زهره مهرنوروزی - با نگاهی گذرا به نرخ زاد و ولد به حقیقتی تلخ پی می بریم که با ابر مسئله پیری جمعیت رو برو هستیم. کارشناسان حوزه مسائل جمعیتی، نقش عوامل فرهنگی و باورها و نگرشهای افراد را افزایش جمعیت بسیار مؤثر میدانند. نرخ پایین باروری در برخی استانها و خانوادههای با رفاه و درآمد بالاتر، میتواند موید برجستهتر بودن نقش فرهنگ بر مسائل دیگری چون رفاه اقتصادی باشد.
سیاستها و تبلیغات وسیع برای کنترل جمعیت، که طی ۳۰ سال اخیر در کشور جریان داشته است، به تدریج باعث تغییر فرهنگ عمومی و تمایل به فرزند کمتر شده است.
اصلاح این روند، نیازمند برنامه ریزی و اجرای رویدادها و برنامههای فرهنگی در جهت اطلاع رسانی گسترده به جامعه در زمینه بحران جمعیت و فرهنگ سازی برای داشتن جمعیت جوان است. تجارب نشان میدهد که فرهنگ سازی رخ نمیدهد مگر اینکه مردمی سازی انجام شده و مردم پای کار بیایند. مردم باید در مسائل جمعیتی، نقش آفرین شده و حضور یابند و درک کنند که اگر جمعیت کاهش یابد، همه اعضای جامعه آسیب خواهند دید. مردم باید در عرصه اجرا، نظارت و برنامه ریزی جمعیت وارد شوند.
سهم وزارت بهداشت در افزایش جمعیت
قطعاً یکی از دستگاه و وزارتخانههایی که نقش به سزایی در زمینه مسائل جمعیتی دارد، وزارت بهداشت است.
این وزارتخانه متولی سلامت جامعه است و از همین رو، در مسائل جمعیتی؛ میتواند بنیانگذار سیاستها و برنامههایی باشد که منجر به افزایش جمعیت شود.
در همین راستا، تشکیل قرارگاه جوانی جمعیت در وزارت بهداشت، خود بیانگر جایگاه این وزارتخانه در پیشبرد برنامهها و سیاستهای جمعیتی کشور است.
پوشش کامل ناباروری در مراکز دولتی، رایگان سازی زایمان طبیعی در مراکز دولتی، اختصاص ۵ درصد از بودجه پژوهشی به موضوع جوانی جمعیت، اعطای کامل مرخصی زایمان به کارکنان شاغل در وزارت بهداشت به مدت ۹ ماه برای زایمان یک قلو و ۱۲ ماه برای زایمان دوقلو با رعایت پرداخت حقوق کامل و فوق العاده ویژه، کاهش نوبت شب کاری و همچنین انجام دورکاری به درخواست مادران شاغل و دانشجو تا ۲ سال از تولد فرزند، کسر تعهدات قانونی خدمات پزشکان و پیراپزشکان به مدت ۶ ماه به ازای هر فرزند، راه اندازی سامانه باروری سالم جهت پایش دقیق مادران باردار و…، از جمله اقدامات انجام شده در سطوح کلان مدیریتی در خصوص رشد جمعیت کشور است.
سامانه ملی «باروری سالم»
وزارت بهداشت بر اساس ماده ۵۳ و ۵۴ قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مکلف به طراحی سامانهای جامع و یکپارچه برای ثبت اطلاعات باروری، بارداری و زایمان مادران باردار و مراجعه کنندگان به مطبهای پزشکان متخصص زنان و زایمان، آزمایشگاهها، مراکز بهداشتی و درمانی بیمارستانهای دولتی و خصوصی بود که در این راستا سامانه ملی باروری سالم طراحی شد.
در این سامانه وضعیت بارداری زنان باردار و مراجعه کنندگان به مطبهای پزشکان متخصص زنان و زایمان رصد میشود و پزشکان علاوه بر اینکه به راحتی میتوانند در این سامانه نسخه نویسی الکترونیکی خود را انجام دهند، میتوانند سوابق مراجعات قبلی بیمار به مطب خود را هم ملاحظه کنند. در صورت فراهم شدن زیرساختهای قانونی، خود افراد هم میتوانند به این سوابق دسترسی داشته باشند.
این سامانه جزو اولین سامانههایی است که در آن امضای دیجیتال طراحی شده و به همین خاطر از بابت مسائل انکار ناپذیری، مشکلی ندارد و بر اساس دستورالعمل ابلاغی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، پزشکان مرتبط با تخصصهای مختلف میتوانند از قسمتهای گوناگون سامانه استفاده کنند.
با توجه به اینکه این سامانه در مرکز داده وزارت بهداشت میزبانی میشود، نظارت بهتری برای حفاظت از حریم خصوصی بیماران صورت میپذیرد. ایجاد بانک ناباروران از طریق امکانات موجود در سامانه در دسترس پزشکان است و با توجه به اینکه درج اطلاعات بیمار در این بانک بسیار ساده و روان در نظر گرفته شده است، این سامانه مبنای پوشش بیمهای خدمات نازایی خواهد بود.
رصد وضعیت باروری و تأمین اطلاعات مورد نیاز سیاستگذاری، نظارت، مداخلات مدیریتی و بهداشتی و درمانی از جمله مزایای دیگر این سامانه است.
تشکیل شبکه گسترده درمان ناباروری در کشور
هم اکنون شبکه گسترده درمان ناباروری در سه سطح در کشوربا 16مرکز سطح 2راه اندازی شده است که این تعداد قرار است به 64مرکز ارتقا یابد. در حال حاضر ۱۰۳ مرکز سطح ۳ خدمات درمان ناباروری در کشور فعال است و در یکی دو استان که مراکز سطح ۳ نداشتهاند، فضای فیزیکی فراهم، تجهیزات و نیروی انسانی آن تأمین شده است. در حال حاضر ۹۰ درصد هزینههای بستری و ۷۰ درصد هزینههای سرپایی برای خدمات درمان ناباروری، توسط بیمهها پوشش داده میشوند. امید است با حمایت بیشتر از والدین بتوان در 6سال باقیمانده از پنجره نیمه باز جمعیتی بحران پیری کشور را جبران کنیم.