زهره نعلبندی
شاخه سبز، قصور پزشکی مسئله مبتلابه حتی در جوامع مترقی است، در ایران نیز این مسئله امری اجتناب ناپذیر است و متاسفانه آمارهای اخیر سازمان نظام پزشکی کشور، از افزایش 30 درصدی پروندههای پزشکی در هیاتهای انتظامی این سازمان خبر میدهد.
به گزارش خبرنگار شاخه سبز، وقتی صحبت از قصور پزشکی به میان میآید، یعنی پزشک در درمان و طبابت خود کوتاهی و اهمال و بی احتیاطی کرده است به گونهای که منجر به آسیب یا خسارت به بیمار شده است.
در ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، به وضوح به قصور پزشکی و مسئولیت پزشک اشاره دارد. طبق این ماده: "هرگاه پزشک در اثر تقصیر یا اشتباه در درمان یا اقدامات پزشکی خود، موجب صدمه یا خسارت به بیمار شود، مسئول است. چنانچه بیمار رضایت داده باشد، پزشک تنها در صورت تقصیر (غفلت، بیمبالاتی، عدم مهارت، یا عدم رعایت موازین فنی) مسئول است."
گاهی قصور پزشکان عمدی و در برخی مواقع دیگر غیرعمدی است و قصور پزشکی انواع مختلفی دارد که خطا در تشخیص، اشتباهات دارویی، خطاهای جراحی، عدم رعایت استانداردهای بهداشتی، کوتاهی در مراقبتهای پس از درمان بخشی از موارد قصور پزشکی محسوب میشوند.
قصور پزشکی گاهی تبعات جبران ناپذیری همچون از دست رفتن جان افراد را در پی دارد لذا انجام هراقدامی جهت کاهش خطاهای پزشکی ضرورت دارد.
متاسفانه در هنگامی که قصور پزشکی رخ میدهد اثبات و پیگیری آن با مشکلات و دشواریهایی همراه است که گاهی سختی طی نمودن این مسیر، افراد بیمار و یا نزدیکان آنان را از اعلام شکایت و پیگیری آن منصرف میکند.
در هرصورت سختگیری بیش از حد در این زمینه ممکن است بسیاری از پزشکان را از قرار گرفتن در مسیر درمان افراد بویژه در مواقع ریسک پذیر منصرف کند و از طرف دیگر عدم سختگیری نسبت به پزشکان ممکن است موجب شود که پزشک در زمینه درمان دقت کافی را به خرج ندهد و یا در مواردی که ریسک درمان بالا و امید به درمان پایین است دریافت هزینه را به جان بیمار ترجیح دهد از این رو لازم است تمهیداتی اندیشیده شود که نه حق بیمار تضییع شود و نه پزشک را در مضیقه قرار دهد.
در سالهای اخیر به دلایلی همچون آگاهی بیشتر مردم، تشویق حقوقدانان، افزایش خدمات پزشکی غیرضروری میزان شکایت از کادر درمان افزایش یافته است که افزایش دانش و مهارت، رعایت اخلاق، پایبندی به قانون و برقرراری رابطه مناسب درمانگر با بیمار میتواند تاحدی موجب کاهش شکایتها در این زمینه شود.
دریافت مطلوب خدمات سلامت و رعایت حقوق افراد حق بیمار است، اما در مواقعی بی توجهی به بیمار باعث میشود تا شاهد نارضایتی افرادی باشیم که دچار بی اعتمادی و نگرانی از روند کار کادر درمان میشوند و اگر پزشکی هم کار خود را به درستی انجام دهد در اینجاست که تر و خشک با یکدیگر میسوزند.
در ایران، آمارهای رسمی و غیررسمی نشان دهنده وضعیت نگران کنندهای در زمینه قصور پزشکی است. بر اساس اعلام پزشکی قانونی پروندههای بررسی شده در کمیسیونهای تخصصی در سال ۱۴۰۰، ۳۰ هزار و ۹۵۳ و در سال ۱۳۹۹، ۲۹ هزار و ۳۱۳ پرونده به ثبت رسیده است که این آمار نسبت به سالهای قبل رشد ۵.۶ درصدی داشته است.
از سوی دیگر، آمارهای غیررسمی حاکی از آن است که سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلیل خطاهای پزشکی و دارویی آسیب میبینند. همچنین، برآورد میشود که حدود ۳ هزار نفر به دلیل این اشتباهات جان خود را از دست میدهند.
همچنین در اردیبهشت ماه امسال معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور گفت: سال گذشته ۱۰۰ مورد پرونده پزشکی در هیئتهای انتظامی این سازمان تشکیل شده که در مقایسه با سال ۱۴۰۰، ۳۰ درصد افزایش داشته است که ۲۰ درصد شکایتها مربوط به جراحی زیبایی است.
عباس مسجدی رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور در خصوص بیشترین شکایت در حوزه پروندههای قصور پزشکی، گفت: عمده پروندههای قصور پزشکی رتبه اول تا سوم به ترتیب شامل جراحی عمومی، متخصصین زنان، اقدامات زیبایی دندانپزشکی است.
در مطالعات غربی پژوهشگران این حوزه خود معترف هستند که قطعا آمار مرگ و میر ناشی از خطاهای پزشکی حتی در جوامع پیشرفته از آنچه بیان می شود بیشتر است و تخمین و برآورد دقیقی از آن نمی توان ارائه داد.
یکی از عوامل اصلی در افزایش شکایات و موارد قصور پزشکی در ایران، کمبود امکانات، فشار کاری بالا بر پزشکان و عدم رعایت استانداردهای درمانی است.
قصور پزشکی پیامدهای انسانی مختلفی از جمله آسیبهای جسمی و روانی و مرگ و میر به همراه دارد و علاوه بر این دارای پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نیز میباشد.
از جمله پیامدهای اجتماعی قصور پزشکی این است که در موارد متعدد قصور پزشکی میتواند منجر به کاهش اعتماد عمومی به نظام سلامت شود و باعث تحمیل هزینههای مالی و روانی بر خانواده بیماران میشود.
ناگفته نماند که پیشگیری از قصور پزشکی و یافتن راهکارهایی برای کاهش شکایت از کادر درمانی همواره از دغدغهها و موضوعات در دست بررسی سازمان پزشکی قانونی بوده است اما هنوز هم اقدام جالب توجهی در این راستا صورت نگرفته است.
البته بیان آمار قصور پزشکی در ایران نباید ما را از پزشکان ایرانی ناامید کند؛ چراکه همانطور که بیان شد قصور پزشکی حتی در جوامع پیشرفته نیز رخ میدهد و در واقع امری اجتناب ناپذیر است، پزشکان ایرانی در مقام دانش و تجربه تا حدی برابر و حتی در مواقعی بالاتر از پزشکان جوامع مترقی هستند و قطعا هر پزشکی برای بیمار خود بهترین و ایمن ترین درمان را میخواهد. اما گاه اتفاقات جوری پیش میروند که خطای پزشکی گریبان حتی نزدیک ترین عضو خانواده یا بهترین دوست و همکار یک پزشک متبحر را هم می گیرد و او را به کام مرگ می کشاند.
در نتیجه ایجاد سیستمهای نظارتی قوی برای ارزیابی عملکرد کادر درمان و برخورد قاطع با موارد تخلف و افزایش آگاهی بیماران با اطلاعرسانی به بیماران درباره حقوقشان و رعایت استانداردهای جهانی میتواند نقش مهمی در کاهش خطاهای پزشکی داشته باشد.
