روزنامه شاخه سبز گزارش می دهد؛
شاخه سبز-هیفاء پردل- در بین ماههای سال، ماه مبارک رمضان از گوهرهای بسیار با ارزشی است که بهره گیری صحیح از آن نیاز به شناخت و معرفت کافی دارد ماه مبارک رمضان ماهی که در آن کتاب پر برکت خدا قرآن مجید بر پیامبر اسلام نازل و برای روزه گرفتن و خودسازی انتخاب شده است این ماه بر سایر ماههای سال برتری دارد.
امام صادق علیه السلام در حدیثی می فرمایند«درهای آسمانی در ماه مبارک رمضان گشوده و شیاطین در غل و زنجیرند اعمال مورد قبول قرار می گیرد و ماهی برتر و بهتر از این ماه نیست» این ماه پر برکت برای همه مسلمانان جهان از جمله ما ایرانیان جزو ماههای پر برکت سال است و در فرهنگ ما ایرانیان آداب و سنت های ویژه ایی برای این ماه برگزار می شود که برخی به فراموشی رفته است.
آداب و رسوم ماه مبارك رمضان یكی از مباحث مهم فرهنگ مردم است كه به واسطه قدمت خود، از قداست ویژه ای برخوردار است. متأسفانه در زندگی شهری و ماشینی، وتغییر سبک زندگی و از سویی آمیخته شدن فرهنگ غربی بسیاری از این سنت‌های زیبا به بوته فراموشی و بسیاری دیگر نیز كم رنگ تر شده اند و از آنجا كه این رسوم زمینه ساز همبستگی در جامعه به ویژه در میان آحاد ملل مسلمان است، اهمیت فراوانی دارد.
ایرانیان از نیمه های ماه شعبان در جنب و جوش افتاده و خود را برای استقبال از این ماه ، ماه مهمانی خدا آماده می کنند از مهم ترین کارهایی که ایرانیان قبل از رسیدن به ماه مبارک رمضان انجام می دهند خانه تکانی است ایرانیان در مناطق مختلف کشور برای استقبال از این ماه خانه خود را پاکیزه و به پیشواز بهار قرآن می روند
چند روز مانده به این ماه مایحتاج مورد نیاز این ماه را تهیه می کردند اما سنتی که بین ایرانیان بسیار تامل برانگیز بود «صله رحم و دستگیری از محرمان» نقطه مشترکی است که در فرهنگ مردم ایران زمین دیده می شود در این گزارش قصد داریم دورنمایی از آداب و سنت های مردم ایران زمین در ماه مبارک رمضان را در قدیم یادآور شویم.
پیشواز زیبای ایرانیان از ماه مهمانی خدا
از ذبح گوسفند پرواری در فراهان اراک تا پختن نان تنگ زنان کازرونی
طبق آن چه در کتاب های تاریخی آورده شده است مردم مناطق مختلف کشور از جنوب تا شمال و شرق و غرب چند روز مانده به ماه مبارک رمضان ضمن خانه تکانی و زدودن آلودگی از خانه های خود در این ماه گویی کسب و کار خود را تقریبا متوقف کرده وبیشتر وقت خود را صرف عبادت می کردند لذا قبل از ماه مبارک مایحتاج خود را در این ماه تهیه ودرمجالس ویژه ماه مبارک رمضان حضور می یافتند.
مردم فراهان در استان اراک در قدیم الایام هر سال گوسند پرواری را ذبح و گوشت آن را به طرق مختلف نگهداری می کردند گوشت را قورمه و به وسیله طناب وچوب از سقف اتاق ویا انباری آویخته و این نوع کار را «شو شو» می گفتند.
زنان کازرونی از مناطق شیراز رشته برای آش را می بریدند و نشاسته برنج نیز این طریق تهیه می کردند انها از مقدار زیادی آرد نانی به نام «تنگ» می پختند و در ناندان یا کرچدان همان ظرف استوانه ای سرپوش دار از شاخه درخت بید یا بادام بافته می شد نگهداری می کردند.
کلوخ اندازون آداب مفرح مردم ایران
مردم ما در قدیم با توجه به این که وسایل تفریحی و ارتباط جمعی مانند اکنون نبود مردمی امیدوار و اجتماعی بودند در گذشته یک روز مانده به ماه مابرک رمضان مراسم کللوخ اندازون را برگزار می کردند به این ترتیب که مردم هر شهرو روستا به گردشگاههای اطراف شهرو روستای خود می رفتند و انواع خوراکی ها و غذاها را به همراه می بردند ضمن یک دورهمی روح و جسم خود را برای عبادت و روزه داری آماده می کردند.
علاوه بر تفریح و شادمانی كه باعث تقویت روحیه افراد می‌شد، غذاهایی هم كه در این روز تناول می‌شد، از انرژی برخوردار بود. از جمله این كه در یزد، شولی كه نوعی آش است و انواع مختلف دارد، پخته می‌شد. مثل شولی عدس، شولی باقلا، شولی شلغم و از دیگر خوراكی‌های یزدیها در این روز آش رشته و حلوای برنج، شله زرد و پالوده یزدی است.
در قزوین كلوخ اندازان را گل خندانی و در بردسیر كرمان روز سنگ اندازان می‌گویند و مانند دیگر نقاط ایران به گردش و تفریح می‌روند و روز را با تعریف قصه و سرگذشت و انجام بازی سپری می‌كنند.
سحری های به یاد ماندنی دوراز وسادل ارتباط جمعی
در قدیم ایرانیان برای بیدار شدن در سحرهای ماه مبارک رمضان روش های مختلفی را به کار می برند و زمان سحر را با توجه به این که وسایل ارتبط جمعی کنونی وجود نداشت با دقت تشخیص می دادند از جمله این که؛ برای ببدار شدن در سحرهای ماه مبارک رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر و اعمال ویژه این زمان کارهای مختلفی را انجام می دادند که برخی رو به فراموشی و برخی هنوز هم متداول است شناختن ستارگان و محل و جای آنها در آسمان؛ بانگ خروس؛ روشن کردن چراغ هایی در تقاط مرتفع شهر؛صدای نقاره و طبل و شیپور تا صدای مناجات از گلدسته های مساجد هم چنین جارکشیدن های زیبا در کوچه ها و صدای بوق حمامها از جمله این کارها بود .
اما در قدیم با توجه به این که ارتباطات جمعی کنونی نبود مردم با یکدیگر ارتباط جمعی داشتند و همسایه ها برای بیدار کردن همسایگان به دیوار یکدیگر می کوبیدند تعامل مردم با یکدیگر در ماه مبارک رمضان دو چندان می شد امروز مردم به وسیله زنگ تلفن همراه ورادیو و تلوزیون متوجه زمان سحری می شوند.
دیدن ماه ضیافت الله بهانه ای برای آشتی دادن
شاید به تعبیر امروز ما مردم در قدیم چون رادیو و تلوزیون و این نوع وسایل ارتباط جمعی را نداشتند از حال دنیا بی خبر بودند اما این طور نیست مردم در قدیم قبل از مه مبارک رمضان پس از دیدن حلال ماه ریش سفیدان فامیل و یا محله به تکاپو افتاده و بهانه ای برای آشتی دادن مردم می یافتند.
معتقد بودند اگر مومنی سه روز با فردی قهر باشد نماز و روزه اش قبول نیست به همین دلیل مراسم آشتی کنان را قبل از شروع ماه مبارک رمضان انجام می دادند تا کدورت ها ختم به خیر شود ولی این رسم زیبا امروز در بین ما ایرانیان به یک خاطره تبدیل شده است.
شوخوانی مردم خراسان
در بین مردم استان خراسان جنوبی رسمی است که هنوز در برخی از روستاهای آن ماندگار است و هنگام سحر سه مرتبه طبلی را به صدا در می آورند بار اول برای بیدار شدن و بار دوم برای سحری خوردن و بار سوم آن برای نماز به صدا درمی آید.
اما دراین آیین زیبا به طبل زدن صدای مناجان و دعایی بود که از سوی یکی از مردان روستا با آهنگی دلنشین خوانده می شد و مردم را بیدار و به روزه گرفتن تشویق می کرد با مطالعه و بررسی سنت های مردم در مناطق مختلف شاید نسل جدید آرزو کند تا ای کاش این مراسم هنوز در بین ما ایرانیان ماندگار می ماند تا بدون ارتباطات مجازی در دنیای حقیقت با هم ارتباط و الفت داشتیم.
وقتی همسایگان هم از سحری و افطاری سهم داشتند.
در قدیم مانند امروز همسایگان بی خبر از همسایگان و اطرافیان نبودند در تمام مدت یک ماه مهمانی خدا چه در زمان سحر و چه وقت افطار همسایه ها بر خود واجب می دانستند اگر غذایی پخته شده و بوی آن در کوچه پیچیده غذا را با همسایگان خود قسمت می کردند در بین زابلی ها و مردم خونگرم سیستان این رسم بسیار زیبا هنوز رایج است.
مردم سیستان و بلوچستان آیینی به نام «آراک» را برگزار می کنند در این ماه پربرکت هنگام سحر و افطار حتما کاسه ای از آش ویا شله زرد و فرنی داشتند تا برای همسایگان خود ببرند این آیین زییا در بین مردم استان لرستان هنوز برگزار و به نام «کاسم سا» معروف است.
کیسه هایی که برای برکت دوخته می شود.
مردم استان آذربایجان شرقی در ماه رمضان سنت کیسه دوزی را دارند که قدمت زیادی دارد. در آخرین جمعه ماه رمضان، ۲۷ رمضان یا آخرین پنجشنبه ماه، زنان و دختران در مسجد گرد هم میآیند و هر خانواده برای خود، کیسه‌ای میدوزد. سپس مقداری پول در آن ریخته و دعا می‌خوانند و آن را تا سال دیگر در صندوقچه‌ای نگه می‌دارند. به این کیسه‌ها کیسه برکت می‌گویند. اما این آیین در میان سمنانی‌ها هم وجود دارد و با رفتن به مسجد و دوختن کیسه و پول گذاشتن درون آن، بر این باورند که برکت به زندگی آنها تا سال دیگر خواهد رسید.
زنان و دختران شاهرودی بیش از ۲۰۰ سال است که این آیین را اجرا می‌کنند. آنها هر سال هر سال در همین روز بین نماز ظهر و عصر، کیسه‌ای پارچه‌ای می‌دوزند که به آن کیسه مراد می‌گویند و نزد خودشان نگه می‌دارند زنان همدانی با ریختن مبلغی در کیسه در روز 27 ماه رمضان از خدا برکت در سال آینده را طلب می‌کنند..
مراسم قرقیعان خوزستانی در شب 15 رمضان
گرگیعان یا قرقیعان مراسمیست سنتی که همه ساله در نیمه ماه مبارک رمضان در کشورهای حوزه خلیج فارس توسط کودکان این منطقه اجرا می‌شود. این مراسم در بین کشورهای مختلف نام‌های متفاوتی دارد ولی هویت و شیوه اجرای همه آنها به هم نزدیک است. در کشورمان و در میان خوزستانی‌هایی که این مراسم را اجرا می‌کنند، جشن قرقیعان با نام گرگیعان نیز شناخته می‌شود. این رسم در شهرهای دیگر خوزستان از جمله دزفول با نام "ثوابه یا جوابه" اجرا می شود.
در این جشن کودکان نقش اصلی را ایفا می‌کنند و با دل‌های پاکشان حال و هوایی دوست‌داشتنی به آن می‌بخشند. گفته می‌شود در روزگاران قدیم این مراسم به صورت بسیار ساده‌تر برگزار می‌شد. مادران در نیمه ماه رمضان شیرینی و آجیل فراهم میکردند و لباس‌های سنتی می‌دوختند و کودکان با پوشیدن این لباس‌ها با در دست داشتن فانوس به کوچه‌ها می‌رفتند و با خواندن سرود‌هایی از اهالی محل درخواست شیرینی و هدیه میکردند.
رمضان در شهر کریمه اهل بیت (ع)
پیش‌خوانی
محمد قاضی پژوهشگر فرهنگ عامه قم آورده است: «با شروع ماه رمضان افرادی که صدای رسایی داشتند بالای مناره‌ها می‌رفتند و مناجات می‌خواندند که اصطلاحاً به آن «پیش‌خوانی» می‌گفتند. این کار عمدتاً یک ساعت قبل از اذان صبح انجام می‌گرفت، مداحی اهل بیت(ع) و خواندن اشعار مذهبی جزء پیش‌خوانی بود و این کار تا زمانی که به دعای سحر و اذان صبح برسند طول می‌کشید.
به گفته این پژوهشگر ؛کال جوش، انواع کباب گوسفند و کشک بادمجان ازغذاهای سنتی قم است که در ماه رمضان و در کنار فرنی، آش و حلوا بیشتر مصرف می‌شود. آبگوشت هم برای وعده سحری طرفداران زیادی دارد.مراسم کلوخ اندازون و سحری خوانی در قم رواج داشت از دیگر مراسم قمی ها رسم خرما گردانی بود که بعد از نماز مغرب وعشا در برخی مساجد برای اطعام روزه داران اجرا می شد با سینی هایی از خرما و نان بین روزه داران تعارف میکردند.
قاضی افزود: قمی‌ها در شب ۲۷ رمضان، یعنی شب قصاص ابن ملجم مرادی، قاتل امام علی(ع) آبگوشت و کله‌پاچه می‌پزند و آن را بین همسایگان و بستگان توزیع می‌کنند.
یزدیها و روضه قنبر
خواندن روضه قنبر از دیگر رسوم مردم یزد در ماه مبارک رمضان است که معمولاً از شب نوزدهم تا شب بیست و هفتم برگزار می شود، این روضه بیشتر مخصوص زنان است که با نذری دادن و طلب حاجت در این چند روز در خانه ها برگزار می شود و یادآوری ضربت خوردن مولای متقیان حضرت علی(ع) است.
قنبر از غلامان حضرت علی(ع) بود و فردی در این مراسم با حالاتی شبیه درویشان با لباس سفیدی بر تن و کلاه سفید کشکولی بر سر، که نماد دوستی حضرت علی(ع) است مراسم روضه را اجرا می کند؛ در این روضه خوانی ۲ شخصیت دیگر نیز حضور دارند که یکی نقش حضرت زینب (س) را با لباس بلند و مشکی و شخصیت دیگر نقش ام‌کلثوم(س) را بازی می کند و بین حاضران در گروه، صحبت هایی در قالب شعر رد و بدل و اشعار حزن آلود خوانده می شود؛ هم اکنون این مراسم کم و بیش در یزد برگزار می شود و برای طلب حاجت و رفع گرفتاری ها توسط زنان برگزار می شود.
دوست دوست آئیینی که تنها مختص دارالعباده است
دوست علی یا دوست دوست یکی از معروفترین آیین های یزد و یادگاری از نیاکان این دیار است، در این رسم، گروهی به نام قاشق زن یا « کمچلی زن» که اغلب جوانان و نوجوانان بودند به در هفت خانه می رفتند و اشعار: «دوست دوست دوست علی امام اول علی، میدی یا برم؟» می خواندند و صاحبخانه مقداری مواد خوراکی به آنها می داد که گروه آن را بین خود تقسیم می کردند و اگر فردی مریض بود به او می دادند.
مردم از این بچه ها استقبال می کردند و با روی گشاده و سعه صدر از خوراکی هایی که قبلا برای همین شب تهیه کرده بودند، به آنها می دادند، عده ای از مردم اعتقاد دارند این کار باعث برآوردن حاجات و همدردی با یتیمان کوفه و همدلی با مولا علی (ع) است.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
