زهره مهرنوروزی – هرچند وجود مسجد مقدس جمکران و حرم کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام قم را به شهر همیشه میزبان تبدیل کرده است ، اما قم یکی از استان‌های تاریخی ایران محسوب می‌شود و از طرفی دیگرقرارگرفتن قم در یک موقعیت جغرافیایی در طول تاریخ قبل و بعد از اسلام همواره مورد توجه بوده است به همین علت وجود قلعه‌های متعددی مانند قلعه مبارک آباد، قیز قلعه سی و قلعه گبری اهمیت میراثی قم را دو چندان کرده است همچنین وجود کاروانسراهایی مانند پاسنگان، صدر آباد و کاروانسرای دیرگچین که مادر کاروانسراهای ایران محسوب می‌شود.در واقع میراث فرهنگی قم را مجموعه منحصر بفردی از تپه‌ها، قلعه‌ها، کاروانسراها، مقبره‌ها، گذرها، بازارها وخانه‌هایی را تشکیل می‌دهد که در نوع خود قابل توجه است.با یک نگاه عمیق به این شهر تاریخی متوجه می شوی که به یک شهری سفر کرده ای که مانند یک موزه بدون سقف است که زیباهای هنر معماری و تمدن ایران زمین را به نمایش گذاشته است.
قم با داشتن آب و هوایی نیمه کویری برای پذیرش گردشگر برای تمام فصول جذاب است در تابستان های گرمش روستاهای ییلاقی مهیاست ، اما جاذبه های تاریخی قم در جای خود بی نظیر است . در کنارخانه‌های تاریخی ثبت شده موجود در قم مانند خانه تاریخی امام خمینی (ره)، ملاصدری، زند، یزدانپناه، طباطبایی، که بازمانده از معماری فاخر دوران قاجار است واز لحاظ سبک معماری بسیار مهم هستند اما مقبره‌های تاریخی فراوانی ازامامزادگان نیزدیده می‌شوند که از نظر ابینه و نوع معماری دارای ارزش هستند، اما در این بین یکی از مجموعه مقابری که از شهرت زیادی برخورداراست و هرساله علاوه بر بازدید کنندگان توریسم ازدانشجویان معماری اسلامی و دانشجویان رشته گردشگری از آن بازدید می‌کنند مقابر گنبدسبزاست که از مقابر شاخص استان قم به شمار می‌آید.یکی از شاخص ترین خانه های تاریخی قم خانه زند است، خانه ی تاریخی زند یا موزه ی مردم شناسی قم در محله و بافت قدیم شهری که به محله ی چهارمردان شهرت دارد واقع شده است. این بنا در واقع از ادغام دو خانه که متعلق به دو برادر با نام های حاج قلی خان و حاج علی خان از بازماندگان دوران قاجار است ساخته شده است که پس از مرمتی که در سال 1380 خورشیدی در این دو خانه انجام شد به صورت یک عمارت درآمد و از آن سال تا به امروز تغییر کاربری داده و تحت عنوان موزه ی مردم شناسی قم فعالیت می کند. معماری بنا کاملا منطبق با معماری مناطق کویری ایران است وجود بادگیرهای بسیار زیبا جهت تهویه منازل بیش از هرچیزی شاید در ساختار آن جالب توجه باشد. از مصالح استفاده شده در بنا می توان به آجر، سنگ، گچ و چوب اشاره کرد که همگی از ویژگی های برجسته ی معماری در ابنیه ی دوران قاجار به شمار می رود.
این خانه موزه از دو حیاط تشکیل شده که هر کدام متعلق به خانه ی یکی از برادران بوده است. این موزه از چهارده اتاق تشکیل شده است و در ها و پنجره های عمارت همگی اتاق ها از چوب های مرغوبی چون گردو و ون ساخته شده اند. هدف اصلی از تشکیل موزه ی مردم شناسی قم و سایر موزه های مردم شناسی به نمایش گذاشتن نشانه های سنتی و قومی یک کشور و یا منطقه ای از آن است. هدف اصلی از تشکیل این موزه شناساندن ارزشهای اقتصادی، اجتماعی، فنی و فرهنگی این نشانه ها و اشیا و نمادها به مردمی است که آنها را بکار می گرفته اند و می گیرند. این موزه همچنین فعالیت های معنوی و مادی زندگی را با به نمایش گذاشن اشیا و ابزار گوناگون و توضیح اهمیت آنها در تکامل فنون تولیدی و رابطه ای که با تعالی فرهنگ معنوی دارد بیان می کند.
وی با اشاره به ثبت دو اثر طبیعی قم در فهرست آثار ملی ایران، تصریح کرد: گنبد نمکی قم یکی از جاذبه‌های گردشگری و منحصر بفرد است که در ۲۵ کیلومتری شمال غرب شهر قم در مسیر جاده قم به جعفرآباد قرار دارد، همچنین کوه دو برادران در نزدیکی کوه خضر و مسجد جمکران جلوه که خاصی به شهر قم بخشیده است و مردم استان نسبت به این کوه علاقه خاصی دارند و برای برنامه‌های کوهنوردی و سنگ‌نوردی از آن استفاده می‌کنند.
معاون میراث‌فرهنگی قم گفت: ثبت این دو اثر طبیعی یکی از خواسته‌‌های کارشناسان و دوستدارن میراث فرهنگی قم بود که با عنایت وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سال 99به ثبت رسید.
بازدید بیش از ۹۱هزار نفر از اماکن تاریخی قم در نوروز ۱۴۰۱
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: در ایام تعطیلات نوروزی بیش از ۹۱ هزار نفر از آثار و اماکن تاریخی استان بازدید کرده‌اند.
علیرضا ارجمندی اظهار کرد«از ابتدای تعطیلات نوروزی تا سیزدهم فروردین ماه، ۹۱ هزار و ۵۸۸ نفر از اماکن تاریخی قم بازدید کرده‌اند که از این تعداد ۸۸ هزار و ۸۳۴ نفر بازیدکننده داخلی و ۲ هزار و ۷۵۴ تن بازدیدکننده خارجی بوده‌اند.
وی افزود: خانه امام خمینی (ره)، گنجینه آثار مراجع تقلید، خانه زند، خانه ملاصدرا، مقابر گنبد سبز، محوطه باستانی قلی‌درویش، مسجد جامع، دیرگچین، خانه یزدانپناه و تیمچه‌بزرگ از آثار تاریخی شاخص استان در ایام نوروز بوده‌است.
بازدید ۴۹۰۷ مسافر نوروزی از خانه امام خمینی (ره) در قم
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: از ابتدای تعطیلات نوروزی تا کنون حدود ۵ هزار مسافر نوروزی از خانه امام خمینی (ره) در قم بازدید کرده‌اند.
ارجمندی با اشاره به استقبال مسافران نوروزی از خانه امام خمینی (ره) در قم گفت: از ابتدای تعطیلات نوروزی تاکنون ۴ هزار و ۹۰۷ تن از خانه امام خمینی (ره) بازدید کرده‌اند که از این تعداد ۳ هزار و ۳۶۸ بازدیدکننده داخلی و یک هزار و ۵۳۹ خارجی بوده‌اند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم ادامه داد: بیت امام خمینی (ره) در محله یخچال قاضی آخرین محل سکونت امام در قم بوده است که نزدیک به یک قرن قدمت دارد.
وی گفت: نوروزگاه قم پس از دو سال محدودیت کرونایی در سال ۱۴۰۱ لحظاتی خوش را برای میهمانان نوروزی رقم زد.
ارجمندی بیان کرد: نوروزگاه ۱۴۰۱ امروز در آخرین روز خود در خانه تاریخی زند با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی میزبان میهمانان نوروزی است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم ادامه داد: اجرای متنوع گروه‌های سرود، برگزاری مسابقه با اهدای صنایع‌دستی، نقالی و شاهنامه‌خوانی از ویژه برنامه‌های این نوروزگاه در ایام تعطیلات نوروزی بود.
وی افزود: از نکات جالب توجه این نوروزگاه حضور مردان بلند قامت بود که مسافران نوروزی و همشهریان قمی عکس‌های یادگاری زیادی با آنان ثبت کرده‌اند.
ارجمندی گفت: نوروزگاه ۱۴۰۱ علاوه بر خانه تاریخی زند و مجموعه فرهنگی تاریخی ملاصدرا با برپایی سیاه چادر عشایر در مجتمع‌های خدماتی رفاهی بین راهی به استقبال میهمانان نوروزی رفت.
اما دردی که لازم است در پایان به آن اشاره شود عدم توجه مردم و مدیران این شهر به داشته های میراثی قم است هرساله شاهد یم که بسیاری از بناهای تاریخی قم درسطح استان بر اثر بی توجهی و نبود بودجه کافی برای مرمت و احیا درآستانه تخریب هستند و از سوی دیگر قانون سختگیرانه ای برای واگذاری به بخش خصوصی وجود دارد که مانع از ورود بخش خصوصی به این حوزه می شود درنتیجه میراث فرهنگی قم نمی تواند آنگونه که باید در جذب گردشگرتاریخی موفق باشد.
