حمید خسروی
امروزه کمبود آب مشکل مهمی در جهان است. افزایش جمعیت، افزایش استاندارد زندگی و تغییرات جوی، منجر به افزایش تقاضای آب میشود و این روند ما را با بحران کمبود آب مواجه کرده است. کیفیت آب منابع آبی (مثل دریاچهها، رودخانهها و مخازن آب) در دهههای اخیر به دنبال تغییرات جو و فعالیتهای انسانی افت کرده است. هدر رفت زیاد آب و هزینههای بالا از جمله مسائل مهم آبرسانی است.
فاضلاب خانگی همانطور که از نامش پیداست به تمامی فاضلاب تولید شده در خانههای شهری و روستایی گفته میشود. فاضلاب خانگی شامل , دستشویی ، توالت ، حمام ، ماشین لباس شویی و ظرف شویی , فاضلاب بوجود آمده از زهکشی فضای سبز و آب باران جمع آوری شده است. فاضلاب خانگی را میتوان به دو گروه فاضلاب خاکستری و فاضلاب سیاه تقسیم بندی کرد. فاضلاب خاکستری شامل تمامی فاضلاب تولید شده به غیر از فاضلاب توالت است. فاضلاب خاکستری یا آب خاکستری (Greywater) شامل آبهای مورد استفاده در شستشوی خانگی است. منابع شستشوی خانگی شامل دوشهای حمام، ظرفشویی و روشوییها، وانهای حمام، ماشینهای ظرفشویی و لباسشویی هستند و به همراه فاضلاب سیاه (پساب توالت) کل فاضلاب تولیدی خانگی را شامل میشود. درواقع فاضلاب خاکستری 80 درصد کل فاضلاب تولیدی خانگی است که مقدار قابل توجهی میباشد. تصفیه و مصرف مجدد فاضلاب خاکستری، سبب افزایش ذخیرهی آب در نواحی شهری، بالا رفتن کیفیت آب مصرفی عمومی و کاهش هزینه و همچنین کاهش مواد آلوده کنندهی محیط زیست میشود. فارغ از مباحث کمبود آب، تصفیه، مدیریت منابع آبی،صرفه جویی و غیره، بحث فاضلاب خانگی از منظر عمرانی و آسیب های وارده به زیرساخت های شهری را مورد نقد قرار میدهیم. فاضلاب خانگی هر چند از تمامی انواع فاضلاب دارای آلودگی کمتری است , اما به هر حال باعث آلودگی محیط زیست می شود و در مناطقی که سیستم فاضلاب یکپارچه وجود ندارد جهت دفع این فاضلاب باید راهکاری مناسب در نظر گرفت. سیستم فاضلاب شهری یا اگو یک سیستم مناسب و مدرن جهت انتقال فاضلاب خانگی به تفصیه خانهها است. در مناطقی که سیستم فاضلاب شهری ( اگو ) وجود ندارد از چاه جذبی استفاده میکنند و در قدیم میتوان گفت تمامی شهرهای دنیا و منجمله تهران از چاه جذبی جهت دفع فاضلاب خانگی استفاده میکردند. جدای از مبحث تصفیه آب خانگی و مزیت های آن، رها سازی فاضلاب خاکستری دارای چندین اشکال مهم است. از منظر شهرسازی و زیرساخت های شهری من جمله بسترسازی و اجرای آسفالت و جداول معابر و شوارع، رهاسازی فاضلاب خانگی به خارج از محیط زندگی و خانه، موجب ایجاد آلودگی در محل زندگی می شود. این فاضلاب در مسیر خود ایجاد بوی تعفن، لجن و آلودگی های مختلفی را می نماید. فاضلاب خاکستری حاوی مواد شوینده است. انواع مواد شوینده به کار گرفته شده در محیط منزل زمانی که به بیرون از خانه رها می شوند موجب واکنش با مواد سیمانی جداول و انهار آبهای سطحی می شوند. این جداول بتنی برای آبهای سطحی طراحی و اجرا شده اند و تحمل واکنش با مواد شیمیایی از جمله شوینده های ظرف،لباس، حمام ، جوهر نمک و انواع اسیدها و قلیایی ها را ندارند و رهاسازی مستمر روزانه فاضلاب موجب خوردگی قطعات بتنی که در زیرساختهای کوچه و خیابان است منجر خواهد شد. بعد از این که این زیان به زیرساخت ها از جمله آسفالت نفوذ می نماید، باعث خرابی آسفالت می شود. اصلاح مجدد این خرابی های شامل هزینه های زیادی است که از دید کارشناسان پنهان مانده است و این خرابی ها موجب مطالبات مردمی است. لذا پیشنهاد می شود در مناطقی که از سیستم دفع فاضلاب شهری بهره مند نیستند از اجرای چاه جذبی استفاده نمایند. این مهم موجب هدر رفت سرمایه های شهری و استفاده بهینه از منابع مالی در جهت مدیریت بهتر شهر می شود. لذا در پایان تقاضامندیم که با کمک و همیاری یکدیگر با مدیران شهر و شهرداری آینده ای مطلوب برای همدیگر ایجاد نماییم.
