زهره مهرنوروزی - اگرچه عده ای بر این باور هستند که ریشه سازمان های مردم نهاد از غرب آغاز شده است اما با کندوکاو در فعالیت های مردم نهاد پی می بریم که اولین پایه گذاران سازمان های مردم نهاد در ایران اسلامی ما شکل گرفته است زمانی که دسته های عزاداری خودش جوش مردمی در برپایی مجلس امام حسین علیه السلام در ایران اسلامی شکل گرفت و به مرور به تاسی از سیره امامان معصوم گروه های خیر تشکیل شد تا مشکلات مردم را برطرف کنند. هم اکنون در کشور ما بیش از ۲۲۰ هزار سازمان و تشکل مردم نهاد در کشور ثبت شده و بر اساس برآورد انجام شده از لحاظ کارکردی، نیمی از این تشکلها در وضعیت فعال قرار دارند. زمینه فعالیت ۸۵ درصد سازمانهای مردم نهاد کشور در حوزه فرهنگی و اجتماعی است و نزدیک به نیمی از سازمانها و تشکلهای مردم نهاد در حوزه هیأتها و تشکلهای زیر مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی فعالیت میکنند. یکی از فلسفههای شکل گیری سمنها این است که در حوزههایی که به هر دلیل از جانب دولت مغفول مانده و یا به دلایلی چون کمبود منابع اعتباری، برخی محدودیتها نمیتوانند در طراحی، تدوین و اجرای درست یک برنامه مداخله کنند، تشکلها به عنوان سازمانهایی مردمی و غیر دولتی وارد عمل میشوند.
به گفته کارشناسان، این سازمانها به علت تعدد و تنوع نقشها و ویژگیهایی که دارند بیشتر با پسوند "غیردولتی" تعریف و شناخته میشوند. سازمان های مردم نهاد در اموری مانند فعالیتهای امدادی، رفاهی، مذهبی و خیریه ، خدماتی، مبارزه با خشونت، دفاع از حقوق بشر، توسعه، علم و تکنولوژی، هنر و حرفه ها، مطبوعات، زنان، جوانان، پناهندگان و مهاجران، سالخوردگان و محرومان فعالیت دارند. سمنها پل ارتباطی بین دولت و عموم مردم هستند و به خاطر تماس رو در رو با مردم و ارتباط با مسئولان دولتی می توانند نقش موثری در تحقق اهداف و دغدغه های مردم داشته باشند. سازمانهای مردم نهاد با شخصیت حقوقی مستقل، غیردولتی، غیرانتفاعی و غیر سیاسی هستند که برای انجام فعالیتهای داوطلبانه در حوزههای مختلف فرهنگی، اجتماعی، سلامت ، خیریه ، مذهبی و بسیاری از امور عام المنفعه و بر اساس اساسنامه مدون، رعایت چارچوب قوانین مربوطه فعالیت میکنند.سمنها به درستی بازوان توانمند دولت در فرهنگ سازی، پیشگیری و کاهش آسیبهای اجتماعی و تقویت سرمایه اجتماعی به حساب میآیند و از این منظر سیاست دولت در طی این سالهای اخیر حمایت از داوطلبان و فعالان اجتماعی جهت فعالیت در چارچوب قوانین و تأسیس سمن بوده است. آشنا ساختن آحاد جامعه با فعالیت های اجتماعی سمن ها ارتقا سرمایه اجتماعی است، بنابراین تحقق این امر مشارکت عموم اعضای آن گروه و عموم مردم در برنامههای کلان توسعه کشور و همچنین ایجاد روحیه مسوولیت پذیری و همگرایی مطابق با اهداف اساسنامه و ارزشهای حاکم آنها را برای ورود به فعالیتهای جاری کشور و تصدی مناسب و مسوولیتهای اجتماعی آماده میسازد.
با توجه به اهمیت و ضرورت مسئله آسیب های اجتماعی و این باور که فقط دستگاه های دولتی نمی توانند به تنهایی راهگشای معضلات و کاهش آسیب های اجتماعی باشند، ضرورت همکاری و همدلی تشکل های مردمی بیش از پیش ملموس است و بنابر تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر اهمیت پنج آسیب اجتماعی اولویت دار در جامعه تصمیم گرفتیم که از ظرفیت همه دستگاهها برای فعالیت سمنها در حوزه آسیبهای اجتماعی استفاده کنیم. سازمان های مردم نهاد در حوزه های مختلف از توانمندی بالایی برخوردار هستند و می توان با استفاده از ظرفیت آنها برای مقابله با آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی اقدام کرد و سمن های حوزه اجتماعی سازمان هایی غیر دولتی و تخصص مدار هستند که در آن افرادی با باورها و اعتقادهای مشترک بدون هیچ منفعت طلبی شخصی، در کنار هم قرار می گیرند و یک اقدام مشترک اجتماعی اثر گذار را در یک منطقه طراحی می کنند تا گام های بزرگی را برای رفع مشکلات گروه های هدف بردارند. بنابراین ضرورت دارد که سازمان های مردم نهاد مورد تقویت قرار بگیرند تا بتوانند معضلات اجتماعی موجود را برطرف کنند تا بر تقویت سرمایه اجتماعی هم افزوده شود.
