فاطمه مداح نظری - قدمت هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری به دهه ۱۹۵۰ برمیگردد. با این وجود، در دهه گذشته شاهد رشد فزاینده این فناوری در زمینههای مختلف بودهایم. هوش مصنوعی به طور کلی ماهیت دوگانهای دارد، هم میتواند ابزاری در جهت تحول مثبت زندگی مردم باشد و هم مکانیزمی برای سرکوب.
براساس هوش مصنوعی است که رایانه ها این توانایی را دارند که حجم عظیمی از دادهها را به کار گیرند و از هوش آموخته شده خود برای اکتشافات بهینه در بهترین زمان استفاده کنند. این فناوری بسیار قدیمیتر از آن چیزی است که میتوانید تصور کنید.هوش مصنوعی این امکان را برای ماشینها فراهم میکند که با ورودیهای جدید سازگار شوند و کارهایی شبیه انسان را انجام دهند.
هوش مصنوعی که در مقابل هوش طبیعی انسانی قرار دارد، به هوشمندی نشاندادهشده به وسیله ماشینها در شرایط مختلف اطلاق میشود و به همین دلیل از آن به هوش ماشینی هم تعبیر می شود.
بر این اساس و به عبارتی هوش مصنوعی به سامانههایی گفته میشود که میتوانند واکنشهایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از جمله درک شرایط پیچیده، شبیهسازی فرایندهای تفکر و شیوههای استدلال انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسایل را از خود به نمایش بگذارند.
رهبر معظم انقلاب در سال ۱۴۰۰، در دیدار با نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی کشور از «هوش مصنوعی» بهعنوان یک مساله مهم و آیندهساز نام برده و تاکید کردند که این مساله در اداره آینده دنیا نقش دارد و باید بهگونهای عمل کرد که ایران در زمره ۱۰ کشور برتر دنیا از نظر هوش مصنوعی قرار گیرد.
اکنون بیش از ۲ سال از طرح این موضوع میگذرد و وقت آن است تا اقداماتی که در این مسیر صورت گرفته است، مورد ارزیابی قرار گیرد تا همزمان با پیگیری برای رسیدن به این هدفگذاری، اگر نیاز به تغییری در مسیر وجود دارد، در کمترین زمان ممکن عملیاتی شود.
این در حالی است که به غیر از محافل علمی و تخصصی، شاهد گفت و گو یا تحقیق در موضوع هوش مصنوعی توسط دیگر افراد و اقشار جامعه هم هستیم و هر کس متناسب با علاقه و نیاز خود وارد این موضوع می شود و به همین دلیل است که اکنون هوش مصنوعی و گفت و گو با آن به یکی از پرتکرارترین کلیدواژههای جست و جو شده در فضای مجازی و اینترنت تبدیل شده است.
اولین کاری که در حوزه هوش مصنوعی صورت گرفت در سال 1943 توسط زنی به نام McCulloch و Walter Pits انجام شد. آنها مدلی از نورونهای هوش مصنوعی را پیشنهاد کردند.در سال 1949 Donald Hebb قانونی را برای آپدیت و اصلاح قدرت اتصال بین نورونها نشان داد. قوانین او اکنون یادگیری Hebbian نامیده میشود. در سال 1950 آلن تورینگ، آزمون تورینگ را ابداع کرد، آلن کتاب "ماشین های محاسباتی و هوش" را منتشر کرد که در آن آزمایشی را ارائه داد. این آزمون (آزمون تورینگ) درباره توانایی یک ماشین برای ارائه رفتارهای هوشمند برابر یا غیرقابل تمایز با رفتارهای یک انسان است.تولد هوش مصنوعی در سال 1952 تا 1956: سال 1955 Allen Newell و Herbet A.simon اولین برنامه هوش مصنوعی را طراحی کردند. این برنامه 38 مورد از 52 مورد ریاضی را ثابت کرده، و برای برخی از قضایا برهانهای جدید را کشف کرده است.از سال 1956 تا سال 1974 به عنوان دوران طلایی هوش مصنوعی نام برده می شود. پروژه Wabot در سال 1967 رباتی ساخت که میتوان با استفاده از گیرندههای خارجی، چشمهای مصنوعی و گوشها، فاصلهها و جهت اشیا را اندازه گیری کرد. و سیستم مکالمه آن اجازه میدهد که با استفاده از یک دهان مصنوعی با یک فرد به زبان ژاپنی صحبت کند. در دهههای اول قرن بیست و یکم، دسترسی به حجم زیادی از دادهها ،رایانههای سریعتر و تکنیکهای پیشرفتهی ماشین با موفقیت برای بسیاری از مشکلات در سراسر جهان اعمال شد.تا سال 2016 بازار محصولات سخت افزار و نرم افزار مرتبط با هوش مصنوعی به بیش از 8 میلیارد دلار رسید.
به گفته کارشناسان امر و صاحبنظران، شناخت الگوریتم ها و اطلاعات پیچیده و تحلیل آن یکی از کاربردهای بزرگ هوش مصنوعی است.
هوش مصنوعی (AI) به سرعت در حال متحول کردن دنیای اطراف ما است. توسعه قابلیتهای هوش مصنوعی منجر به طیف گستردهای از نوآوریها از جمله اتومبیلهای اتوماتیک خودران و دستگاههای هوشمند با قابلیت اینترنت اشیاء شده است. تا جایی که به کمک هوش مصنوعی میتوان یک بازوی رباتیک تولید کرد که از طریق رابط عصبی مستقیماً از مغز فرد معلول دستور بگیرد. این کارکرد در ژنومیک، پردازش تصویر و ویدئو، مواد، پردازش زبان طبیعی، روباتیک، نظارت بر طیف بیسیم و موارد دیگر نیز استفاده میشود.
هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که عمیقاً دنیایی را که در آن زندگی میکنیم تغییر دهد و آیندهای بهتر را برای نوع بشر فراهم کند. با سختافزار قدرتمند و الگوریتمهای پیچیده، هوش مصنوعی میتواند انسانها را برای انجام کارهای بیشتر و کاملتر و همچنین زندگی بهتر توانمند کند. سیستمهای جدید مجهز به هوش مصنوعی تقریباً تمام جنبههای جامعه و اقتصاد ما از تجارت و مراقبتهای بهداشتی گرفته تا حملونقل و امنیت سایبری را متحول کرده است. اما توسعه و استفاده از فناوریهای جدیدی بدون چالش و خطر نیست. هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی (ML) روشهای رسیدگی به چالشهای جامعه و فرصتهای اقتصادی و حتی امنیت ملی را تغییر داده است. این فناوریها باید بهگونهای قابل اعتماد و مسئولانه توسعه یافته و مورد استفاده قرار گیرند.
زمانی که هوش مصنوعی کنترل نشود، پتانسیل ایجاد آسیبهای قابل توجهی را دارد. این آسیبها زمانی اتفاق میافتد که سیستمهای هوش مصنوعی بر روی دادههای ناقص یا مغرضانه با سوگیری ساخته شده باشند و یا زمانی که سازندگان این سیستمها تاثیر جانبی بالقوه مدلهای خود را در نظر نگیرند. نکات منفی بالقوه هوش مصنوعی ترسناک است و پیشبینی آن دشوار و عواقب آن میتواند شدید باشد. بهعنوان مثال بررسیها نشان داد که اتومبیلهای خودران در شناسایی عابران با پوست تیره دچار مشکل هستند.
در مقیاسی دیگر زمانی که دولتها و نهادهای قدرت از قابلیتهای هوش مصنوعی سوءاستفاده کنند، پیامدها میتوانند حتی وحشتناکتر باشند. در حال حاضر در رسانههای قدرتمند جهانی، هوش مصنوعی با استفاده از تکنیکهای خاص به ایجاد دیپ فیک یا همان ویدیوهای جعلی پرداخته است. این ویدئوها با به تصویر کشیدن رویدادهایی که هرگز رخ ندادهاند، در انتشار اطلاعات نادرست و تحریف اعتماد مردم بسیار دخیل هستند.
استانداردها این اطمینان را ایجاد میکنند که هوش مصنوعی در خدمت منافع عمومی خواهد بود. به بیانی دیگر بدون مقررات و استانداردهایی برای استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی، نمیتوان از پیامدهای مضر آن اجتناب کرد.
همه میدانیم که زمانی که سود و قدرت تنها انگیزه باشد، هوش مصنوعی نیز برای خدمت صرف به قدرت و سرمایه مورد استفاده قرار میگیرد. در این موقعیت به پیامدهای آن برای زندگی انسانها هرگز توجه نخواهد شد. بنابراین استانداردها تضمین میکنند که فناوریهای هوش مصنوعی مطابق با اصول اخلاقی و هنجارهای اجتماعی توسعه یابد. همچنین این استانداردها ضمانت میکنند که هوش مصنوعی برای محافظت از آزادیهای مدنی و دسترسی برابر به فناوریها بهکار روند و در نهایت منجر به پیشرفت بشریت شوند.
فعالیت های انجام شده در این خصوص باعث تولید علم در این موضوع شده است و بر همین اساس یک پژوهشگر هوش مصنوعی در گفتگویی گفت: ایران در زمینه تحقیق و پژوهش در عرصه هوش مصنوعی، مقام نخست منطقه غرب آسیا و جایگاه نهم جهان را دارد زیرا استفاده از هوش مصنوعی یک راهبرد است که میتواند در همه جا نقش خود را به خوبی ایفا کند.
سیدعلی حسینی افزود: اکنون شاهد آن هستیم که برخی کشورها از هوش مصنوعی به درستی در صنعت خود استفاده کردهاند ولی تاکنون در ایران به این مقوله، تنها به عنوان یک موضوع علمی و پژوهشی نگاه شده است.
وی ادامه داد: هوش مصنوعی به صورت بین رشتهای در گرایشهای مختلف از جمله، اقتصاد روانشناسی یا مدیریت استفاده میشود و تسهیل گری در تحقیق به شمار میرود زیرا هدف هوش مصنوعی این است که کارها و فعالیتهایی را که انسان هوشمند می تواند انجام دهد، آسان کرده و به نتیجه برساند.
حسینی به کاربردهای هوش مصنوعی در پردازش تصویر، صوت و همچنین تحلیل احساسات فردی اشاره و بیان کرد: هوش مصنوعی به اندازهای برای کشورها موضوع مهمی شناخته شده و مورد استقبال قرار گرفته است که کشور امارات متحده عربی حتی وزارتخانه ای به عنوان هوش مصنوعی راه اندازی کرده است.
