تاریخ : 1400/09/3 11:38
شناسه : 400546

فاطمه مداح نظری- ایران کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است. رشد سریع جمعیت مهم‌ترین عامل کاهش سرانه آب تجدیدشونده کشور در قرن گذشته بوده‌است. جمعیت ایران در طی این هشت دهه، از حدود ۸ میلیون نفر در سال ۰۶–۱۳۰۰ به ۸۱ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده‌است. بر این اساس میزان سرانهٔ آب تجدیدپذیر سالانهٔ کشور از میزان حدود ۱۳٬۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱٬۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.

منابع آب تجدیدپذیر کل ایران به ۱۳۵ میلیارد متر مکعب بالغ می‌گردد. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹٫۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن و خانگی برداشت می‌شده‌است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵٫۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته‌است.
برخی پیامدهای کم آبی برای مردم جهان شامل مبتلا شدن به انواع بیماری‌ها، نابودی زیستگاه‌ها، فقر و گرسنگی، مهاجرت و از دست رفتن تنوع زیستی است.
یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر که تحولات مثبت و منفی بسیاری در جهان خواهد گذاشت، مشکل کمبود آب است. کم آبی ۱۷ کشور جهان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد به گونه‌ای که آنها در شرایطی قرار می‌گیرند که در رده‌بندی مؤسسه منابع جهان، بدترین نقاط از نظر خشکسالی و بحران کم‌آبی محسوب می‌شوند. اما کمبود آب چه پیامدهایی برای کشورهای جهان خواهد داشت؟ در ادامه برخی از آنها را با یکدیگر مرور می‌کنیم:
نبود دسترسی به آب آشامیدنی

بزرگترین مشکل کم آبی این است که افراد نمی‌توانند به آب آشامیدنی تازه و سالم دسترسی داشته باشند. بدن انسان به سختی می‌تواند تا مدت طولانی بدون آب زنده بماند و کمبود آب آشامیدنی مشکلات زیادی را برای سلامت افراد ایجاد می‌کند. از دیگر مشکلاتی که کم آبی برای سلامت افراد ایجاد می‌کند می‌توان به کاهش سوخت و ساز بدن، مشکلات پوستی و گوارشی، افزایش خطر ابتلاء به ویروس کرونا، آلرژی و دیابت اشاره کرد.
گرسنگی
یکی دیگر از مشکلات کمبود آب گرسنگی مردم جهان است. اگر برای آبیاری محصولات کشاورزی آب کافی وجود نداشته باشد، تأمین غذای مورد نیاز مردم با مشکل مواجه می‌شود و افراد زیادی گرسنه خواهند ماند. بر اثر کمبود آب حیوانات نیز می‌میرند که این موضوع باعث کمبود گوشت به عنوان یک منبع غذایی می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که کمبود آب باعث ایجاد قحطی و گرسنگی انسان‌ها و حیواناتی می‌شود که در چنین مناطقی واقع شده‌اند.
مبتلا شدن به بیماری‌ها

اگر افراد به آب تمیز دسترسی نداشته باشند، با نوشیدن آب یا حمام کردن، باکتری‌های آب را وارد بدن خود کرده و به انواع بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. به احتمال زیاد چنین افرادی حامل باکتری بوده و افراد دیگر را نیز آلوده می‌کنند. در موارد شدید، این بیماری‌ها ممکن است منجر به از دست دادن زندگی آنها و یک همه گیری جهانی شود.
فقر و مهاجرت

افرادی که با کم آبی روبرو هستند، اغلب دچار فقر نیز می‌شوند. این افراد نمی‌توانند منابعی را که برای رشد و توسعه خود نیاز دارند به دست آورند و در چنین شرایطی به سختی جان سالم به در می‌برند. یکی دیگر از مشکلات کمبود آب، مهاجرت افراد است. وقتی مناطق وسیعی از زمین به دلیل کمبود آب دیگر برای زندگی یا کشاورزی مناسب نباشد، میلیون‌ها نفر به دلیل این مشکل زندگی خود را از دست می‌دهند. این افراد ممکن است مجبور شوند برای زنده ماندن به نقاط دیگر مهاجرت کنند.
نابودی زیستگاه‌ها

آب برای همه اشکال حیات در سیاره زمین بسیار مهم است. اگر کمبود آب به مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است منجر به نابودی کل زیستگاه‌ها شود بنابراین حیوانات و گیاهان دیگر نمی‌توانند آب کافی دریافت کنند و ممکن است بمیرند یا نیاز داشته باشند که به مناطق دیگر منتقل شوند.
از دست رفتن تنوع زیستی

اگر مناطقی از جهان با کمبود شدید آب مواجه شوند، ممکن است نسل برخی از حیوانات منقرض شود زیرا آنها به دلیل گرسنگی یا تشنگی جان خود را از دست می‌دهند. بسیاری از گیاهان نیز ممکن است دیگر نتوانند به اندازه کافی رشد کرده و تولیدمثل کنند که این موضوع باعث از بین رفتن تنوع زیستی می‌شود.
بعضی علل کمبود آب، استفاده بیش از حد، خشکسالی، گرمایش جهانی، تخلیه غیرقانونی زباله‌ها و وقوع بلایای طبیعی است.

کمبود آب مواردی چون بحران آب، کمبود آب یا تنش آب (مشکل در یافتن منابع آب شیرین) را در بر می‌گیرد. این مشکل می‌تواند ناشی از کمبود فیزیکی یا کمبود اقتصادی آب باشد. کمبود آب فیزیکی به وضعیتی گفته می‌شود که منابع طبیعی آب قادر به پاسخگویی به تقاضای یک منطقه نباشد در حالی که کمبود اقتصادی آب ناشی از منابع ضعیف برای مدیریت آب است.
حقایقی در مورد کمبود آب

حدود ۷۰ درصد از سطح زمین را آب تشکیل می‌دهد که سه درصد آن آب شیرین بوده که برای مصرف انسان‌ها مناسب است. حدود دو سوم از این میزان نیز در یخچال‌های طبیعی یخ زده قرار گرفته است و برای استفاده انسان‌ها در دسترس نیست. متأسفانه میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان به آب دسترسی نداشته و یا اگر امکان دسترسی به منابع آب برای آنها وجود داشته باشد نمی‌توانند از آن استفاده کنند.

یکی از دیگر حقایقی که در مورد این منبع جهانی وجود دارد این است که آب آشامیدنی سالم و تمیز، کمیاب است و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تمام روز خود را برای جستجوی آن صرف می‌کنند. با این حال افرادی که به آب آشامیدنی تمیز دسترسی دارند عاقلانه از آن استفاده نمی‌کنند.

طبق گزارش سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست(WWF)، حدود ۱.۱ میلیارد نفر در سراسر جهان به آب دسترسی ندارند و در مجموع ۲.۷ میلیارد نفر حداقل یک ماه از سال، دچار کمبود آب می‌شوند. اما علل کمبود آب چیست، چه عواقبی دارد و آیا راه حل‌هایی برای رفع این مشکل وجود دارد؟ در ادامه شما را با علل وجود کم آبی در جهان آشنا می‌کنیم:
استفاده بیش از حد از آب

استفاده بیش از حد از آب مسئله مهمی است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند. ممکن است آب برای استفاده افراد، حیوانات، مصارف زمین و یا در فعالیت‌های تفریحی بدون توجه به تأثیراتی که ممکن است بر دنیای اطراف داشته باشد، مصرف شود.
درگیری و خشونت

اگر در منطقه‌ای از زمین درگیری وجود داشته باشد، ممکن است دسترسی به آب آن مکان برای افراد مشکل باشد. این موضوع منجر به تخریب زیرساخت‌های مهم محلی شده و تأمین آب بسیاری از افراد را دچار اختلال می‌کند. در بدترین سناریوها، اگر مردم بخواهند به آب این مناطق دسترسی پیدا کنند ممکن است به دلیل وجود خشونت جان خود را از دست بدهند.
سکونت در مناطق دورافتاده

تعدادی از مناطق دور افتاده در سراسر جهان وجود دارد که با کمبود آب مواجه هستند. ممکن است هیچ‌گونه منابع دسترسی به آب در این مناطق خلوت و بیابانی وجود نداشته باشد تا افراد بتوانند نیاز روزانه خود را به این منبع مهم حیات برطرف کنند.
خشکسالی

به طور کلی مناطقی دچار خشکسالی می‌شود که دارای آب و هوای گرم و خشک بوده و میزان بارندگی برای تأمین منابع آب ساکنان آنها کافی نباشد. برخی مناطق با خشکسالی دائمی مواجه هستند در حالی که مناطق دیگر ممکن است به طور اتفاقی دچار خشکسالی شوند. مشکل خشکسالی در سراسر جهان رایج بوده و ممکن است سطح آب زیرزمینی را به شدت کاهش دهد و دسترسی به آب چشمه‌ها را برای مردم غیرممکن کند.
گرمایش جهانی

گرمایش زمین یکی دیگر از عوامل مهم کمبود آب است. وقتی دمای هوای ما گرم‌تر می‌شود آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها سریع‌تر تبخیر شده در نتیجه افرادی که برای آب آشامیدنی به این منابع آبی متکی هستند از عواقب گرمایش جهانی رنج می‌برند؛ این موضوع بر منابع آب محلی نیز تأثیر می‌گذارد.
تخلیه غیرقانونی زباله‌ها

تخلیه غیرقانونی زباله‌ها یکی دیگر از دلایل مهم کمبود آب است. اغلب صنایع، زباله‌های صنعتی خود را داخل رودخانه‌ها و دریاچه‌های اطراف می‌ریزند زیرا این کار راهی آسان و ارزان برای از بین بردن زباله‌ها است، اما تخلیه غیرقانونی زباله‌ها منجر به آلودگی جدی آب می‌شود. بنابراین افرادی که برای تأمین آب به این منابع آبی متکی هستند، با کمبود شدید آب مواجه می‌شوند.
بلایای طبیعی

بلایای طبیعی مانند سونامی و سیل نیز ممکن است باعث کمبود شدید آب برای ساکنان محلی شود زیرا در صورت وقوع چنین وقایعی، احتمال دارد منابع آب محلی به طور کامل از بین برود همچنین ممکن است در پی وقوع سیل با جابجایی مقادیر زیادی خاک، آب‌های محلی دچار آلودگی جدی شود در نتیجه پس از جاری شدن سیل، رودخانه‌های محلی، دیگر برای تأمین منابع آب آشامیدنی مناسب نباشند.
آب مهمترین عامل محدودکننده حیات در مناطق خشک و نیمه خشک جهان و از جمله ایران بشمار می آید. از جمله عواملی که باعث کم آبی در ایران شدند می توان : افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و توسعه صنعت، تغییرات و عدم ثبات شرایط جوی و الگوهای بارندگی، تداوم مدیریت سنتی در بخش کشاورزی ،آلودگیهای زیست محیطی منابع آبی، عدم توسعه فناوری استحصال و بازیافت آب و عدم توسعه فرهنگ عامه در حفاظت، بهره برداری و مصرف بهینه منابع آب را نام برد.
با توجه به استانداردهای بهداشتی مصرف آب رو به افزایش است. ایران نیز در قسمت خشک زمین واقع شده است که نزدیک به 70 درصد آن در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده است. در حال حاضر ایران یکی از مناطقی است که دچار بحران کم آبی است. پیش بینی می‌شود که کل سرانه آب تجدید پذیر سالانه کشور تا سال 2021 به حدود 800 متر مکعب برسد، که ین مقدار در سطح جهانی برابر با 1000 متر مکعب است. برخی محققان پیشنهاد می‌دهد که با نمک زدایی آب دریا پرداخته شود به این علت که ایران به آب‌های دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان دسترسی دارد.
باید این واقعیت را پذیرفت که ایران به دلیل واقع شدن در منطقه کم بارش و کم آب جغرافیایی و دارا بودن آب و هوای گرم و خشک با معضل کم آبی مواجه است و خواه ناخواه مردم در قدم اول باید صرفه جویی را در اولویت سبک زندگی خود قرار دهند و دولت نیز با مدیریت و برنامه ریزی راهکاری برای این مشکل پیدا کند. بحث صرفه جویی دارای چنان اهمیتی است که علاوه بر تاکید این موضوع در آموزه های دینی در فرهنگ های اجتماعی و بین المللی نیز برآن تاکید شده است.
حتی در صورت دسترسی مداوم به آب نیز نباید در مصرف اسراف کرد و این مساله ای مهم و پذیرفته شده در سراسر جهان است و دیگر کشورها نیز دسترسی مردم به منابع محدودیت هایی ایجاد کرده اند و در صورت زیاده روی جریمه هایی نیز در نظر گرفته شده است.


پاسخی بگذارید