زهره مهرنوروزی- نمی دانم تا کنون پیش آمده است که با ابزار کاری اجداد گذشته خودمواجه شده باشید. تنورهای گلی، وسایل نان پزی مثل نان بند، مثل تنورکش ، مثل کج بیل... این ها همه ابتکار و خلاقیت گذشتگان ما بود، اما امروز حتی دریکی از روستاهای دور این ابزار را نمی بیند. دنیای امروز ما به سرعت برق و باد رو به مدرن شدن پیش می رود. و از رسم و رسوم گذشتگان فاصله می گیرد. لازم است که شیوه زندگی گذشتگان ما در قالب میراث فرهنگی حفظ شود. در واقع هویت هر منطقه ای در دل میراث فرهنگی آن نهفته است و با شناسایی این میراث می توان دریافت كه گذشتگان چگونه زندگی می كردند و اصولا پیرو چه ارزش و هنجارهایی در جامعه بوده اند.
علی وروانی کارشناس گردشگری در این باره گفت: میراث فرهنگی آداب و رسوم گذشتگان یك منطقه و كشور را به ما بازگو می كند و انسان با شناسایی آن به مجموعه ای از آیین ها و رفتارهای فرهنگی و اجتماعی یك جامعه پی می برد. این آثار سرمایه یك كشور محسوب می شوند كه در گذر زمان دست به دست شده و اكنون در اختیار ما قرار گرفته است. میراث فرهنگی اگر ارزشمند نبود به طور قطع و یقین طی سال ها و قرون متمادی از بین می رفت بنابر این، این آثار برای همه نسل ها ارزشمند بوده و انسان ها آن را برای آیندگان نگه داری كردند تا به ما رسید.
وی گفت: آثار مملوس (مثل بناهای باستانی و تاریخی) و غیر مملوس (مثل آئین ها و مراسم ها) در واقع سرمایه های ارزشمند یك ملت و كشور محسوب می شوند كه در هر دوره ای متناسب با شرایط جامعه منبع درآمد و اشتغال مردم نیز بوده است. میراث فرهنگی منبع آگاهی انسان از شیوه زندگی و كار گذشتگان و نیاكان خود است و از همین رو بی توجهی و نابودی این آثار به معنای از بین بردن ابزار و وسیله آگاهی از زندگی گذشتگان است.
این کارشناس گردشگری بیان کرد:صرف نظر از كاركردهای میراث فرهنگی به عنوان منشا آگاهی و شناخت از شیوه زندگی گذشتگان، این آثار در هر دوره ای منبع درآمد و اشتغال بسیاری از مردم بوده كه از این طریق امرار معاش می كردند.میراث فرهنگی همچنین منبع شناسایی تاریخ و تحولات یك ملت است كه اكنون به عنوان یك نماد قابل لمس و مشاهده و یا به صورت غیرمملوس در اختیار ماست.
وی تصریح کرد: در گذشته علم و تجربه نگهداری این آثار كمتر بوده و باوجود این، گذشتگان با درك ارزشمند بودن این آثار، آن را با تلاش فراوان حفاظت كردند تا به نسل های آینده برسد. اكنون تجهیزات و دستگاه های نگهداری و حفاظت از این آثار به هیچ وجه با گذشته قابل مقایسه نیست و به همین دلیل نیز حفاظت از آنها آسان شده هر چند ممكن است با افزایش آگاهی افراد از اهمیت این آثار، میزان دستبرد و سرقت این میراث نیز افزون شود. میراث فرهنگی ناملموس به جنبه های غیر فیزیكی یك فرهنگ گفته می شود و اغلب آداب و رسوم جامعه در یك دورهٔ زمانی را دربر می گیرد. به عبارت دیگر میراث معنوی شامل بخشی از فرهنگ ماست كه به شكل شفاهی و سینه به سینه به ما به ارث رسیده است.
وروانی گفت: میراث فرهنگی در گذر زمان چنانچه مورد رسیدگی و حفاظت قرار نگیرد با نابودی رو به رو می شود. در این میان اما بیشترترین خطری كه آثار باستانی را تهدید می كند از ناحیه بازدید كنندگان و گردشگران است.دست زدن و حتی نوری كه برای دیدن آنها مورد نیاز است ممكن است پس از مدتی این آثار را از بین ببرد. بنابر این باید با اتخاذ تدابیر مختلف درحفظ میراث فرهنگی كوشید.
وی افزود:یكی از مكان هایی كه میراث فرهنگی یك ملت نگه داری می شود موزه ها است. این موزه ها معمولا روزانه شاهد بازدید شماری زیادی از بازدیدكنندگان داخلی و حتی خارجی است. هر چند برای حفاظت ازاین آثار پیش بینی های لازم از سوی دست اندركاران انجام می گیرد اما بطور طبیعی خیلی از آثار در فضای باز (از جمله بناهای تاریخی) قرار گرفته و نمی توان مثل قطعه های كوچك از آن نگه داری و حفاظت كرد. در موزه ها مجموعه ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش به نمایش گذاشته می شود تا بازدیدكنندگان با آثار و شیوه زندگی و فرهنگ گذشتگان آشنا شوند.
وروانی بیان کرد: در واقع هدف موزه ها، تحقیق در آثار و شواهد به جای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است. هم موزه ها و هم میراث فرهنگی هر دو در شناخت گذشتگان و نیاكانمان نقش دارند. حفظ این میراث و موزه ها یعنی اهمیت قائل شدن به تاریخ و تمدن یك ملت و كشور است.
این کارشناس میراث فرهنگی گفت: شرایط نگهداری و حفظ برخی از آثارباستانی و خانه های تاریخی هنوز در نقطه ایده آل نیست و همواره گزارش هایی نسبت به بی توجهی و تخریب این مكان های ارزشمند به گوش می رسد. اكنون بیش از یك میلیون خانه و بنای تاریخی در كشور وجود دارد كه تنها 32 هزار مورد آن شناسایی شده و بقیه بناها در شرایط غیراستاندارد نگهداری می شوند. با توجه به گستردگی این بناها بخش خصوصی با حمایت و كمك بخش دولتی می تواند در حفظ و نگهداری این بناها سهیم باشد.
وی تاکید کرد: غفلت در خصوص حفظ و نگهداری این میراث در حقیقت نابودی سرمایه های كشور است زیرا بسیاری از كشورها از این رهگذر و ورود گردشگران به كشورشان به درآمدها و فرصت های شغلی زیادی دست می یابند. تابستان، تعطیلات نوروزی و سایر تعطیلات بناهای تاریخی، موزه ها به طور معمول بیشترین بازدیدكننده را به خود می بیند از این رو آگاهی و آشنایی گردشگران و بازدیدكنندگان از نحوه حفاظت از این اشیای ارزشمند یك ضرورت محسوب می شود.
وی افزود: جدای از ثبت میراث فرهنگی در سازمان های بین المللی مثل یونسكو، حفظ و حراست از این آثار كه همانندی ندارد، یك ضرورت محسوب می شود زیرا در این حوزه صرفنظر از كسب معاش عده زیادی از افراد، این آثار امكان افزایش آگاهی و دانش نسل حاضر از تاریخ گذشتگان را فراهم می كند.
اما خبر خوش برای میراث بانان این است که درس «میراث فرهنگی» به دروس مدرسه و دانشگاه اضافه شود. اگر چه دیر هنگام است اما این خبر بسیار امیدوار کننده است.
معاون میراث فرهنگی کشور در نامه‌ای به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، افزودن دروس «میراث فرهنگی» و «آشنایی با میراث فرهنگی» را به ساختار دروس آموزش و پرورش و وزارت علوم، پیشنهاد کرد.
علی دارابی قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در نامه‌ای به حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد کرد؛ درس «میراث فرهنگی» به ساختار دروس آموزش و پرورش و برنامه‌ریزی برای اختصاص ساعاتی از آموزش در موزه‌ها و مکان‌های تاریخی-فرهنگی افزوده شود.
وی همچنین بررسی و برنامه‌ریزی برای افزودن واحد درسی «آشنایی با میراث فرهنگی» را در فهرست دروس عمومی مقاطع کارشناسی دانشگاه‌ها خواستار شده و واحد درسی «شناخت میراث فرهنگی (با گرایش مربوط به رشته)» را برای دروس پایه رشته‌های علوم انسانی و هنر در مقاطع کارشناسی پیشنهاد کرده است.
دارابی در این نامه، اهمیت شناخت و معرفی ارزش‌های فرهنگی ملموس و ناملموس در حوزه آموزش‌های رسمی کشور را یادآور شده و آورده است: میراث فرهنگی به عنوان مهمترین رکن تحکیم پیوندهای فرهنگی جامعه و و منبع غنی خرد، دانش و تجارب زیست سرزمینی؛ حوزه‌ای است که در صورت شناخت، معرفی و به‌کارگیری شایسته به ویژه در عرصه‌های آموزشی می‌توانند تکیه‌گاه و زمینه‌ای مؤثر در مسیر تعالی و رشد کشور باشد.
قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در پایان نامه یادشده تأکید کرده است: این وزارت آمادگی کامل دارد در «برنامه‌ریزی محتوایی دروس و برنامه ها»، «تألیف منابع آموزشی»، «برنامه‌ریزی برای تأمین مدرسان» و «فراهم کردن زمینه حضور دانش‌آموزان و دانشجویان در موزه‌ها و اماکن تاریخی» در قالب برنامه‌ها و دروس آموزشی میراث فرهنگی، کمال همکاری را با وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به انجام رساند.
امیدواریم با این ابتکار نگرانی ما از آینده میراث فرهنگی کشورمان برطرف شود.
