فاطمه مداح نظری - ترجمه شاید عمری به قدمت حیات انسان داشته باشد. انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر و از قومی به قومی دیگر و از ملتی به ملتی دیگر مستلزم ایجاد ارتباطات انسانی بوده است. اغلب ارتباط بین ملت‌ها با زبان‌های مختلف مستلزم استفاده از فن ترجمه بوده و هست.
دوران هشت ساله‌ی جنگ تحمیلی فرهنگی را در کشور ما شکوفا کرد که از آن با عنوان «فرهنگ دفاع مقدس» یاد می‌شود. این مجموعه از آموزه‌ها محدود به کنش‌های نظامی و عملیاتی و مسبوق به یک دوره‌ی زمانی خاص (مانند دوران جنگ) نبوده است.
ریشه‌های اصلی این فرهنگ را باید در آموزه‌های اسلام ناب محمدی و قرآن مجید جست و جو کرد. بسیاری از پویش‌های ژورنالیستی، فرهنگی-هنری، اجتماعی و سیاسی در دوران دفاع مقدس و بعد از آن متاثر از همین مجموعه از آموزه‌ها بوده که اتفاقا ظرفیت صدور به مخاطب فراملی را نیز داشته است.
به طور کلی محصولات تولیدی در حوزه‌ی دفاع مقدس را شاید بتوان در دو حوزه‌ی بزرگ طبقه بندی کرد: نخست حوزه‌ی خبری و دوم حوزه‌ی تولیدات فرهنگی و هنری. این دو حوزه از تولیدات فرقی اساسی با یکدیگر دارند و آن در زمان بندی در تولید آنهاست. به عنوان مثال، تولید یک خبر زمان بسیار کمتری را به خود تخصیص می‌دهد تا تولید یک اثر سینمایی یا نوشتن یک کتاب.
باید هر آن‌چه در توان داریم و هر که را می‌توانیم در ثبت و ضبط خاطرات رزمندگان، پدر و مادر شهیدان و همسران و فرزندان شهدا، فرماندهان و پیشکسوتان و هر کسی که در دفاع مقدس و یا در پشتیبانی از جبهه حضور داشته به کمک بطلبیم.
جمع کردن خاطرات بیش از یک میلیون رزمنده و خانواده‌های آن‌ها و افرادی که در پشتیبانی از جبهه‌ها فعالیت می‌کردند، توسط چند مجموعه کوچک امکان‌پذیر نیست؛ به همین جهت این کار باید با قدرت هرچه بیشتر توسعه یابد.
در مورد نهضت ترجمه باید کارهای بسیار عظیم‌تری صورت گیرد و ترجمه آثار ادبی دفاع مقدس به زبان‌های جوامعی که مردم آن‌ها عاشق انقلاب اسلامی هستند، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
شاید نخستین خبری که در زمینه‌ی دفاع مقدس ترجمه شد را به سهولت نتوان یافت. اما تا کنون کتابها، فیلمها، سریال‌ها و آثار فرهنگی هنری بسیاری در زمینه‌ی صدور فرهنگ دفاع مقدس به رشته‌ی ترجمه درآمده اند. این آثار ترجمه شده را میتوان از نگاهی، در زمینه‌ی ترجمه از فارسی به سایر زبان‌ها و برعکس مورد بررسی و کنکاش قرار داد.
از شاخص‌ترین کتبی که در زمینه‌ی فرهنگ دفاع مقدس از فارسی به زبان‌های بیگانه ترجمه شده اند، میتوان به موارد ذیل اشاره داشت: دا به قلم سیده زهرا حسینی، در هیاهوی سکوت نوشته‌ی جواد کلاته، یکشنبه‌ی آخر نوشته‌ی معصومه رامهرمزی، سفر به گرای ۲۷۰ درجه نوشته‌ی احمد دهقان، سلام بر ابراهیم به قبلم جمعی از نویسندگان به سرپرستی محسن عمادی و در کمین گل سرخ به اهتمام محسن مومنی شریف.
فلسطینی آواره، خاطرات ابواید مسئول اطلاعات و امنیت ساف با قلماریک رولو و ترجمه‌ی حمید نوحی، قدس و انتفاضه نوشته‌ی طراد حماده و با ترجمه‌ی زکیه مالکی، صلیب بیت لحم (خاطرات یک پناهنده) در دو جلد به تحریر روی توف و برگردان سیدمجتبی عزیزی و سیاست شهرک سازی اسراییل به قلم غازی حسن و ترجمه‌ی حجت رسولی از اهم کتاب‌هایی هستند که از زبان‌های بیگانه بالاخص عربی به فارسی ترجمه شده اند.
همچنین آثار سینمایی فراوانی نیز درباره‌ی جنگ تحمیلی و فرهنگ دفاع مقدس به تصویر کشیده شده اند که به زبان‌ها خارجی به شکل زیرنویس یا دوبله ترجمه و در جشنواره‌های بین المللی به نمایش عموم مخاطبین بین الملل درآمده اند. از کرخه تا راین با کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا به دو زبان آلمانی و انگلیسی جهت مخاطبین بین المللی به صورت زیر نویس ترجمه شد.
فیلم سینمایی بازمانده به کارگردانی شادروان سیف الله داد در سوریه با استفاده از هنرمندان سوریه‌ای ساخته و شد. این فیلم اشاره به سلحشوران جبهه‌ی مقاومت در فلسطین دارد و به دو زبان فارسی و عربی تهیه و تولید شده است.
ترجمه‌ی آثار چه در زمینه‌های فرهنگی و هنری و چه در زمینه‌های خبری و اصطلاحا ژورنالیستی مستلزم تشکیل نهضتی بزرگ، فراگیر و عمومی است. در چنین حرکت و جنبشی مترجمین به عنوان پیشگامان حرف نخست را می‌زنند. یقینا تسلط به مفاهیم مربوط به فرهنگ دفاع مقدس در زبان مبدا و مقصد از اهم توانمندی‌های مترجمین در حوزه‌ی خطیر خواهد بود.
تاکنون نهضت ترجمه از زبان های دیگر به فارسی بیشتر مورد توجه مترجمان قرار داشت که افزایش بیش از حد این روند در طول سالها آثار مخربی بر پیکره فرهنگ و ادبیات زد این در حالی است که فرهنگ اسلامی و ایرانی آثار زیادی برای صدور آن به دیگر کشورها دارد و نباید از حوزه ترجمه آثار فاخر ایرانی به زبان های دیگر غافل شد.
