زهره مهرنوروزی-در دل کوهستانی خاموش، جایی که باد بوی نان تازه و گل‌های وحشی را با خود می‌آورد، زنانی گرد هم آمده‌اند. لباس‌هایشان رنگارنگ است، دست‌هایشان پر از هنر، و دل‌هایشان سرشار از روایت. اینجا جشنواره‌ای محلی در جریان است؛ اما آنچه رخ می‌دهد، فراتر از یک آیین ساده است. این، دیپلماسی فرهنگی است که از دل روستا می‌جوشد. جشنواره‌های محلی، نقش کلیدی در ترویج سنت‌های منطقه دارند
زهره مهرنوروزی-در دل کوهستانی خاموش، جایی که باد بوی نان تازه و گل‌های وحشی را با خود می‌آورد، زنانی گرد هم آمده‌اند. لباس‌هایشان رنگارنگ است، دست‌هایشان پر از هنر، و دل‌هایشان سرشار از روایت. اینجا جشنواره‌ای محلی در جریان است؛ اما آنچه رخ می‌دهد، فراتر از یک آیین ساده است. این، دیپلماسی فرهنگی است که از دل روستا می‌جوشد.
جشنواره‌های محلی، نقش کلیدی در ترویج سنت‌های منطقه دارند
رضا محمدی کارشناس گردشگری می گوید:جشنواره‌های محلی، نقشی کلیدی در ترویج فرهنگ و سنت‌های منطقه دارند چرا که این رویدادها بستری برای ارتباط مردم با میراث فرهنگی و جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌کنند.
وی جشنواره های روستایی را فرصتی برای هویت یابی روستاییان عنوان کرد و افزود:برای نمونه جشنواره باقلوا فرصتی است تا هویت فرهنگی و غذایی گوگان حفظ شده و به جهانیان معرفی شود و باقلوا به‌عنوان بخشی از میراث منطقه آذربایجان، جایگاه خود را به‌عنوان نمادی از شهر گوگان تثبیت کند.
وی در ادامه بر اهمیت حفظ هویت فرهنگی اشاره کرد و گفت: باقلوا نه‌تنها یک شیرینی سنتی، بلکه بخشی از میراث فرهنگی و هویت غذایی آذربایجان است که لازم است جایگاه آن به‌عنوان نماد شهر گوگان تثبیت شود. این جشنواره فرصتی است تا این هویت به شکلی شایسته معرفی و حفظ شود.
این کارشناس گردشگری به اهمیت تعریف و تداوم این رویدادها اشاره کرد و افزود: جشنواره‌های محلی مانند جشنواره باقلوا، نقشی کلیدی در ترویج فرهنگ و سنت‌های منطقه دارند و ما در نظر داریم این جشنواره را هر سال گسترده‌تر و باشکوه‌تر از سال قبل برگزار کنیم، چرا که این رویدادها بستری برای ارتباط مردم با میراث فرهنگی و جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم می‌کنند.
محمدی بر نقش بازاریابی و تبلیغات در توسعه اقتصاد محلی اشاره کرد و گفت: برگزاری جشنواره‌های محلی، علاوه بر بسترسازی مناسب برای معرفی تولیدات و جذب گردشگران داخلی و خارجی، می‌تواند به رونق بازارهای محلی و تقویت جایگاه گوگان در اقتصاد گردشگری منطقه منجر شود و ظرفیت‌های این شهر را در سطح وسیع‌تری به نمایش بگذارد.
وی تصریح کرد: شهر گوگان از پایگاه‌های تولید نوعی شیرینی سنتی خوشمزه با نام باقلوا بوده و با بیش از 100 سال قدمت موردپسند بسیاری از افراد جامعه و گردشگران است و به شکل لوزی و از بادام و گردو تهیه می‌شود و به علت داشتن ترکیبات مختلف مانند هل، گلاب، بادام، گردو و پسته دارای طعم و مزه‌های متفاوت و فوق العاده‌ای است.
شیرینی سنتی باقلوای گوگان که بدون افزودنی نگهدارنده از گذشته در تنورهای سنتی منازل تولید می شود به نظر کارشناسان مربوطه دارای ماندگاری بیش از 2 ماه در شرایط عادی و بیش از 6 ماه درون یخچال است.
ارزش و جایگاه شیرینی باقلوای سنتی گوگان در سطح استان به‌ویژه این شهرستان تا آنجایی است که در سال 1394 با شماره 1188 در فهرست آثار ناملموس میراث فرهنگی ثبت ملی قرار گرفت و در سال 1400 از نماد شهری باقلوای سنتی گوگان و لوح ثبتی آن به عنوان یکی از میراث های ناملموس استان در این شهرستان رونمایی شد.
زنان، حافظان آیین و سفیران فرهنگ
در بسیاری از روستاهای ایران، جشنواره‌های محلی با محوریت زنان برگزار می‌شوند. از جشن نان در مناطق غربی تا آیین برداشت زعفران در خراسان، زنان نه‌تنها برگزارکننده‌اند، بلکه روایت‌گر تاریخ، حافظ سنت، و خالق زیبایی‌اند. آن‌ها با پخت غذاهای محلی، اجرای موسیقی بومی، و نمایش صنایع دستی، چهره‌ای زنده از فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارند.
جشنواره‌ها، پنجره‌ای به دیپلماسی فرهنگی
این آیین‌ها، اگرچه در ظاهر محلی‌اند، اما ظرفیت آن را دارند که پیام فرهنگی ایران را به جهان منتقل کنند. گردشگران داخلی و خارجی، با حضور در این جشن‌ها، با روح زن ایرانی، با هنر بومی، و با زیبایی‌های نهفته در زندگی روستایی آشنا می‌شوند. زنان روستایی، بی‌آنکه در سفارتخانه‌ای باشند، سفیران فرهنگی‌اند؛ با زبان نان، رنگ، و آواز.
سمیه فراهانی کارشناس ارشد علوم اجتماعی با اشاره به نقش آیین‌های سنتی در شکل‌گیری هویت اجتماعی، می گوید: آیین‌های سنتی نقش مهمی در شکل‌گیری هویت اجتماعی دارند، این آیین‌ها به عنوان بخشی از فرهنگ و تاریخ جامعه، از طریق ارائه ارزش‌ها، باورها، رسم‌ها، سنت‌ها و هنرها، به شکل‌گیری هویت اجتماعی کمک می‌کنند.
وی ادامه داد: آیین‌های سنتی می‌توانند به شناخت بهتر خود و دیگران کمک کنند، این آیین‌ها علاوه‌بر انعکاس ارزش‌ها و باورهای فرهنگی به انسان‌ها کمک می‌کنند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و همبستگی اجتماعی بیشتری ایجاد کنند درنتیجه همدلی و همزبانی در جامعه افزایش پیدا می‌کند به همین دلیل آیین‌های سنتی می‌توانند نقشی مهم در محافظت از هویت فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی داشته باشند.
فراهانی عنوان کرد: درمجموع آیین‌های سنتی به عنوان یکی از عوامل مهم شکل‌گیری هویت اجتماعی در جامعه اهمیت بسیاری دارند، این آیین‌ها نه تنها به نگهداری و انتقال فرهنگ و تاریخ جامعه کمک می‌کنند، بلکه همبستگی و همدلی در جامعه را نیز ارتقا می‌دهند.
وی با اشاره به کارکردهای آیینی و عقیدتی، تفریحی، تاریخی و گردشگری آیین‌های سنتی اضافه کرد: آیین‌های سنتی، به عنوان بخشی از فرهنگ و تاریخ جامعه، کارکرد آیینی و عقیدتی نیز دارند، این آیین‌ها شامل مجموعه‌ای از باورها، رسوم و مراسم مذهبی و فرهنگی هستند که به عنوان راهی برای ارتباط با خداوند، افزایش ایمان و معنویت، و احترام به تاریخ و فرهنگ ادامه یافته‌اند.
وی یادآور شد: آیین‌های سنتی، کارکرد تفریحی نیز دارند، درواقع این آیین ها به عنوان یک شیوه برای تفریح و سرگرمی، در جوامع مختلف به کار می‌روند. همچنین آیین‌های سنتی به عنوان یک شیوه برای نگهداری و انتقال تاریخ و فرهنگ جامعه، از اهمیت بسیاری برخوردار هستند، درحقیقت این آیین‌ها شامل باورها، رسوم و مراسم مرتبط با تاریخ و فرهنگ جامعه هستند که به عنوان میراثی از یک نسل به نسل بعد انتقال داده می‌شوند بنابراین آیین‌های سنتی، کارکرد تاریخی نیز دارند.
فراهانی با اشاره به کارکرد گردشگری آیین‌های سنتی، بیان کرد: فرهنگ و تاریخ یک جامعه، از جمله آیین‌های سنتی، می‌تواند از جمله جذابیت‌های گردشگری یک منطقه محسوب شوند به عنوان مثال، مراسم‌ها و جشن‌های سنتی، باورهای مردم، معابد و مکان‌های مذهبی و فرهنگی، موزه‌ها و آثار باستانی، موسیقی و هنرهای محلی، غذاهای سنتی و صنایع دستی، می‌توانند جذابیت‌های گردشگری برای جامعه بومی و گردشگران خارجی فراهم کنند.
این فعال اجتماعی اظهار داشت: بسیاری از کشورها، به دنبال توسعه صنعت گردشگری و جذب توریست‌ها هستند و در این راستا، از آیین‌های سنتی و فرهنگی خود به‌عنوان یکی از ابزارهای جذب گردشگر استفاده می‌کنند.
وی تاکید کرد: به طور کلی آیین‌های سنتی کارکردهای متنوعی برای جامعه دارند و نه تنها به نگهداری و انتقال فرهنگ و تاریخ جامعه کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند همبستگی اجتماعی، تفریح، سرگرمی، ایمان، معنویت و ارتباط با خدا را تقویت کنند.
فراهانی خاطرنشان کرد: بنابراین رسالت و وظیفه همه افراد است که نسبت به تقویت و حمایت از آیین‌های سنتی و حتی احیای سنت‌های فراموش شده تلاش کنند و در راه تقویت هویت اجتماعی و استفاده از سایر کارکردهای ارزشمند این آیین‌ها در رده‌های مختلف مانند رسانه‌های جمعی، نهادهای آموزشی و تربیتی، فضای عمومی جامعه از هیچ تلاشی فرو گذار نکنند.
با وجود این ظرفیت عظیم، بسیاری از این جشنواره‌ها با کمبود حمایت نهادی، نبود ثبت رسمی، و نگاه سطحی مواجه‌اند. اگر این آیین‌ها ثبت ملی شوند، اگر رسانه‌ها به آن‌ها توجه کنند، و اگر زنان برگزارکننده آموزش و حمایت دریافت کنند، می‌توانند به ابزارهایی قدرتمند برای دیپلماسی فرهنگی تبدیل شوند.
زن روستایی، با دستانی پر از نان و دلی پر از روایت، می‌تواند پلی باشد میان فرهنگ‌ها، آیین‌ها، و دل‌ها. جشنواره‌های محلی، اگر با نگاه درست دیده شوند، نه‌تنها حافظ سنت‌اند، بلکه سازنده آینده‌ای فرهنگی و انسانی‌اند. فقط باید توسط متولیان بستری برای حضور آنان فراهم شود.
