده لرستان تا حد توانمان توزیع و امدادرسانی داشته ایم. شنیده ایم در منطقه رودبار الیگودرز وضعیت وخیم است و مردم در محاصره آب قرار دارند. متاسفانه هنوز شرایطی به وجود نیامده که برای کمک به آنجا برویم».
در لرستان مردم با مشکل بزرگتری هم مواجه هستند. در گلستان آب باقیمانده اما در لرستان آب جاری شده و خسارات زیادی را به جا گذاشته است. از جمله خانه هایی که به مکعب های بتنی تبدیل شده اند و دیگر قابل سکونت نیستند.
«خاک این منطقه رس است و بیشتر خانه ها در جریان سیل به گل سفت و چیزی شبیه مکعب بتنی تبدیل شده و امکان زندگی در آنها وجود ندارد. شنیده ایم این منطقه پس از سیل در جریان باد قرار خواهد گرفت و گرد و خاک ناشی از آن خاکی را در منطقه به همراه می آورد که ممکن است بیماری زا باشد». مردم سیل زده لرستان در شرایط خوبی به سر نمی برند. عده ای از آنها در کوهستان چادر زده اند، گروهی به خانه اقوامشان رفته و یکسری نیز بی خانمان شده اند.
« در بعضی از مناطق مثل پلدختر شرایط وخیم تر است. شمال پلدختر آسیب ندیده اما جنوب آن به شدت آسیب دیده است. برای مثال روستای چم حیدرودوآب در این منطقه در مسیر سختی واقع شده. طوری که اعضای جمعیت برای امدادرسانی تا این روستا چهار ساعت رفت و برگشت و کوهپیمایی کرده بودند. شاید به همین دلیل است که وقتی هلی کوپتر در این مناطق می نشیند همه اهالی سعی می کنند با نیروهای امدادی خودشان را به نقطه امنی مثل خرم آباد برسانند. اما بالگردها ظرفیت کافی برای جا به جایی همه آنها را ندارند. این در حالی است که مردم از ترس حمله حیوانات وحشی و مشکلات دیگر نیز تحمل ماندن در کوه و بیابان را ندارند و حق هم دارند».

* دستور تخلیه 9 شهر
به گفته کهرام جاده پلدختر دو روز پیش باز شد و 4 گروه از جمعیت برای امداد به این منطقه رفتند. «وضعیت بهداشت در این منطقه نیز ضعیف است و برای جلوگیری از شیوع بیماری باید بهداشت منطقه را تامین کرد». گرچه هنوز خیلی از گروه های امدادی درگیر مناطق سیل زده لرستان هستند اما گروه هایی نیز برای کمک راهی خوزستان شده اند.
«آب آرام آرام از لرستان به خوزستان آمده و هر لحظه بیشتر می شود. دستور تخلیه 9 شهر را داده و عده ای از مردم به کمپ ها منتقل شده اند. تلفات احشام در این منطقه کمتر است اما همچنان وضعیت بهداشتی در این مناطق نیز ضعیف است».
جمعیت امام علی(ع) در مناطق شاوور، شوش، حمیدیه، شیخ طعمه، سوسنگرد و کارون فعال است و اقدام به امدادرسانی می کند. «خیلی از مردم این منطقه کشاورز بوده و حالا با وقوع سیل زمین های اجاره ای خود و سرمایه شان را از دست داده و فقط با لباس های تنشان به کوه و بیابان پناه برده اند تا حداقل جانشان را نجات بدهند».

* کمک ها را قطع نکنیم
مسئول ستاد پشتیبانی سیل جمعیت امام علی(ع) می گوید: در حال حاضر حدود700 نیرو درگیر مناطق سیل زده هستند و تا این لحظه بیش از 800 میلیون کمک غیرنقدی و نزدیک به دو میلیارد تومان کمک نقدی جمع آوری شده است. اما به طور حتم این رقم تغییر خواهد کرد. ما همچنان برای کمک به سیل زدگان نیاز به کمک و همراهی مردم داریم و بدون شک تا یکی دو ماه آینده نیز درگیر این مناطق خواهیم بود».
چکمه، موکت، شیرخشک، پوشک، کیسه زباله، صابون، شامو، دستمال، شامپوشپش، دستمال، پتو، مایع دستشویی، اب معدنی، نان، چادر، پد بهداشتی، کنسرو، دارو، برنج، ماکارونی، عدس، روغن، ژل ضد عفونی، لوازم سرگرمی برای کودکان، مسواک، لباس زیر زنانه، شانه از جمله وسایلی هستند که در قلب دسته بندی های دارویی، بهداشتی بانوان و کودکان، بسته های غذایی به دست مردم سیل زده می رسد. «در بخش دیگر کمک ها سعی داریم وسایل دیگری مثل ناخن گیر، حوله، ژیلت اصلاح، کرم را به دست مردم رسانده و از دستگاه لجن کش نیز برای پاکسازی خانه ها از آب و گل و لای استفاده کنیم».
کهرام درباره کنسروهای توزیع شده در میان سیل زدگان نیز گفت: ما برای جلوگیری از خطرات مربوط به مواد غذایی کنسروی آنها را در ستاد جوشانده و سپس در میان مردم توزیع می کنیم.
« نیروهای ما در استان های مختلف افراد باتجربه و آموزش دیده هستند و شاید به همین دلیل است که توانستیم در جریان این حادثه به موقع و در مناطق مختلف وارد عمل شده و به کمک سیل زدگان برویم».
کهرام از مردم درخواست کرد، در حد توانشان کمک های خود را ادامه داده تا با همراهی و یکدلی یکدیگر از شدت آسیب وارد شده به سیل زدگان کم کنیم و به کمک هموطنانمان برویم.