شاخه سبز گزارش می دهد؛
شاخه سبز-هیفاء پردل- ایران کشوری با ظرفیت های پیدا و ناشناخته تاریخی،طبیعی و هم چنین تمدن چندین هزار ساله و از سویی تنوع آب و هوایی و اقوام و زبان ها از هدف های مهم گردشگری و جهانگردی است صنعتی پاک و درآمد زا که می تواند در سایه تحریم و اقتصاد بیماری که داریم میلیاردها ارز را وارد کشور کند.
در کنار تنوع جاذبه های تاریخی،طبیعی؛ آب و هوایی و فرهنگ و صنایع دستی با گذشت بیش از 40 سال از عمر انقلاب اسلامی امروز ایران در زمره مهم ترین کشورها در حوزه پزشکی و درمان در منطقه است وجود مراکز مهم درمانی و پزشکان مجرب و انوع جراحی هایی که هم طراز با دنیای پزشکی است روزنه گردشگری سلامت یا توریسم درمانی را برای کشور باز کرده است اما کوتاهی ها و عدم بهره گیری از زیرساخت های مناسب نتوانستیم از این ظرفیت پول ساز بهره بگیریم.
در سالی که گذشت و در 10 ماهه اول سال 1402 5 میلیون و400 هزار گردشگر خارجی به ایران اسلامی سفر کردند که طبق آمار در مقایسه با سال 1401 52 درصد رشد داشته است گردشگرانی که با ورود خود نه تنها ارز بلکه می توانند محرکی برای اقتصاد و اشتغالزایی جوانان باشند در کنار این همه ظرفیت های گردشگری 3 شهر مشهد؛ قم و شیراز شهرهایی هستند که از مقاصد مهم زیارت برای گردشگران مذهبی به شمار می روند اما باید پرسید سهم ایران از صنعت گردشگری چیست؟ آیا اقتصاد شهرهای زیارتی و مذهبی ما از میلیاردها ارز ناشی از گردشگری زیارت سهمی داشته است؟
مقام معظم رهبری بیش از طی سال های اخیر با توجه به وضعیت اقتصادی کشور سال ها را نامگذاری می کنند و با بهره گیری از واژگان اقتصاد و تولید انگار می خواهند مسئولان ما را به سمت بهره گیری از ظرفیت های مهم اقتصادی کشور هدایت کنند که گردشگری و به ویژه گردشگری زیارت بخشی از این صنعت پول ساز است .
مهم‌تـرین تاکیدات مقام معظم رهبری درباره گردشگری معطوف به استفاده از پتانسیل‌هـای اقتصـادی گردشگری، اولویت‌دادن به گردشگری برای پیشرفت استانی و توسـعه منـاطق کم‌برخوردار، استفاده از گردشگری به عنوان ابزاری برای معرفـی فرهنـگ غنـی کشـور، اهمیت حفظ و نگهداری میـراث فرهنگـی و شناسـاندن جاذبـه‌هـای گردشـگری بـرای مسافران خارجی و داخلی است.
امروزه گردشگری مذهبی به سبب ویژگی های خاص خود ، جایگاه مهمی در میان انواع گردشگری یافته و تحقیقات گسترده ای در سالهای گذشته در این زمینه انجام شده است ایران نیز به دلیل موقعیت های مذهبی فراوان ، مقصدی مناسب برای گردشگری مذهبی به ویژه کشورهای همسایه به شمار می رود.
عراق در صدر کشورهایی است که به ایران توریست می فرستدیکی از دلایل این اتفاق می تواند کاهش ارزش پول ایران و به صرفه بودن سفر و خرید از ایران باشد. همچنین شهرهای زیارتی ایران همچون مشهد مقدس و قم و نیز مناطق سیاحتی همچون استان های شمالی، به شدت برای مردم عراق جذاب است.
گردشگری سلامت هم یکی از جاذبه های ایران برای کشورهای منطقه است. پس از عراق، کشور جمهوری آذربایجان بیشترین سهم از آمار گردشگران خارجی به ایران را داراست. ترکیه و پاکستان نیز در رتبه های بعدی قرار دارند شورای جهانی گردشگری در آمار جالب میزان هزینه کرد هر کدام از گردشگران ورودی به ایران طی گزارشی برآورد و بررسی کرده است .
در سال 2033 طبق برآورد آمار شورای جهانی گردشکری ؛میزان هزینه توریست های خارجی در ایران به 21 میلیارد دلار برسد. این ارقام، بدون در نظر گرفتن تورم و نسبت دلار به ریال است. اساسا آمار و پیش بینی های مذکور چندان برای صنعت گردشگری ایران دلخوش کننده نیست؛ چون از سویی با توجه به ظرفیت های گردشگری که ایران دارد باید درآمد و هزینه هرگردشگری در ایران رقم بالاتری باشد.
آمار وزارت میراث از ورود گردشگران در سال 1402
طی آماری که عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور ارائه داده است؛ آمار ورود گردشگران خارجی به ایران در دو ماه نخست 1402 را 850 هزار نفر اعلام کرد. به گفته او این رقم نسبت به دو ماه ابتدایی سال 1401، 55 درصد افزایش داشته استبق این گزارش درآمد گردشگری ایران در سال 1400 و 1402 معادل سال 2022 میلادی حدود 300 همت از محل هزینه کرد گردشگران داشته که نیاز به جهش فراوان با توجه به جایگاه ایران در صنعت گردشگری به ویژه زیارت دیده می شود.
ایران اسلامی شاخص ترین کشور در زمینه زیارت
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که فعالیت چنیدن ساله در سمت مدیر کلی میراث فرهنگی شهر جهانی یزد دارد در ارتباط با جایگاه ایران در زمینه زیارت می گوید: سفرهای ایرانی تلفیقی هستند، یعنی افراد ممکن است به قصد زیارت به شهری بروند اما در کنار آن به تفریح نیز بپردازندایران در حوزه گردشگری مذهبی تشیع، شاخص‌ترین کشور دنیا محسوب می‌شود چراکه اماکن مذهبی زیادی در کنار اماکن مذهبی ادیان دیگر قرار دارند، در این راستا برگزاری رویدادهای مذهبی کنار زیارتگاه‌ها و اماکن متبرکه می‌توانند جذب گردشگر بهتری مانند رویداد اربعین داشته باشند.
سید مصطفی فاطمی می افزاید: ما به‌عنوان یک کشور شیعه در دنیا شناخته شده هستیم، اما نتوانستم بر رویدادهای گردشگری مذهبی و معرفی و آگاه بخشی درست آن‌ها به ادیان مختلف جذب گردشگر داشته باشیم ؛عمده شهرهای زیارتی و سیاحتی رونق اقتصادی بر حول زیارت و گردشگری پیش می‌رود، در زمینه گردشگری مذهبی نواقص و کمبودهایی در تعداد هواپیما، قطار، خودروهای همگانی، جاده، ساخت هتل، فرودگاه و ترمینال‌های مسافرتی وجود دارد و از آنجایی که جمعیت کشور رو به رشد است، این ضعف‌ها در سالهای اخیر خود را بیشتر نشان می‌دهند.
گردشگری مذهبی محرک اقتصاد و صنعت
یک کارشناس گردشگری مذهبی معتقد است؛ ز نظر زیرساخت‌های گردشگری دینی در کشور ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد چرا که از گذشته تا کنون ایران مهد ادیان و اقلیت‌های مختلف بوده و شاهدیم که در زمینه آینده‌پژوهی گردشگری، محصولات گردشگری به سمت تحول‌آفرینی می‌روند و به نوعی رویکرد آن‌ها تحول‌آفرین است ردشگری دینی در بیشتر کشورها موتور محرک کل صنعت محسوب می‌شود و در این راستا با تولید محصولات گردشگری دینی می‌توانیم چرخه اقتصادی صنعت گردشگری در جامعه به حرکت در بیاوریم.
حجت الاسلام سید مصطفی میرفندرسکی می افزاید: کشوری که چرخه صنعت گردشگری آن به وضعیت پایدار نرسیده، نمی‌تواند به صورت ناگهانی سنخ گردشگری تولید کند چراکه باید ببینیم دنیا در صنعت گردشگری چه مسیری را رفته، آن را یاد بگیریم، بومی‌سازی و پیاده کنیم و بعد از آن گفتمان‌سازی انجام دهییم.
سهم ناچیز ایران از گردشگری
یک کارشنس گردشگری می گوید: باید نگاهمان را به شهرهای مذهبی فراملی کنیم و با ایجاد تورهای مناسب بستر حضور مسلمانان را در آن فراهم کنیم. داده‌های آماری در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که ۹۶۰ میلیون گردشگر در سال ۲۰۲۲ به خارج از کشور خود سفر کرده‌اند.
محسن سالاری می افزاید: سازمان جهانی گردشگری نیز گزارشی از درآمد حاصل از گردشگری منتشر کرده که نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۳ گردشگری یک تریلیون دلار درآمد داشته است. سهم ایران یک‌صدم درصد از این میزان است برخی از مولفه‌ها با فرهنگ و سنن ایران در تضاد است، اما برخی از مولفه‌های آن همانند گردشگری مذهبی هم‌تراز مولفه‌های گردشگری در ایران است.
به گفته وی؛ شهرهای مشهد؛ قم و شیراز جزو مهم ترین شهرهای مذهبی کشور هستند که سالانه میزبان گردشگران خارجی و خاورمیانه هستند برای توسعه گردشگری باید گردشگری مذهبی و زیارتی را در کنار گردشگری سلامت در دستور کار برنامه هفتم در اولویت قرار دهیم. ایران از شهرهای مذهبی و زیارتی زیادی برخوردار است که این شهرها باید تقویت شوند، یعنی باید نگاهمان به این شهرها را فراملی کنیم و با ایجاد تورهای مناسب بستر حضور مسلمانان را در این شهرهای مذهبی فراهم کنیم.
حال با این اعداد و آمار باید بررسی کنیم مشهد، قم و شیراز از همین گردشگری ناچیز زیارت چه سهمی دارند؟
زیارت پیشران اقتصاد شهر مذهبی مشهد
با توجه به برکت وجود بارگاه نورانی امام هشتم حضرت امام رضا علیه السلام در شهر مشهد اقتصاد این شهر بر محور زیارت می چرخد ورود سالانه بیش از 30میلیون زائر داخلی و خارجی، یکی از مهم ترین ظرفیت های اقتصادی شهر مشهد است. حضور این تعداد زائر سبب شده که اقتصاد مشهد به یک اقتصاد خدماتی تبدیل شود، برآورد شده که در پایان سال1404 مشهد آماده جذب بیش از 40میلیون زائر باشد و حتی بعضی مسئولان هدف های بالاتری هم برای این موضوع در نظر گرفته اند. از طرفی با توجه به افزایش مراوده با کشورهای عرب زبان پیش بینی شده که ظرفیت خوبی در حوزه جذب گردشگر خارجی دوباره به چرخه اقتصاد گردشگری مشهد بازمی گردد.
مسئولان شیرازی برای بهره گیری از اقتصاد زیارت کمر همت بسته اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس،می گوید: اولویت‌های این اداره‌کل را در مباحث تقویت گردشگری زیارت و همچنین گردشگری فرهنگی است هدف ما این است که بین مشهد، قم و شیراز به عنوان پایگاه سومین حرم اهل بیت (ع) یک ارتباط معنادار ایجاد کنیم و کارهای بازاریابی انجام دهیم که امیدواریم ثمرات ویژه‌ای را شاهد باشیم.
ثابت اقلیدی می افزاید: هر نوع گردشگری با هر میزان استعادت مالی، مخاطبی دارد. باید بتوانیم گردشگرانی که مخصوصا شیعه هستند را از کانال‌های مختلف به استان فارس هدایت کنیم و میزبان آن‌ها باشیماقتصاد گردشگری زمانی ارزش عمیق خود را دارد که اقامت حادث شود بدین معنی که این امکان را فراهم کنیم که با وجود جاذبه‌های استان، اماکن گردشگری، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها به نیاز گردشگر پاسخ دهیم تا منجر به اقامت شود و با این اقامت فرصتی جهت اقتصاد به وجود می‌آورد.
گردشگرانی که در دومین شهر مذهبی کشور ماندگار نیستند
رییس کمیسیون برنامه وبودجه شورای اسلامی شهر قم معتقد است؛ شهر قم بیش از هر فرصتی برای رونق اقتصادی در صنعت گردشگری و حوزه زیارت به برکت وجود کریمه اهل بیت سلام الله علیها می‌تواند موفق باشد و نیاز دارد بسترهای لازم برای توسعه این صنعت را در شهر فراهم کنیم صنعت گردشگری جزء فرصت‌هایی است که باید با مشارکت مردم انجام‌شده و مردم به‌صورت مستقیم ازآن منتفع شوند
شهر قم در مناسبت های ویژه مانند نیمه شعبان با ورود گردشگران داخلی و خارجی روبرو است این شهر با توجه به وجود حرم کریمه اهل بیت علیه السام و مسجد جمکران از شهرهای مقصد مذهبی است اما با توجه به ورود بیش از 20 میلیون گردشگر از کشورهای اسلامی هنوز که هنوزه نتوانسته از اقتصاد این گردشگری بهره بگیرد اضلاع گردشگری قم امور زائرین استانداری؛ گردشگری شهرداری و میراث فرهنگی باید با برنامه ریزی و شناخت چالش ها و فرصت ها از این صنعت بهترین بهره را برای این شهر حاصل کنند اما متاسفانه تنها به این حرف بسنده کرده اند که « گردشگری » الویت اول شهر قم است اما برای این گردشگری که اقتصاد شهر قم را می تواند توسعه دهد هیچ زیرساختی را آماده نکرده اند در کنار گردشگری مذهبی گردشگران برای درمان از مراکز درمانی هم بهره می گیرند که ارز حاصل از این صنعت پول ساز در جیب سودجویان خودنمایی می کند.
