گزارشی از بی‌سرانجامی‌های پروژه بین‌المللی قم؛
شاخه سبز - احداث فرودگاه قم، ماجرایی عجیب و غریب دارد؛ از فراز و فرودی که این پروژه مهم و بین‌المللی را دچار چالش‌ها و گرفتاری‌های متعددی کرده تا سرمایه هنگفت و عظیمی که به واسطه عدم تحقق وعده مسئولان، بدون چشم‌اندازی مشخص، رها شده است.
به گزارش شاخه سبز ، قم، با توجه به جایگاه معنوی، فرهنگی، زائرپذیری و بین‌المللی، قم نیازمند زیرساختهای مهمی به لحاظ عمرانی و توسعه‌ای است و در این باره حضور سرمایه‌گذاران در تحقق پروژه‌های بزرگ و بین‌المللی در قم، اهمیت زیادی دارد، در این میان یکی از پروژه‌های کلان، احداث فرودگاه است که پس از گذشت 15 سال همچنان بابت انبوهی از اما و اگرهای مسئولان، بی‌سرانجام مانده است.پروژه‌ای که اگر در طول این سالها، با همدلی و مدیریت یکپارچه مسئولان در رفع موانع، تکمیل و راه‌اندازی شده بود در هیبت یک شهر فرودگاهی گسترده، ظرفیتی مهم در جهت رونق اقتصادی، به شمار می‌رفت.
برای بازگو شدن برخی از این مشکلات و عدم همراهی‌ها، گفتگویی با مهندس نصیری پیمانکار فرودگاه قم انجام داده‌ایم که با هم مرور می‌کنیم.
نصیری با اشاره به تاریخچه این پروژه بین‌المللی و سرانجام آن توضیح داد:تاریخچه احداث فرودگاه احتمالا به سال 86 و یا قبل از آن برمی‌گردد؛ آنچه در اسناد و مطالعات مشاهده کرده‌ام در سال 86 شركت مهندسی مشاور هوایی مآب به عنوان مهندسی مشاور، مطالعات امکان سنجی را در 7 نقطه از استان قم انجام داده و در آن زمان از آقای شفیعی دعوت به عمل آمده بود.
وی بیان کرد:در این راستا نقاطی را مشخص کرده بودند و پس از مشورت به تفاهم نامه‌ای می‌رسند و قبل از اینکه تفاهم نامه با استانداری امضا شود، قراردادی در سال 88 با میراث فرهنگی قم در منطقه ترلان برای احداث منطه نمونه گردشگری بین المللی ترلان منعقد می‌شود که بعدها نیز مصوب هیئت وزیران را کسب می‌کند.
مدیر اجرایی فرودگاه قم عنوان کرد:فرودگاه، با توجه به جمعیت و استانداردهای لازم یکی از نیازهای مهم استان قم بود، ما شهرهایی را در جهان داریم که با داشتن 500 هزار نفر جمعیت، دو فرودگاه دارند و در برخی از شهرها چون مسکو و استانبول 4 فرودگاه وجود دارد، به طور کلی فرودگاه به لحاظ استراتژیک نیز اهمیت زیادی دارد، برای نمونه در زلزله بم، وقتی زیرساختها از میان رفت، فرودگاه بود که باعث کمک‌رسانی می‌شد.
وی در ادامه پیرامون روند احداث فرودگاه در قم افزود:در سال 89 تفاهم نامه استانداری با ارم کیش در مورد احداث فرودگاه منعقد و 21 بهمن 89 کلنگ احداث به دست لاریجانی با حضور مسئولان استانی و کشوری بر زمین زده شد؛ در ابتدا شرایط احداث خوب بود و مسئولان بیشتر همراهی لازم را داشتند اما کم کم زمزمه‌هایی از نامهربانی مسئولان به گوش می‌رسید.
مهندس نصیری درباره این موانع در مسیر فرودگاه قم گفت:سال 91 منابع طبیعی یک سری شکایت‌های کیفری در مورد تصرف عدوانی مطرح کرد که سال 92 رای صادر و در تجدید نظر رد شد و بعد شکایت حقوقی را مطرح کردند که سال 93 نیز رد شد همین روند که خود موانع جدی تری را به وجود آورد موجب شد عملا تا سال 96 این پیگیری‌ها به طول بیانجامد.
وی ادامه داد: در آن دوران برای برخی از مسئولان تفاوتی نداشت و هر مانعی را که توان داشتند در مسیر اجرای این پروژه قرار می‌دادند برای مثال برای درخواست مجوز جهت ایجاد کارخانه آسفالت مدت‌ها، فرصت سرمایه‌گذاری را تلف کردند و حتی مجوز صادر شده را باطل و برق را قطع کردند، در صورتی که اجرای چنین پروژه با عظمتی نیاز به کارخانه آسفالت مجزایی داشت.
مدیر اجرایی فرودگاه قم خاطرنشان کرد:با همه مشکلات و دغدغه‌ها سال 91 روند ساخت شروع شد و مشاورین توانا و ذی الصلاح دارای رتبه‌ای را گرفتیم و طراحی باند را بازنگری کرده و حتی مسیر باند جا به جا شد و چند ماهی پروژه بیشتر از برنامه‌ریزی اولیه طول کشید و هزینه ها به شدت افزایش پیدا کرد.
وی بیان کرد:حجم عملیات خاکی در این پروژه بسیار گسترده بود و عملیات زیرسازی 3 هزار و 800 متر از باند‌مان تکمیل شد و تاکسی‌وی متصل به آن که روی هم 4 هزار و 600 متر عملیات اجرایی خاکریزی را دربرمی گرفت نیز کامل شد و در مرحله روسازی قرار گرفتیم و تراکم صد در صد گرفتیم،اما در ادامه نیز موانع دیگری، مانع از تحقق کامل پروژه شد.
مهندس نصیری تاکید کرد: ما برای اخذ مجوزهای گوناگون، بارها خدمت استانداران مختلف در قم مراجعه کرده ایم که اثری نداشت؛حتی در طول این سالها، شایعات بیشماری در مورد استانداردها و تراکم در اجرای پروژه بیان شد که صحت نداشت و با بازدید های مختلف، این شایعات رد شد؛ ما بارها اعلام کرده ایم که این پروژه برای قم و تامین نیازهای آن بوده و نباید تا این حد سنگ اندازی می‌شد، ما برای رعایت استانداردهای جهانی بهترین
مشاوران را گرفتیم و این مشاوران از شرکت مشاوره ره‌شهر به عنوان مشاور اصلی پروزه انتخاب شد.
وی عنوان کرد: در ادامه راه مشاوران دیگری از شرکت مهندسان مشاور پارساز که طراحی ترمینال و برج مراقبت را انجام داد داشتیم و شرکت های معتبری به عنوان مشاور انتخاب کردیم و طرح اولیه‌ای نیز در مورد ایستگاهها انجام شد که به تعطیلی کشیده شد، مطالعات کلی چندین هزار جلد است که مباحث مختلفی را در بردارد و دسته‌بندی شده است، شرکت ره‌شهر که بزرگترین مشاور کشور است نیز برای بازنگری مطالعات باند ورود کرد، در واقع از شرکت هایی مشاوره گرفتیم که فرودگاه ساز و بسیار قوی بودند.
مهندس نصیری تصریح کرد: قسمت به قسمت باند به پیمانکاری واگذار شد و دفتر فنی مهندسی بر پروژه نظارت می کرد و شرکت مشاور ره‌شهر به عنوان ناظر فعال بود و حتی ناظر مقیم داشتیم و دستگاه نظارتی عالی از تهران حضور داشت و بارها تست‌های جوانه‌های تراکم خاک انجام شد و 3700 متر کل عملیات زیرسازی انجام گرفت و در قسمت هایی وارد روسازی شدیم، در مجموع یک فاز اول بهره برداری را تعریف کردیم و تمامی هزینه های شرکت ها پرداخت شد، اما بنا بر شکایت سه مرغداری این پروژه عظیم تعطیل شد.
وی در ادامه اظهار داشت:متاسفانه کوتاهی دستگاهها نیز تا حد زیادی در توقف پروژه دخیل بود؛ درسال 96 شکایت حقوقی منابع طبیعی تائید شد و عملا حکم به خلع ید شرکت ارم کیش از اراضی فرودگاهی قم دادند ولی در حکم این گونه قید شده بود که قسمت هایی که ساخته شده متعلق به سرمایه گذاران است، وقتی از اراضی فرودگاه خلع ید شد و گفتند زمین به آن واگذار نمی شود، با موانع جدی در توقف پروژه مواجه شدیم آن هم با حکمی که پر از ابهام بود، در آن موقع صحبت از این بود که سرمایه گذاران چه اقداماتی را انجام داده اند البته یک سری از افراد سهامی خریداری کردند که آن ها نیز بازخرید شد.
مهندس نصیری توضیح داد: در سال 1400 رییس کل دادگستری قم از برطرف شدن کامل مشکلات حقوقی مربوط به فرودگاه قم از طریق اعمال ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری کشور خبر داد، در واقع حکم تجدید نظر قم اعلام کرد که ارم کیش مقصر نیست و رای به نفع ارام کیش داده شد بعد از رای به منابع طبیعی درخواست دادیم پرونده را به جریان بیندازند که اوایل ریاست دوره سیزدهم بود و تقاضا کردیم روال واگذاری را آغاز و به ارم کیش واگذار کنند که تاکنون نیز انجام نشده است.
وی گفت:واگذاری زمین فرودگاه به منابع طبیعی و شرکت هواپیمایی کشور برمی گردد، در این باره شرکت می گوید زمین را معرفی کنید ما این مسیر را رفته ایم و منابع طبیعی می گوید ابتدا به شرکت هواپیمایی برویم و بعد موافقت اصولی اخذ شود و این دور باطلی است که ما را در بلاتکلیفی قرار داده است، از طرفی ما از زمان سفر رهبر انقلاب به قم یعنی در سال 89 صورت جلسه ای داریم که از مصوبات ایشان این بوده تا با بودجه تعیین شده تابلوهای فرودگاه نصب شود اما تاکنون انجام نشده است.
مدیر اجرایی فرودگاه قم افزود:راهداری در زمینه ایمنی مسئولیت دارد و برای اجرای این پروژه‌ها وظایف دستگاهها طبق مطالعات مشخص شده است، در اوایل اجرای پروژه برخی از مسئولان دلسوزی لازم را برای تحقق این پروژه بین‌المللی نداشتند، در جالی که سرمایه کلانی برای تجهیزات و تاسیسات هزینه شد و ثمری نداشت، رسالت اصلی مسئولان حمایت از طرح های توسعه ای در قم و رفع موانع در مسیر پیشرفت است و امضای بسیاری از مسئولان وقت زیر مصوبات و نامه های این پروژه است اما هیچ یک به معنای واقعی عملیاتی نشد.
وی بیان کرد:در مورد فاصله فرودگاه و زیرساختها، استانداردهایی وجود دارد که ما یک به یک آن را رعایت کردیم، چرا که به عنوان بخش خصوصی، این استانداردها برای ما مهم است، حتی دور تا دور فرودگاه قم دیوار به طول 27 کیلومتر کشیده شده که هزینه ساخت آن بسیار بالاست، ما طبق نظرات هواپیمایی کشور قدم به قدم جلو رفتیم و هزینه کردیم تا با خیالی آسوده این پروژه تکمیل شود.
مهندس نصیری عنوان کرد:مشکل اصلی فرودگاه، اعتبارات و سرمایه نیست، البته اگر تسهیلاتی باشد خوب است و اگر اعتباری تزریق شود می‌توانیم بخشی از مشکلات را حل کنیم، ما برای 10 هزار هکتار برنامه داریم اگر قرار باشد زمین واگذار کنند باید به توسعه آن توجه داشته باشند چون شهر فرودگاهی شوخی بردار نیست.
وی تصریح کرد:برخی مشکلات در مورد محدوده ایستگاهی راه آهن وجود دارد، به طور کلی مشکل اصلی ادارت قم هستند که منابع طبیعی در صدر است، ما از سال 1400 که خلع ید برداشته شد پیگیری کردیم و درخواست دادیم ادارات و سازمان ها همکاری لازم داشته باشند.
مدیر اجرایی پروژه فرودگاه قم ،ادامه داد:قرار بود فاضلاب پردیسان را به فرودگاه بیاورند که برای مقابله با ریزگردها توسعه فضای سبز اهمیت زیادی دارد که سال 92 درخواست آن را داده ایم، ما برای تصفیه خانه و مدیریت پسماند برنامه داریم که با آن نیز موافقت نشده است، از طرفی صدها نامه و صورت جلسه در مورد تامین نیازهای فرودگاه وجود دارد که به نتیجه‌ای نرسیده است در مرود فاضلاب سال 92 نامه ای زده و تفاهم نامه ای قرار بود انجام شود به هیچ وجه موافقت نکرده اند.
وی گفت:بعد از 14 سال هنوز برق نداریم و برای استفاده از موتور برق حتی گازوئیل نیز ارائه نمی‌دهنددر حالی که 1000 لیتر گازوئیل به 90 میلیون تومان هزینه نیاز دارد؛ما شبکه داخلی برای برق را احداث کردیم، اما امکانات لازم را نمی دهند در حالی که کنتور را خریداری کرده ایم و باز هم اعلام می کنند برق نیست روند به گونه ای است که گویا مسئولان نمی خواهند این پروژه سرانجامی داشته باشد.
مهندس نصیری افزود:طبق قانون منطقه نمونه گردشگری دولت موظف است که تا ابتدای زمین ملک زیرساختها را فراهم کند و باید مسئولان زیرساختها و آب و برق و راه دسترسی را تا ورودی زمین فراهم نمایند، از طرفی تنها برای یک نامه پسماند ویژه مطالعات اثر زیست محیطی فرودگاه قم، یک سال مشغول پیگیری بودیم و در این باره از 4 دستگاه شهرداری و بخشداری و استانداری و محیط زیست این درخواست را ارجاع دادیم اما بلاتکلیف ماند.
وی اظهار داشت:همه مسئولان و مدیران و آقایان موافق احداث فرودگاه در قم هستند اما باید آسیب شناسی شود تا موانع اصلی را پیدا و رفع کنیم، در مورد طرح جامع فرودگاه و اراضی پروژه نیز با مشکلاتی مواجه شدیم و در مورد 4 هزار و 312 هکتار، آقایان 2 هزار و 950 هکتار اعلام کردند و 20 بار این نظرات تغییر کرد و حتی جهاد کشاورزی که مرجعیتی در این باره نداشت نظر خود را در مورد اراضی فرودگاه وتعیین زمین می‌دادند، این صحیح نبود که هر مسئولی به خودش اجازه داد در مورد تعیین زمین فرودگاه نظر بدهد در حالی که مسئول آن نبود و باید کارشناسان متخصص به اظهار نظر می پرداختند، با همه این مشکلات اراضی ملی در سال 90 توسط منابع طبیعی و راه و شهرسازی تصویب شد.
وی بیان کرد:همه این مسئولان در قم مجوزها را امضا کردند اما با بهانه هایی متاسفانه این مجوزها را نپذیرفتند این اراضی در جهت احداث فرودگاه به طور کامل جانمایی شده بود حتی منطقه گردشگری ترلان به منطقه نمونه گردشگری بین المللی تبدیل شده بود و تصویب هیئت وزیران را دارد.
این مدیر پروژه فرودگاه قم ادامه داد:قرارداد و موافقت های تاسیس و مجوزها تکمیل بوده اما در این زمینه همکاری لازم از سوی دستگاهها انجام نشد، در حالی که از سوی شرکت نفت و گاز و پایانه ها و راه و شهرسازی موافقتها اعلام شده بود، به طور کلی تمامی مجوزهای لازم در این مدت اخذ شده بود و از سال 90 به روزرسانی و تمدید مجوزها پرداختیم، اما موانع و بروکراسی ها اجازه توسعه نداد که راه آهن اراک بخشی از این موانع است.
وی خاطرنشان کرد:احداث خط فرعی و سرمایه گذاری جهت احداث ترمینال باری و مسافربری در دستور کار است؛ مجری پروژه فرودگاه بین المللی قم به انضمام مدارکی که تکمیل شده درخواست داشته‌ایم که خودمان در این محدوده ترمینال احداث و تبدیل به مسافربری و باری کنیم و آن را توسعه دهیم، اما موانعی با توجه به خط عبور راه آهن وجود دارد.
وی در پایان گفت:در کشورهای در حال توسعه و پیشرفته در جهت اجرای پروژه ها نهایت همکاری صورت می گیرد اما این جا برای اجرای پروزه 15 سال باید معطل نامه نگاری باشیم.
