بسکتبال درحالی وارد بازی‌های آسیایی شد که طی دودهه گذشته همواره از مدال‌آوران این بازی‌ها بود اما دلایلی که «توجیه» یا «واقعیت» بودن‌شان جای بحث دارد، اجازه خودنمایی دوباره به این رشته نداد.

تأکیدی که همواره بر کیفی سازی کاروان ورزش ایران در بازی‌های آسیایی می‌شد، در مورد رشته‌ای مانند بسکتبال و نتیجه گیری‌اش بیشتر باعث دلگرمی شده بود به خصوص با لحاظ کردن پیشینه‌ای که تیم ملی بسکتبال در بازی‌های آسیایی اخیر داشت اما بسته شدن پرونده بسکتبال ایران با جایگاه پنجمی، واقعیت امروز این رشته و فاصله‌اش با گذشته نه چندان دور را عیان کرد.

بسکتبال جزو معدود رشته‌هایی بود که از اولین دوره بازی‌های آسیایی (۱۹۵۲ دهلی نو) در ترکیب کاروان اعزامی ایران قرار گرفت و اتفاقاً مدال برنز آن دوره بازی‌ها را هم به دست آورد. این رشته البته در دیگر ادوار بازی‌ها یا غایب بود یا در میان جایگاه‌های ششم تا هشتم می‌چرخید اما از سال ۲۰۰۶ و بازی‌های آسیایی قطر، تغییر مسیر داد به گونه‌ای که همواره وارد جمع چهار تیم برتر می‌شد و حتی در دو دوره اخیر فینالیست هم شد.

مدال برنز بازی‌های ۲۰۰۶ قطر و ۲۰۱۰ گوانگژو و بعد از آن نایب قهرمانی در بازی‌های ۲۰۱۴ اینچئون و ۲۰۱۸ جاکارتا کلیت کارنامه بسکتبال ایران از حضور در بازی‌های آسیایی طی دو دهه اخیر است. این کارنامه اما در هانگژو به واسطه عملکردی که ملی پوشان داشتند، خدشه دار شد.

پنجمی جایگاهی بود که تیم ملی بسکتبال در پایان بازی‌های آسیایی اخیر به آن بسنده کرد. این جایگاه به واسطه کسب پنج پیروزی و متحمل شدن تنها یک باخت سهم بسکتبال ایران شد. تیمی که شرایطی جدید در هانگژو داشت اما با وجود این شرایط دسته اولی، انتظارها بیشتر به سمت مدال آوری بود تا دور شدن از سکو.

تیم ملی بسکتبال آخرین مدال خود از بازی‌های آسیایی را با حضور بازیکنانی مانند حامد حدادی، صمد نیکخواه بهرامی، ارسلان کاظمی، بهنام یخچالی و محمد جمشیدی به دست آورد. مهران شاهین طبع آن مدال را در میانه راه انتخابی جام جهانی ۲۰۱۹ و چند ماه بعد از تحویل گرفتن تیم از مهران حاتمی به دست آورد اما هاکان دمیر نتوانست حداقل همان مدال را تکرار کند به دلایلی که «توجیه» یا «واقعیت» بودن‌شان جای بحث و بررسی دارد.

به دنبال کناره گیری صمد نیکخواه بهرامی از بسکتبال حرفه‌ای، حامد حدادی هم بعد از جام جهانی از تیم ملی خداحافظی کرد و به همین دلیل این تیم بدون این بازیکن تأثیرگذار به هانگژو سفر کرد. علاوه بر این بازیکنانی مانند بهنام یخچالی و محمد امینی که از بهترین‌های ایران در جام جهانی بودند هم از همراهی تیم ملی در این سفر بازماندند. بازیکنی مانند محمد جمشیدی هم که توسط خودِ دمیر از ترکیب کنار گذاشته شد.

بدین ترتیب تیم ملی با ترکیبی به نسبت جوان‌تر از همیشه در بازی‌های آسیایی شرکت کرد و در رقابت با تیم‌هایی که بعضاً بازیکن تبعه هم در ترکیب داشتند، برای کسب جایگاه و سکو جنگید. البته که به کار گیری بازیکنان دو ملیتی مسئله جدیدی در بسکتبال آسیا نیست و نمی‌تواند دلیل قابل استنادی برای از دست دادن مدال باشد کما اینکه مثبت شدن دوپینگ بازیکن آمریکایی تیم ملی فیلیپین هم نمی‌تواند سرپوشی بر جریان دیدار با این تیم و متحمل شدن شکست برابر آن باشد که اگر غیر از این بود، بر ملأ شدن دوپینگ این بازیکن منجر به تغییر نتیجه می‌شد.

در مجموع جوانگرایی و تغییر نسلی که البته پایه و اساس آن از زمان سعید ارمغانی گذاشته شد، عمده دلیلی است که در مورد عملکرد تیم ملی مطرح می‌شود حال آنکه این ترکیب جوان با شرایطی به نسبت بهتر از همیشه مهیای حضور در بازی‌های آسیایی شد. تیم ملی بسکتبال کمتر از یک ماه پیش از بازی‌های آسیایی در جام جهانی شرکت داشت و بازیکنانش تنه به تنه با بزرگان حاضر در این جام شدند.

پیش از حضور در جام جهانی هم، تیم ملی بسکتبال با حضور در اردوها و تورنمنت‌های بین المللی، تدارکات مفصلی داشت که بابت آن هزینه‌های زیادی شد اما از حیث «نتیجه گیری»، هیچ یک از آنها در جام جهانی و بازی‌های آسیایی ثمره‌ای برای بسکتبال نداشت چون نه از جام جهانی به سهمیه المپیک رسیدیم و نه از بازی‌های آسیایی به مدال جدید.

در هر صورت نوزدهمین دوره بازی‌های آسیایی برای بسکتبال مانند دیگر رشته‌ها به پایان رسیده و هیچ بحث و بررسی و توجیهی منجر به تغییر نتیجه و ارتقا ایران از جایگاه پنجمی نمی‌شود. جایگاهی هم به هیچ وجه برازنده بسکتبال ایران نیست.