سیدکمال طالقانی
در این نوشتار ابتدا تعریفی از فضیلت (virete) از نگاه معرفت شناسی معاصربدست می دهیم با این تعریف تفاوت این واژه با باورها و استباط عمومی از آن روشن خواهد شد برای وا کاوی بیشتر این واژه به ماهیت آن خواهیم پرداخت و ضمن تعریف برخی ازمصادیق فضایل اعم از فکری واخلاقی تمایز آنرا با کار کرد، قابلیت ،مهارت وامیال بر خواهیم رسید در انتها بحثی مختصر در خصوص معرفت به عنوان محصول و میوه فضیلت های فکری بدست می دهیم
۳-شفقت: افراد سازمان و مشتریان آن احساس همدلی دارند و ومراقب یکدیگرند و به یکدیگر اهمیت می دهند دراین سازمان فردیت کم رنگ شده و انساها بیش از خود به دیگری
و توجه دارند
4- صداقت: حاکمیت صداقت در این سازمان و پیش بینی پذیربودن آن و شفافیت قوانین و مقررات از شاخصه های این فضیلت سازمانی پست
۵ - بخشش: اشتباهات بخشیده می شود و به عنوان فرصت هایی برای یاد گری
تلقی می گردد
نمونه هایی ازسازمانهای فضیلت محور:
-1- شرکت ben&jerry تولید کننده بستی با کیفیت است که با ترویج و توسعه ارزش ها اجتماعی مثل انصاف، مساوات، حقوق بشر و همبستگی نمونه ای از سازمان فضیلت مدار است
-۲- شرکت TOMS :تولید کننده کفش های با کیفیت است که با ترویج فرهنگ کمک به دیگران نمونه ای از شرکت های فضیلت مدار است این شرکت با هر کفشی که به فروش می رسانه یک جفت کفش رایگان به کودکان نیازمند در جهان اهدا می کند
۲ - شرکتwarby parker:
این شرکت تولید کننده عینک است و به دنبال ترویج فرهنگ کمک به دیگران با هر عینکی که به فروش میرساند یک جفت عینک رایگان به نیاز مندان در سراسر جهان اهدا می کند
بنابراین،سازمانها ،نهادها و دولت یکی از پایه های مهم توسعه فضیلت اجتماعی هستند و بدون آنها فضیلت های فردی توسعه و گسترش نمی یابد و در صورت فقدان این خصیصه آنها قادر نیستند خدمات خودراباکیفیت بالاارائه دهند.
فضیلت درکارفردی:
در اینها به نسبت به موضوع فضیلت از منظری کوچکتر وبصورت فردی نگاهی می اندازیم تا ببینیم چگونه یک فرددرکار خود فضیلت مند خواهد شد یا چگونه فضایل اخلاقی در کار خود دخیل کنیم متیل کرافورد استاد فلسفه دانشگاه و یر جینیا است که همزمان تعمیرکار موتور سیکلت است او در کتاب خود به روشنی به این موضوع پرداخته است کرافورد در کتاب فیلسوفی در تعمیرگاه آورده است برای اینکه بتوان علاقه مندی به یک شغل را تداوم بخشید باید آن شغل به پیشرفت فضیلت کمک کنند او می گوید من علاقه دارم موتور سیکلتها را تعمیر کنم نه تنها تعمیر بلکه راندن موتور سیکلت به بینش های خاصی که من در مورد فضیلت دارم پاسخ می دهد از نظر من افرادی که موتور سیکلت می رانند آدمهای کار درستی هستند و من می خواهم در خدمت آنان باشم شغل آماده سازی موتور سیکلت برای بهترین عملکرد ذیل خیر بالاتری قرارمی گیرداین خیرزمانی حاصل می شود که یکی ازمشتریان من در حال را ندن موتور در پیج یکی از جاده های پارک ملی ... به یک سمت خم می شود تا آنجا که زانوی دارای پوشش او به زمین کشیده می شود این لحظه سرشار از باور و جرئت و مهارت هاله ایی از تقدس به کار من می پوشاند تمام تلاشم را می کنم تا بلبرینگ های فرمان موتو را چنان سبک، نرم و روان بسازم که موتور سوار بدون هیچ حرکت اضافی بتواند کارش را انجام دهد بگونه ای که دسته گاز را خوب و محکم درست می کنم که او براحتی بتواند بالمس آن چرخش لاستیک ها را حس کند می خواهم شنونده صدای اطمینانی باشم که او به شاسی موتورش دارد که من تنظیم کرده ام. من تلاش می کنم یک تعمیر کار خوب باشم این تلاش مرا در ارتباط با دیگران قرار می دهد. بنا بر این کارم مرا در جامعه ای خاص قرار می دهد کارهای مکانیکی محدودی که من خود را مشغول آنها می کنم در دایره معنایی بزرگ تری قرار میگیرد همه این کارها در خدمت چیزی است که بخشی از زندگیمان است این شناخت مشترک نیازی به بیان ندارد. مبنایی است برای روابط دوستانه ای که با تصاویر روشنی از فضیلت شکل می گیرند بنا بر این او تعمیر کاری فضیلت مند است زیرامی خواهد بخوبی کارش را انجام دهد این کار خوب ریشه در انگیزه های درونی او دارد اوخود را در خدمت دیگران قرار می دهد و زندگی اش را بدین طریق غِنا می بخشده کرافورد پیشنهاد حکیمانه ای می کند و می گوید می خواهم توصیه کنم اگر ما کنش و عملکرد خود را تا سر چشمه های آن دنبال کنیم به درک معنای زندگی خوب می رسیم
فضیلت و قوای طبیعی:
۱- فقدان قابلیتهای طبیعی را نکوهش نمی کنند امافقدان فضایل رانکوهش می کنند
-۲ فضیلت دارای رذیلتی متناظر است ولی قوای طبیعی این خصیه را ندارند بطورمثال هراس ازمکان بسته رذیلت نیست زیر فضیلت متناظری ندارد
۳- فضایل حالات کمال انسانی هستند که در طول زمان بوجود می آیند و در شخص پرورش می پایید که می توانستنه حالات مقابل(رذایل) بپرورانند
فضیلت و مهارت
۱- مهارت ها فقط قابلیتند و کاربرد آنها لازم نیست ولی فضایل اگر در زمان مناسب بکار گرفته نشوند دیگر فضیلت نیستند و اصلاً وجود ندارند به عبارت دیگر داشتن فضایل بارها کردن ارادی آن سازگار نیست ولی دست کشیدن از مهارت با داشتن آن مغایرت ندارد
۲- داشتن همه فضیلت ها شایسته است اما داشتن همه مهارتها شایسته نیست
۳- مهارت ها با فنون مرتبط اند در حالی که فضایل اینگونه نیستند
دارید
۴- مهارت ها فراموش شدنی هستند اما فضایل اینگونه نیستند ارسطو می گوید فضایل دوام دارند
۵-شخص فاقد فضیلت ممکن است بگونه ای عمل کند که مشخصه کامل آن فضیلت است
اما در مورد مهارت ها اینگونه نیست
۶- فضایل ضد دارند( رذایل) امامهارت هاضد ندارند
۷- فضایل ارزش ذاتی دارند اما مهارت ارزش ذاتی ندارد
٨- مهارتها خادم فضیلت هستندوشخص فضیلتمندبرای تحقق فضیلتش به آنها نیازداردمثلا برای ارزیابی منصفانه بایدمهارت انصاف راداشت تابه این فضیلت کمک کندیابرای فضیلت شجاعت بایدمهارت چگونگی ایستادن دربرابرستمگزان راداشت
فضیلت و احساس
۱-انفعالات(پاته) از دیدار سطور بالذت و درد همراهند مثلاً احساساتی مانند خشم
حسد، شادی، حسی دوستی، ترحم، بالذت و درد همراهند، امافضایل اینگونه نیستند
۲- مار ابابت انفعالات ستایش یا نکوهش نمی کنند ولی بابت فضایل می کنند
۳- فضایل انتخابی هستند ولی انفعالات را بدون انتخاب حس می کنیم
۴- احساسات افعالی هستند که در زمانی خاص رخ می دهند
۵- احساسات را کمال یا نقص نمی دانیم ولی فضایل را می دانیم
۶-ارسطو می گوید فضایل احساسات را تنظیم و لذت والم را تدبیر می کند
فضیلت وانگیزش
۱-فضیلت چیزی بیش از انگیزش است هر فضیلت فکری مولفه ای انگیزشی دارد که ناشی از انگیزه برای شناخت دیدگاههای دیگران است
مصادیق فضیلت:
دیدگاه هیوم :عدالت و فاداری ،احسان شان و منزلت، تعهد ،عفت، انسانیت، سخاوت، ادب، اعتدال، دلسوزی، میانه روی ،نیکوکاری ، احتیاط، جسارت پشتکار،ملاحظه کاری رازداری، قناعت ، عقل سلیم، حزم، بینش، خویشتن داری ، بردباری، پایداری، مآل اندیشی ، نظم ، خوش خدمتی سخنوری ، حضور ذهن
از نظر اسپینوزا فهم نخستین فضیلت فکری انسان است
تعاریف برخی فضایل فکری اخلاقی:
فضیلت گشودگی ذهنی: این فضیلت متضمن رهایی از جانبداری، نبستن ذهن داشتن حسی زنده ازخطاپذیری، میل به بررسی و پرداختن به اندیشه های نو و بدیل، آمادگی یادگیری از دیگران،
نداشتن حسادت، پذیرش استدلالها واندیشه های جدید،
نیومی اور سیکیر در کتاب چرا به علم اعتماد کنیم به موضوع مهمی در خصوص جامعه علمی اشاره دارد
او می گوید وقتی در میان اعضای جامعه علمی تنوع باشد و فرصتهای متعدد برای نقد وارزیابی متخصصان برکار یکدیگر و گشودگی در برابر انتقادات که ازمشخصه های بارز جامعه علمی است وجودداشته باشد در اینجا به اجماعی که میان متخصصان پدید می آید می توان اعتماد کرد لذا پوپرجوهر علم را نه تحقیق پذیری بلکه گشودگی در برابر ابطال پذیری یا لغزش پذیری می داند
اور سیکیز اضافه می کند تاریخ علم مارا به فروتنی توصیه می کند بزرگترین دانشمندان و فیلسوفان گاهی در دام روش پرستی افتاده اند و از شواهد موجود نتایج نادرست گرفته اند
شجاعت فکری: کسی که دلیل خوبی برای حقانیت باورهای خود را دارد و اراده
تاب آوردن در مقابل حملات اندیشه های مخالف را داشته باشدویلیام جیمز در کتاب احساسات عقلانیت می گوید ایمان درقلمرو فکر همان شجاعت درقلمرواخلاق است استاد ملکیان در تشریح مفهوم فضیلت شجاعت می گوید وقتی ما قصد دفاع از مظلوم را داشته باشیم عواملی در بیرون با ایجاد ترس و ارعاب مانع انجام این کاری می شوند که ما باید در درون خود خصیصه ای بنام شباعت داشته باشیم تا بتوانیم این مانع بیرونی یعنی ترس را از سر راه برداریم
فضیلت خلاقیت و ابتکار: این فضیلت به کشف حقایق جدید برای نوع بشری می انجامد
فضیلت گشاده دستی :متضمن اداره درست ثروت است
فضیلت خودآیینی: اتکا به قوای طبیعی خود در عمل و انتخاب و شکل دادن به عقاید
فضیلت خویشتن داری: که تدبیرو تنظیم شهوات متناسب با نیازهای انسانی، بطور مثال اگر برای دفاع از مظلوم مانع بیرونی بنام تطمیع قصدجلوگیری از این کاررا داشته باشد برای برداشتن این مانع و رسیدن به هدف باید فضیلت خویشتن داری داشت داشته
فضیلت حکمت عملی: این فضیلت وساطت بین فضایل را شکل می دهد مثل
وقتی که برای یافتن مصداق شجاعت از میان تهورر و بزدلی هستیم تلاش می کنیم از دید افلاطون این فضیلت عقل را قادر می سازد کار کرد خوبی داشته باشد
فضیلت اعتماد: علم به اینکه چه وقت به دیگران باید اعتماد کرد، یاچقدر دیگران
از حیث رابطه شان با ما اعتمادپذیرند
فضیلت یکپارچگی ذهنی: متضمن کلی بون یا وحدت در خویشتن است این فضیلت از مهمترین فضایل است.
فضیلت خیر خواهی: فرد برای تامین خوشبختی دیگران برانگیخته می شود
فضیلت سخاوت: بخشش ثمر بخش به دیگران به گونه ای که ما یه شرمساری آنان نشود
فضیلت تامل : از دید افلاطون تامل یعنی بهترین کار در مجموع چیست ( پایان )
منابع:
۱-فضایل ذهن مولف:لیندا زگزبسکی مترجم:امیرحسین خدا پرست نشرکرگدن
۲- فضیلت مولف ریچاردباتلی مترجم امیرحسین خداپرست
۳-چرا به علم اعتمادکنیم مولف:نیومی اور سکیز مترجم:میثم محمد امینی نشر فرهنگ نو
۴- فضیلت ها ناچیز: مولف:ناتالیا کنیز بورگ ،مترجم :محسن ابراهیم نشرفکرروز
۵ -فیلسوفی در تعمیر گاه،مولف:متیل بی کرافورد مترجم: حامد سوهانی
انتشارات ترجمان علوم انسانی
