یادداشت -سید مهدی قریشی – دکتری مدیریت منابع انسانی- بنیانگذار نخستین شتابدهنده کسب و کار
در آستانه سوم اردیبهشت، روز ملی کارآفرینی، باید به این پدیده اقتصادی-اجتماعی نه به عنوان یک مناسبت گذرا، بلکه به عنوان محور اصلی توسعه پایدار کشور بنگریم. سال ۱۴۰۴ "سرمایه گذاری برای تولید" نام گذاری شد که به درستی نشان می دهد ، حلقه مفقوده اقتصاد ایران، پیوند سرمایه های داخلی با ظرفیت های تولیدی است و این کارآفرینان هستند که می توانند پل این ارتباط باشند.
کارآفرینی موتور محرکه توسعه اقتصادی هر کشوری محسوب می شود. در تعریف کلاسیک، کارآفرینی فرآیند شناسایی فرصت های جدید، تخصیص بهینه منابع و ایجاد ارزش افزوده از طریق ترکیب نوآورانه عوامل تولید است. اما در بستر اقتصاد ایران، کارآفرینی معنایی فراتر دارد؛ کارآفرینان ایرانی نه تنها با چالش های معمول کسب وکار، که با موانع ساختاری، تحریم ها و نوسانات اقتصادی نیز دست و پنجه نرم می کنند. کارآفرینی مدرن سه ویژگی اساسی دارد؛ خلاقیت و نوآوری (نه فقط تکرار ایده های موجود) ، ریسک پذیری حساب شده و ایجاد ارزش اقتصادی و اجتماعی.
در هر صورت کار آفرینی به دلایلی از جمله ایجاد اشتغال مولد و پایدار ، توسعه متوازن منطقه ای ، افزایش بهره وری ملی، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و توسعه صادرات غیرنفتی دارای اهمین بوده و نمی توان به سادگی از کنار آن عبور کرد.
کارآفرینی در بستر شعار سال
کارآفرینی در شرایط کنونی باید سه ویژگی کلیدی داشته باشد؛ تولیدمحور بودن، دانش بنیان بودن و اشتغال آفرین بودن. موضوعاتی که طی سال های اخبر مورد تأکید رهبر انقلاب نیز قرارداشته و در نام گذاری سال بدان توجه گردیده است. آمارهای رسمی نشان می دهد کسب وکارهایی که این سه ویژگی را همزمان دارند، تا ۴۰ درصد موفق تر از سایرین عمل می کنند. نمونه های موفق این الگو را در شرکت های دانش بنیان حوزه فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی و صنایع خلاق می بینیم که عمدتاً هم جوانان در این حوزه ها فعالیت دارند.
چرا کارآفرینی جوانان؟
در حال حاضر۲۳ درصد از جمعیت کشور را جوانان بین 15 تا 29 سال تشکیل می دهند ، 40 درصد از نرخ بیکاری مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی است و ۶۵ درصد استارتاپ های موفق توسط افراد زیر ۳۵ سال تأسیس می شوند لذا این آمارها نشان می دهد باید برنامه ریزی ویژه ای برای تبدیل تهدید بیکاری جوانان به فرصت کارآفرینی انجام داد.
تجارب جهانی قابل تطبیق
در این راستا برای آنکه هم شعار سال تحقق یافته و هم کارآفرینی توسعه یابد بایستی از تجربیات جهانی در این زمینه بهره گرفت. به عنوان نمونه می توان از تجربه سنگاپور در "تسهیل مقررات کسب وکار" و یا الگوی آلمان در "آموزش دوگانه کارآفرینی" و تجربه امارات در "جذب سرمایه های خطرپذیر" بهره گرفت. هرچند طی سال های اخیر اتفاقات مثبتی در این زمینه را شاهد بوده ایم مثل قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار که در سال 1401 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در نوع خود تحولی قابل ملاحظه در این حوزه می باشد لیکن تعدد قواین و مقررات و بعضاً تزاحم و تناقض آن ها با هم خصوصاً در حوزه کسب و کار باعث بروز مشکلاتی عدیده ای برای کارآفرینان، تولیدکنندگان و بازرگانان گردیده است.
چالش های ساختاری کارآفرینان
کارآفرینی در کشورما با مشکلات و موانع مختلفی روبروست که بخش عمده آن می بایست توسط دولت مرتفع گردد. در یک دسته بندی این چالش ها در سه بخش مالی، اداری و زیرساختی قابل بررسی می باشد. در بخش مالی مواردی همچون نرخ بالای سود بانکی (۲۴-۱۸ درصد) ، کمبود سرمایه در گردش ، مشکلات بیمه تأمین اجتماعی و... قابل مشاهده می باشد.در حوزه اداری هم می توان به دریافت متوسط ۱۲ مجوز برای شروع کار، طولانی بودن فرآیندهای قانونی و فقدان ثبات در سیاست های اقتصادی را ذکر نمود. چالش های زیرساختی نیز از جمله مسائل موجود در کارآفرینی است که از جمله آن مشکلات اینترنت و فضای مجازی ، کمبود آزمایشگاه ها و مراکز تحقیقاتی قابل دسترس و کمبود فضاهای کار اشتراکی خصوصاً برای کسب و کارهای نوپا می توان اشاره نمود.
راهکارهای پیشنهادی
همانگونه که اشاره شده برای غبله بر مشکلات اقتصادی کشور ، کاهش معضلات اجتماعی و... یکی از بهترین راهکارها توسعه کارآفرینی و استفاده بهینه از ظرفیت های موجود کشور می باشد که بایستی با رفع موانع و ایجاد فرهنگ کارآفرینی به توسعه آن پرداخت خصوصاً در این میان کارآفرینی جوانان از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این زمینه ایجاد "صندوق های ضمانت کارآفرینی جوانان" ، تأسیس "دادگاه های تخصصی کسب وکار" ، ایجاد و توسعه "سامانه یکپارچه مجوزهای کارآفرینی" ، طراحی "بسته های حمایتی منطقه بندی شده" و توسعه "مراکز نوآوری در شهرهای کوچک" می تواند به عنوان بخشی از راهکارها مورد توجه قرار گیرد. همچنین دانشگاه های کشور نیز می توانند نقش موثری در توسعه کارآفرینی ایفا نمایند. تغییر سرفصل های درسی به سمت کارآفرینی ، ایجاد مراکز رشد در تمام دانشگاه های کشور ، ارتباط مستمر با صنعت و بازار کار و آموزش مهارت های نرم کارآفرینی می تواند از کارکردهای دانشگاه های در این زمینه باشد.
سخن پایانی
کارآفرینی در ایران امروز نه یک انتخاب، که یک ضرورت ملی است. تحقق شعار "سرمایه گذاری برای تولید" بدون پرورش نسل جدیدی از کارآفرینان خلاق، ریسک پذیر و دانش بنیان ممکن نیست. این مسیر نیازمند عزمی ملی، قوانین هوشمندانه و حمایت همه جانبه است. برای ایجاد این تغییرات رسانه های کشور نیز نقش اساسی بر عهده دارند. معرفی الگوهای موفق بومی ،. نقد سازنده موانع کارآفرینی ، آموزش عمومی فرهنگ کارآفرینی و ایجاد فضای امید و انگیزه از وظایفی است که اصحاب رسانه بایستی در جهت توسعه کارآفرینی به انجام رسانند.
در پایان، باید روز کارآفرینی را به همه کسانی که با وجود تمام دشواری ها، چراغ تولید و اشتغال و کارآفرینی را روشن نگه داشته اند و تمامی دست اندرکاران این حوزه که برای توسعه آن کوشا هستند تبریک عرض نمود.
