صدای پای بهار به گوش می‌رسد؛
زهره نعلبندی
شاخه سبز- به گوش رسیدن صدای قدم‌های بهار با شادی و اتفاقات زیبایی همچون گستردن سفره هفت سین همراه است که این کارها از آیین‌های باستانی ایرانیان و از نشانه‌های فرا رسیدن ماه بهار و تولد دوباره طبیعت هستند و آمدن این فصل زیبا و آغاز سال نو، زدودن غبار کینه و غم از دل و قلبمان را نیز به ما گوشزد می‌کند.
به گزارش خبرنگار شاخه سبز، این‌روزها شهر حال و هوای نو شدن به خود گرفته است و در هر گوشه‌ای از شهر مردم در تکاپو برای استنقبال از فصل بهار و عید نوروز هستند، نوروز یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است که این سنت، آداب و رسوم زیادی به همراه دارد که پهن کردن سفره هفت سین از مشهورترین و مهمترین مراسم نوروزی ایرانیان است.
گستردن سفره عید نوروز، یک رسم باستانی است. برخی منابع تاریخی نشان می‌دهند که ایرانیان قدیم در پایان سال، چهارده روز تعطیلات داشتند. در شب آخر از این تعطیلات، چیدن سفره هفت سین به‌عنوان گرامیداشت نوروز و پایان زمستان انجام می‌شد. در این شب، خانواده‌ها با هم جشن می‌گرفتند و دعا می‌کردند که خدا برای آن‌ها سال خوب و پربرکتی را رقم بزند.
آیین انداختن سفره هفت سین آن‌قدر فراگیر است که حتی در بعضی از کشورهای همسایه هم وجود دارد. البته اغلب آن‌ها این کار را برای استقبال از گردشگران ایرانی و احترام به آن‌ها انجام می‌دهند.
هفت سین برای ایرانیان نماد امید، تجدید حیات و شکوفایی است که با گسترش اسلام در ایران، همین سفره هفت سین ایرانی رنگ و بوی خاصی به خود گرفت چراکه کتاب قرآن نیز به سفره هفت سین اضافه شد و حالا اولین چیزی که ایرانیان هنگام چیدن سفره هفت سین بر سفره قرار می‌دهند، قرآن کریم است. تا مردم، سال جدید را با توکل و نام و یاد خدا آغاز کنند. اما در کل انداختن سفره هفت سین یک مراسم دینی یا مذهبی نیست؛ بلکه فرصتی برای همدلی، دوستی و عشق میان افراد است.
اما ممکن است این سوال ایجاد شود که چرا عدد هفت برای این آیین انتخاب شده است که در حقیقت علت آن است که در زبان باستانی عدد هفت به نام "امرداد" است که معنای زندگی و جاودانگی را می دهد؛ بنابراین ایرانیان باستان هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می چینند.
هفت برای ایرانیان باستان مقدس بوده و برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک از عدد هفت استفاده می کردند مثلا هفت رنگ رنگین کمان، هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان و... .
عدد هفت در قرآن کریم و نزد مسلمانان نیز اهمیت دارد و از عدد هفت در برخی از آیه‌ها و سوره‌های قرآن نام برده شده است. برای مثال حج هفت مرحله دارد.
حجت الاسلام سید جواد نورموسوی از حوزه علمیه قم در کتاب فرهنگ زندگی با اشاره به ریشه سفره هفت سین می‌گوید: در آيين‌هاى باستانى ايران براى هر جشن «خوانى» گسترده مى‌شد كه داراى انواع خوراكى‌ها بود. خوان نوروزى «هفت سين» نام داشت و مى‌بايست از بقيه خوان‌ها رنگين تر باشد. اين سفره مــعــمـولا چـندســاعــت مانــده به زمان تـــحويل ســـــال نو آمـــاده بود و بر صفحه اى بلندتر از سطح زمين چيده مى‌شد. اين خوان نوروزى برپايه عدد مقدس هفت بنا شده بود.
وی سپس با اشاره به تقدس عدد هفت بیان کرد: تقدس عدد هفت از آيين مهر يا ميتراست و به سال‌هاى دور باز مى گردد. در اين آيين هفت مرحله وجود داشت براى اينكه انسان به مقام عالى و آسمانى برسد. پس عدد هفت از پيش از زرتشت براى انسان عزيز بوده و در آيين هاى مختلف و به نمادهاى گوناگون ديده مى شود، مانند هفت آسمان، هفت دريا، هفت گياه و... .
حجت الاسلام نورموسوی خاطرنشان کرد: اما در بسيارى از منابع تاريخى آمده است كه «هفت سين» نخست «هفت شين» بوده و بعدها به اين نام تغيير يافته است. که شمع، شراب ، شيرينى ، شهد (عسل) ، شمشاد، شربت و شقايق يا شاخه نبات، اجزاى تشكيل دهنده سفره هفت شين بودند. برخى ديگر به وجود «هفت چين» در ايران پيش از اسلام اعتقاد دارند. در زمان هخامنشيان در نوروز به روى هفت ظرف چينى غذا مى‌گذاشتند كه به آن هفت چين يا هفت چيدنى مى گفتند.
وی ادامه داد: بعدها در زمان ساسانيان هفت شين رسم متداول مردم ايران شد و شمشاد در كنار بقيه شين‌هاى نوروزى، به نشانه سبزى و جاودانگى برسر سفره قرارگرفت. بعد از سقوط ساسانيان وقتى كه مردم ايران اسلام را پذيرفتند، سعى كردند كه سنت‌ها و آيين‌هاى باستانى خود را هم حفظ كنند. به همين دليل، چون در دين اسلام «شراب» حرام اعلام شده بود، آن‌ها، خواهر و همزاد شراب را كه سرکه مى‌شد انتخاب كردند و اينگونه شين به سين تغيير پيداكرد. البته در اين‌باره تعابير مختلفى وجود دارد.
قرار دادن اقلامی مثل سبزه، سرکه و سکه و سمنو و سیب و سماق و سنجد نیز علل مختلفی دارد و هرکدام نماد چیزی هستند که حجت الاسلام نورموسوی در این باره نیز عنوان کرد: خانواده‌های ايرانی هفت سين می‌چينند كه حاوی مجموعه‌ای از نمادهای استقبال از بهار است. هفت سين حداقل بايد حاوی هفت عنوان باشد كه با حرف سين شروع می‌شوند و در حقیقت هفت سین از هفت محصول زمینی ساخته می‌شــود تا بدین وسیله از نعمت‌هایی که خداوند توسط زمین به انسان داده است سپاسگزاری شود و این هفت سین عبارتند از سنجد: که مظهر، سنجیده اقدام کردن و اندیشیدن است و به وسیله آن خردورزی بیشتر از خدا خواسته می‌شود و نماد عشق و دلباختگى است و از مقدمات اصلى تولد و زايندگى. عده‌اى عقيده دارند كه بوى برگ و شكوفه درخت سنجد محرک عشق است.
وی اضافه کرد: سیب هم نماد سلامتی است و سلامتی با حضور این نشانه بر سرسفره از خدا خواسته می‌شود و سبزه تولد دوباره ، حيات نو و سبز بودن است کـه نـشانه خوش خلقی است و اخلاق خوب با حضور این نشانه بر سر سفره از خداوند خواسته می‌شود و نماد شادابى و سرسبزى و نشانگر زندگى بشر و پيوند او با طبيعت است و سمنو فراوانی و وفور و نماد قدرت است و قدرت با حضور این نشانه بر سرسفره از خدا خواسته می‌شود.
سیر نیز دارو و درمان و بعنوان ماده‌ای گندزاد می‌باشد که مظهر قناعت است و سیری‌پذیری با حضور این نشانه بر سر سفره از خدا خواسته می‌شود وسرکه قرمز نشانه پذیرش سختی‌هاست و تحمل سختی‌ها با حضوراین نشانه بر سر سفره از خدا خواسته می‌شود. سماق هم رنگ طلوع آفتاب و مظهر صبر است و تحمل و فرو بردن خشم را با نهادن این نشانه از خدا خواهانیم.
حجت الاسلام نور موسوی همچنین بیان داشت: اما غير از اين گياهان و ميوه‌هاى سفره نشين، خوان نوروزى اجزاى ديگرى هم داشته است: دراين ميان نان : نشان برکت و رونق روزی است، همچنين بر سرسفره هفت سين شمع‌هايی روشن در برابر آينه قرارمی دهند كه نشان دهنده آينده ای روشن است و تخم مرغ نماد زايش و آفرينش است و نشانه اى از نطفه و نژاد است آینه هم نماد روشنايى است و حتما بايد در بالاى سفره جاى بگيرد و آب و ماهى نشانه بركت در زندگى هستند. ماهى به عنوان نشانه اسفندماه بر سفره گذاشته مى‌شود.
و سکه كه نمادى از ثروت (نگهبان فلزات) است و به نيت بركت و درآمد زياد انتخاب شده است.
وی افزود: شاخه‌هاى سرو، دانه‌هاى انار، گل بيدمشک، شير نارنج، نان و پنير، شمعدان و... را هم مى توان جزو اجزاى ديگر سفره هفت سين دانست. «كتاب مقدس» هم يكى از پايه‌هاى اصلى خوان نوروزى است و براساس آن هرخانواده اى به تناسب مذهب خود، كتاب مقدسى را كه قبول دارد بر سفره مى گذارد. چنانچه مسلمانان قرآن، زرتشتيان اوستا و كليميان تورات را بر بالاى سفره‌هايشان جاى مى‌دهند. بر سر سفره زرتشتيان در كنار اسپند و سنجد، « آويشن» هم ديده مى شود كه خاصيت ضدعفونى كننده و دارويى دارد و به نيت سلامتى و بيشتر به حالت تبريک بر سر سفره گذاشته مى شود.
اما علاوه بر پهن کردن سفره هفت سین در خانه‌هایمان باید سعی کنیم سفره هفت سین مهمتری را در دلمان بگسترانیم و در آن چیزهایی مثل سرسبز بودن و همیشه در حال رشد بودن، سرخوشی،سلامتی، سپاسگزاری، سعادت، سخاوت و سعه‌ی صدر را جای دهیم وهمزمان با فرا رسیدن نوروز از دلمان نیز سیاهی و غم و کدورت را بزداییم تا سالی پر از حال خوب و اتفاقات قشنگ را برای خود و اطرافیان رقم بزنیم.
