زهره مهرنوروزی- نگرانی از پیری جمعیت خاص کشورما نیست بسیاری از ملت ها نگران این مسئله هستند. آهنگ رشد جمعیت در جهان نسبت به پنجاه سال پیش کاهش یافته و جمعیت دنیا در حال پیر شدن تدریجی است اما در هر صورت هنوز نرخ رشد جمعیت به نسبت منابع غذایی و انرژی به میزان زیادی بالاتر است. بیشترین رشد نرخ جمعیت متعلق به کشورهای مانند زیمباوه، نیجر، اوگاندا، امارات متحده عربی، اتیوپی، نوار غزه، صحرای غربی و بورکینافاسو است و این کشورها هر سال به سرعت در حال افزایش جمعیت خود هستند.
به گزارش موسسه آمار وابسته به سازمان ملل متحد، با این وجود کشورهایی در دنیا هستند که نرخ رشد جمعیتشان منفی است و هر ساله جمعیت کشورشان کمتر و کمتر می شود. ده کشور دارای بیشترین نرخ منفی رشد جمعیت در فهرست زیر آورده شده است. کشورهای دیگری نیز وجود دارند که نرخ رشد جمعیت آنها منفی است مانند مجارستان، مالدیو، چک، کرواسی، کوبا، لهستان و استونیا. بیش از نود درصد کشورهای دارای نرخ منفی جمعیت در قاره اروپا قرار دارند.
چند سالی است که جامعه‌شناسان و جمعیت‌شناسان کشور، در مورد کاهش رشد جمعیت ایران هشدار می‌دهند و آن را زنگ خطری می‌دانند که اگر رشد جمعیت به همین روال ادامه یابد، تا سال ۱۴۳۰ می‌تواند ترکیب سنی جمعیت را تغییر دهد و کشور را به سمت سالخوردگی یا «پیری جمعیت» ببرد. موضوعی که بدترین پیامد آن، دور شدن کشور از رشد و توسعه اقتصادی خواهد بود.
در این شرایط، کشور به تدریج مجبور به پذیرش نیروی کار از کشورهای دیگر می‌شود که تبعات خاص خود را دارد.
رهبری در عید نوروز سال 1392 این خطر را متوجه شد و از مردم خواست با تغییر سبک زندگی به فرزند آوری رو آورند در سال 1400 رئیس جمهور سیزدهم آیت الله رئیسی ضرورت را دریافت و لایحه جوانی جمعیت را به مجلی برد و رای گرفت. به توصیه های مسئولان مشوق هایی را مانند وام فرزند آوری ، اعطای زمین به فرزند چهارم و پنجم را نیز مصوب کردند.
تغییر باورها
خانم هما طلایی ازمشاوران خانواده معتقد است در کنار مشوق ها ترویج ازدواج آسان و تغییر باور جوانان از تجرد به ازدواج و تکشیل خانواده یکی از راه های افزایش فرزند آوری است.
وی عنوان کرد: ما نیازمند پروژه‌ای عظیم به نام سواد جمعیتی هستیم. بحث سواد جمعیتی هم خود رسانه را دربر می‌گیرد که چگونه هم فعالان رسانهای با موضوعات تخصصی رسانه آشنا شوند و به موضوعات بپردازند و هم مردم و آحاد جامعه را دربر می‌گیرد که چطور می‌خواهند نسبت به این موضوعات جمعیتی اقناع شوند.
وی افزود: ازدواج بر سلامت جسمی و روانی، نشاط و کارآیی فرد تاثیر چشمگیری دارد اما این روزها می‌بینیم تمایل به ازدواج و فرزندآوری حتی بین جوانانی که شرایط اقتصادی خوبی هم دارند کمتر شده است.
توجه به ازدواج بهنگام جوانان
وی تصریح کرد: یکی از موانع ازدواج بهنگام، به وجود آمدن حس عدم تمایل به ازدواج است که فرد نمی‌خواهد تشکیل زندگی مشترک دهد، روندی که قطعا پیامدهای جسمی و روحی برای او خواهد داشت.
ترس از ازدواج
این مشاوره خانواده با بیان اینکه ترس از ازدواج در بیان جوانان وجود دارد اظهارداشت: تمایل نداشتن به ازدواج، علت‌های زیادی دارد. ترس از ازدواج، به کمال نرسیدن خود، نداشتن اعتماد به نفس، وابستگی شدید به خانواده، گذشته ناموفق، نداشتن پشتیبان، رسم و رسوم غلط، تجمل‌گرایی، شرایط نامناسب اقتصادی برخی از این علل هستند که گریبانگیر جوانان شده‌اند.
طلایی تصریح کرد: بسیاری از جوانانی که ازدواج می‌کنند به ویژه قشر تحصیل‌کرده و مرفه تمایلی به فرزندآوری ندارند یا به سمت تک فرزندی می‌روند که این مساله نیز آسیب‌های زیادی به خانواده و فرزندشان وارد می‌کند. به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی، کنار گذاشتن رسم و رسوم غلط و اعطای مشوق‌ها، مهمترین راهکارهای آشتی دوباره جوانان با ازدواج و جوانی جمعیت است.
تهدیدات سالمندی
وی گفت: سالمندی جمعیت از جمله تهدیداتی است که جامعه را هدف قرار داده و هرچه بیشترگسترش می یابد، ۲ بُعد قدرت فکری به عبارتی زایش فکری نیروی انسانی و همچنین نیروی کار جامعه آسیب می بیند.جمعیت یکی از عوامل قدرت امنیتی بوده و بازدارنده محسوب می شود که باید از این ظرفیت به بهترین شکل ممکن استفاده کرد، حال آن که توجهی به این امر نمی شود.
وی افزود: کشورهای غربی فرهنگ غلط خود را کنار گذاشته اند ولی در کشور ما این فرهنگ غلط هنوز ادامه دارد و جای آن است که اساتید دانشگاه و رسانه ها اقدام به تبلیغ ضرورت جوانی جمعیت کنند. الگوی زندگی غربی مبتنی بر شعار فرزند کمتر زندگی بهتر ذهنیت باطلی است بنابراین برای آگاه سازی مردم، نهادهای مختلف از جمله حوزه های علمیه به تبیین این مهم بپردازند.
الگوی زندگی الهی
وی تاکید کرد: الگوی زندگی ما الگوی الهی و براساس آموزه های دینی است و برهمین اساس داشتن خانواده ای پرجمعیت مایه برکت بوده و رزق و روزی به همراه دارد. رسانه ها نیز یکی دیگر از بخش های منظومه فرهنگی هستند که می توانند به تبلیغ مساله جوانی جمعیت پرداخته و تبعات سالمندی جمعیت را بیان کنند. همچنین در منابر و مساجد محور سخنرانی ها پیرامون جوانی جمعیت و ضرورت آن و فرزند آوری باشد و به عبارتی همه باید همسو حرکت کنند.
طلایی اظهارداشت: امروز و درشرایط کنونی کشورهای توسعه یافته که شعار فرزند کمتر و زندگی بهتر را سر می دادند، سیاست های جمعیتی خود را تغییر می دهند و چه بسا مجبور هستند نیروی انسانی مورد نیاز خود را از کشور های دیگر وارد کنند، این کشورها اقدام به اعطای مشوق های فرزند آوری و اعطای تسهیلات به خانواده ها،جهت فرزند آوری و حرکت به سمت جوانی جمعیت می کنند.
این مشاور خانواده بیان کرد: متاسفانه شعار «فرزندکمتر زندگی بهتر» جامعه را از قافله جوان بودن عقب نگهداشت و باعث شد جمعیت جامعه امروز به سمت سالمندی حرکت کند. تنها بودن فرزندان و تک فرزندی باعث می شود هم والدین در آینده از داشتن فرزند بیشتر محروم بمانند و هم فرزندانتان در برهه های مختلف زندگی از داشتن همدم و برادر و خواهر بی نصیب شوند و این وضعیت تبعات نامطلوبی به دنبال دارد.
جوانی جمعیت شادی و نشاط
این مشاورخانواده گفت: جوانی جمعیت، شادی و نشاط را برجامعه حاکم کرده و موجب پیشرفت در حوزه های مختلف می شود اما حرکت به طرف سالمندی جامعه را از نشاط، شادی،خلاقیت و پیشرفت بی نصیب ساخته و اقتصاد کشور را دچار مشکل می کند.
طلایی افزود: کسانیکه تا دیروز می گفتند دین عامل فقر است و مردم را به فرزند آوری دعوت می کند، امروز به اشتباه خود پی برده اند. سالمندی جامعه و بی توجهی به فرزند آوری ناقوس عقب ماندگی مملکت را به صدا در می آورد و اگر به تاکیدات دین گوش می دادیم، دچار این مشکل نمی شدیم.
وی تصریح کرد: فرزند آوری را به فرهنگ تبدیل کنیم و دغدغه مادرانی را که فرزند آوری می کنند را مورد توجه قرار دهیم؛ سعی شود مادرانی که فرزند آوری می کنند حتما بیمه شوند و حقوق کافی به آنها پرداخت شود.
آشنایی دانش آموزان با مقوله جوانی جمعیت
خوشبختانه دولت چهاردهم هم جوانی جمعیت را مورد توجه خود قرار داده است.
محمدرضا ظفرقندی وزیر بهداشت ، صبح یکشنبه اول مهر ۱۴۰۳ در حاشیه نواختن زنگ سال تحصیلی جدید در دبیرستان «حسنیه» تهران، گفت: دانش آموزان باید با مقوله جوانی جمعیت و زندگی سالم آشنا شوند.
وی افزود: دو مؤلفه «جوانی جمعیت» و «جمعیت سالم» می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد. امیدوارم با اولویت قرار دادن توجه به جوانی جمعیت و جمعیت سالم بتوانیم تحقق این دو مؤلفه را عملیاتی‌کنیم.
وزیر بهداشت درباره گنجاندن مباحث مربوط به سلامت در کتب درسی دانش‌آموزان، گفت: مسائلی مانند جوانی جمعیت و مؤلفه‌های مربوط به زندگی سالم از تغذیه تا نحوه درست نشستن باید در کانون توجه قرار گیرد. بسته‌های آموزشی مرتبط با مسائلی مانند جوانی جمعیت و زندگی سالم می‌بایست به میزان حداقل یک ساعت در هر هفته در اختیار معلمان و دانش‌آموزان قرار گیرد.
به خوبی پیداست اگر ما بخواهیم در زمینه جوانی جمعیت از سیاه چاله یا بحران جمعیت نجات پیدا کنیم در وهله اول باید سواد جمعیتی را با فرهنگ سازی گسترش دهیم در گام دوم باید بسترهای ازدواج اسان را فراهم کنیم در مرحله سوم حمایت از مادران را دنبال کنیم و به موازات آنها مشوق های فرزند آوری را در نظر بگیریم تا خانوادها با خاطری آسوده فرزند سوم و چهارم خود را به دنیا بیاورند و نگران آینده فرزندان خود نباشند.
