استاد ابوالفضل قیامی
شهر قم با پیشینه‌ای که به هفت هزار سال پیش می‌رسد، گنجینه‌ای از تپه‌های باستانی است که هر کدام داستان‌هایی از گذشته را در خود نهفته دارند. این تپه‌ها که غالباً بقایای استقرار انسانی، معابد، آتشکده‌ها، گورستان‌ها و دیگر بناهای عظیم در گذشته هستند، در گذر زمان تخریب شده و به زیر خاک مدفون شده‌اند.
برخی از این تپه‌ها مانند قلی درویش، قره تپه قمرود و تپه صرم توسط باستان‌شناسان کاوش شده‌اند و اطلاعات ارزشمندی از تاریخ و فرهنگ قم در اختیار ما قرار داده‌اند. اما تعداد بسیاری از تپه‌ها هنوز کاوش نشده باقی مانده‌اند و رازهای ناگفته بسیاری را در خود دارند.
در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین تپه‌های باستانی قم می‌پردازیم:
تپه‌های کاوش شده
تپه قلی درویش: این تپه با قدمت هفت هزار ساله، یکی از مهم‌ترین تپه‌های باستانی ایران است. کاوش‌های انجام شده در این تپه نشان‌دهنده وجود یک شهر باستانی با معماری پیشرفته و روابط اجتماعی و اقتصادی پیچیده است.
قره تپه قمرود
این تپه که در حاشیه رودخانه قمرود واقع شده، قدمتی حدود ۵ هزار ساله دارد. کاوش‌های این تپه نشان‌دهنده وجود یک محوطه باستانی با کاربری مسکونی و صنعتی است.
تپه صرم
این تپه در نزدیکی شهر قم واقع شده و قدمتی حدود چهار هزار ساله دارد. کاوش‌های این تپه نشان‌دهنده وجود یک محوطه باستانی با کاربری مذهبی و آیینی است.
تپه‌های کاوش نشده:
آق تپه قشلاق
آق‌تپه البرز (محوطه ۳۲)
تپه البرز یک
تپه امامزاده طیب و طاهر
تپه امامزاده علمدار کیاب
تپه امامزاده نواران
تپه در قلعه (دروازه قلعه)
تپه دژ کهنه (تیزه کهنه)
تپه قلعه جننی
تپه قلعه چم لاواردار
تپه قلعه خورآباد
تپه قلعه مبارک‌آباد
تپه کفتر خون قزقون به سر
تپه کمر بلبل
تپه گبری حسین‌آباد میش‌مست
تپه گبری روستای قاضی پائین
تپه گردالی و محوطه گورستان
تپه مزرعه کهک
تپه میشل
تپه‌قلعه وشنوه
قره تپه شاهجرد
قلعه تپه النگ
قلعه تپه طغرود
مجموعه تپه‌های امامزاده‌سکینه‌خاتون
کاوش و بررسی این تپه‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی از تاریخ و فرهنگ قم در اختیار ما قرار دهد و به شناخت بهتر گذشته این شهر باستانی کمک کند.
اهمیت تپه‌های باستانی
تپه‌های باستانی به عنوان منابع مهم باستان‌شناسی، اطلاعات ارزشمندی از تاریخ و فرهنگ جوامع گذشته را در اختیار ما قرار می‌دهند. کاوش این تپه‌ها می‌تواند به روشن شدن سؤالات مختلف درباره نحوه زندگی، آداب و رسوم، روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، و همچنین پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی جوامع گذشته کمک کند.
علاوه بر این، تپه‌های باستانی به عنوان جاذبه‌های گردشگری می‌توانند نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری و رونق اقتصادی منطقه داشته باشند.
ضرورت حفظ و حراست از تپه‌های باستانی
تپه‌های باستانی به عنوان میراث گران‌بها و غیرقابل جایگزین، نیازمند حفظ و حراست هستند. تخریب و غارت این تپه‌ها به منزله از دست رفتن بخشی از تاریخ و فرهنگ ما است.
