روزنامه شاخه سبز گزارش می دهد؛
شاخه سبز-هیفاء پردل- ایران با دارا بودن اقلیمی متنوع و وجود ظرفیت های زیبا طبیعی و خداددادی مانند انواع دریاچه ها و تالاب های زیبا در کنار جاذبه های گردشگری؛ تاریخی که دارد از مقاصد مهم برای دوستداران طبیعت و هم چنین ظرفیت بالایی برای طبیعت گردی دارد اگر به تقویم کشور نگاهی کنیم هفته ای به نام هفته محیط زیست خودنمایی می کند و این هفته می تواند بهانه ای باشد تا دورنمایی از وضعیت تالاب های کشور و استان قم داشته باشیم.
به گزارش خبرنگار روزنامه شاخه سبز- با توجه به تعاریفی که درکنوانسیون رامسر که به کنوانسیون حفاظت از تالاب ها شهرت دارد بیش از هزار تالاب در ایران اسلامی وجود دارد اگر بخواهیم تعریفی از تالاب داشته باشیم باید گفت؛ تالاب‌ها، محیط هایی هستند كه مشخصاتشان چیزی میان خشكی و دریا است.
اما اولین تعریف علمی تالاب را معاهده بین المللی موسوم به كنوانسیون بین‌المللی رامسر ارائه كرده است: ‘تالاب به مناطق مردابی، آب مانند؛ نمزارهای سیاه و باتلاقی، بركه‌های مصنوعی و یا طبیعی كه به طور دایم و یا موقت دارای آب ساكن یا روان، شیرین، شور و یا نیمه شور هستند و یا به مناطقی از سواحل دریا گفته می شود كه در هنگام جذر، ارتفاع آب در آنها بیش از 6 متر نباشد.
اما فراموش نکنیم که تالاب ها حوضه های ارزشمندی هستند كه معیشت بیش از یك میلیارد نفر در دنیا به آنها وابسته است و مقصد گردشگری بیش از نیمی از توریست های دنیا را تشكیل می دهند این در حالی است كه از سال 1900 میلادی به این سو، نزدیك به 60 درصد از تالاب های جهان از دست رفته است و سالانه نزدیك به یك درصد از تالاب ها به واسطه هجوم پروژه های توسعه ای نابود می شوند كه آمار بسیار تكان دهنده ای است.
در نگاه کارشناسان تالاب های زیبای ایران در طول دهه های اخیر به دلیل آن چه که به آن توسعه ناپایدار گفته می شود با تهدید روبرو شده و در بیشتر الگوهای توسعه ای کشور به حقوق پایین دست بی توجهی دشه و حقابه اکوسیستم های پایین دست مانند تالاب ها جدی گرفته نمی شود.
در این میان با وجود اهمیتی که تالاب‌ها در محیط‌زیست دارند، حال تالاب‌های کشور خوب نیست و عواملی از جمله، آلودگی تالاب‌ها، عدم تأمین حقابه، کاهش بارش‌ها این اکوسیستم‌های باارزش را تهدید می‌کنند؛ به باور کارشناسان محیط زیستی خشکی این تالاب نه تنها بر تنوع زیستی گیاهی و جانوری به‌ویژه پرندگان مهاجر به‌طور جدی اثرگذار است، بلکه حیات بسیاری از دوزیستان این زیست بوم را نیز تهدید می‌کند و خشک شدن این تالاب می‌تواند آن را به یکی از بسترهای خطرناک تولید گرد و غبارهای سمی و نمکی در شعاع ۵۰۰ کیلومتری خود در مرکز ایران تبدیل کند.
کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به مرگ خاموش تالاب های ایران هشدار می دهند.
سیامک صادقی کارشناس و فعال محیط زیست که مقالاتی از وی در رسانه های مطرح کشور هم منتشر شده معتقد است؛انواع تالاب‌ها در دنیا به شش دسته تقسیم می‌شود؛ ازجمله تالاب‌هایی که به دریا راه دارد، تالاب‌های محصور در خشکی، تالاب‌های شور، لب شور و شیرین. در ایران همه انواع این تالاب‌ها وجود دارد اما می‌توان گفت که همه تخریب شده؛ زیرا در آنها دست برده‌اند و حالت طبیعی آن از بین رفته است.
به گفته این فعال محیط زیستی ؛ آنچه بر سر تالاب‌ها آمده به دست خود ما رقم خورده، یعنی آنها را خشک یا تهدید کرده یا در معرض خشکی قرار داده‌ایم؛ درحالی‌که کنوانسیون رامسر نخستین جنبشی بود که برای حفاظت از تالاب‌ها در حدود ۵۰ سال قبل برگزار و به نام حفظ تالاب‌ها و پرندگان مهاجر ثبت شد.
وی می افزاید: ابودی تالاب‌ها را به معنای از بین رفتن مخازن آب و آب‌انبارهای طبیعی می‌داند و اظهار می‌کند: وجود تالاب، هم باعث لطافت هوا می‌شود و هم سفره آب زیرزمینی را پر آب نگه می‌دارد. تالاب‌ها صدها خاصیت دیگر هم دارند؛ به عنوان مثال به تازگی کشف شده که تالاب‌ها زلزله را متوقف می‌کنند، یعنی به دلیل مواج بودن می‌توانند امواج زلزله را در خود حل کنند و اجازه ندهند که این امواج به خشکی برسد و ویرانی به بار بیاورد.
مامور تدوین ضوابط برداشت از تالاب‌های کشور
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست قم می گوید: قم از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست ، مامور تدوین ضوابط برداشت از تالاب‌های کشور شده است،این ضوابط پس از تدوین توسط کارشناسان زیست‌محیطی قم برای ابلاغ به استان‌های تالابی کشور ابلاغ خواهد شدوضعیت مدیریت دریاچه در قالب این طرح جامع در یک اقدام مشترک با حضور استانداران حوضه آبریز این تالاب طی پنج سال آینده دنبال خواهد شد.
محمد حسین بازگیر می افزاید: تالاب‌های قم به ویژه تالاب مره و دریاچه نمک، نقش بسیار مهمی در بروز پدیده گرد و غبار در مرکز کشور دارند،اگر این مناطق بر اثر غفلت و بی توجهی کاملا خشک شوند، ۲۵ درصد از جمعیت کشور با این بحران جدی مواجه خواهند شد.
تالاب ها و تأمین آب شیرین و حفظ تعادل زیستی
یک فعال محیط زیستی می گوید: تالاب های طبیعی جزو اکوسیستم های فعال و حیاتی بر روی زمین هستند. در واقع این تالاب ها هستند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، به بقای گونه های جانوری و گیاهی روی زمین کمک می کنند. بسیاری از چرخه های حیات را اگر مشاهده کنید، بخش مولد آن ها به تالاب ها برمی گردد.
سید رضا حسینی عنوان می کند: برخی از مطالعات اخیر اقتصاددانان و دانشمندان نشان می دهد که اکوسیستم ها سالیانه، حداقل ۳۳ تریلیون دلار ارزش خدماتی به وجود می آورند که ۹/۴ تریلیون دلار آن از طریق تالاب ها تأمین می شود. این میزان درآمد قطعا قابل تامل است.
کنوانسیونی برای حفاظت از تالاب های کشور
کنوانسیون رامسر و معاهده آن، ۱۵۸ کشور عضو را، ملزم به تعیین و حفظ تالاب های با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آن ها می نماید. امروزه بیش از ۲۳۰۰ تالاب با مساحت پوششی بیش از ۲۵۰ میلیون هکتار (آمار سال ۲۰۱۸) در جهان شناسایی و ثبت شده است.
طی گذشت سال ها، کنوانسیون گستره نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول و پایدار از تالاب ها را در بر می گیرد. تالاب های طبیعی را در زمره اکوسیستم هایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق العاده ای دارند.
تالاب های قم؛ بهشتی در دل کویر
قم با آن که استانی خشک و کویری است اما شگفت‌آور است که یکی از برخوردارترین استان‌های تالابی ایران شناخته می‌شود. تالاب‌های این استان نزدیک به 10 درصد از پهنه‌ی جغرافیایی آن را شکل می‌دهد. گستره‌ی آنها نیز به بیش از 290 هزار هکتار می‌رسد. از ویژگی تالاب‌های استان قم ماندگاری نسبی آنها است.
تالاب مُرِه؛ این تالاب 10 هزار هکتاری، در شمال استان قم، در کیلومتر 50 جاده ی قم به گرمسار و در جنوب کوه مُره جای گرفته است. از همین‌رو، به تالاب مُره نامور است. تالاب مُره در گوشه‌ی باختری (:غربی) گستره‌ی نگاهبانی شده‌ی کویر و در دشت مسیله دیده می‌شود.
بیش از 40 گونه‌ی گیاهی در تالاب مُره شناسایی شده است؛ مانند: درمنه‌ی بیابانی، سودا و اسفناج. پرنده‌های کوچ‌رو تالاب نیز 15 گونه‌اند. این تالاب تا میانه‌ی بهار زیستگاه پرندگان کوچ‌رو است. تنجه، کاکایی، آبچلیک و حواصیل شماری از پرندگان تالاب مُره هستند..
تالاب حوض سلطان؛ این تالاب در شمال شهرستان قم جای دارد. گستره‌ی آن به بیش از 37 هزار هکتار می‌رسد و از پست‌ترین جاهای فلات ایران به شمار می‌رود. این گستره از دید زیست‌شناسی و دیرینه‌شناسی درخور ارزش بسیار است؛ تالاب حوض سلطان زیستگاهی مهم برای پرندگان به‌شمار می‌رود. در پیرامون آن، پرندگان کوچ‌رو زندگی می‌کنند. هوبره یکی از پرندگان کوچ‌رو پیرامون تالاب است. سارگپه، دلیجه، شاهین و کبوتر نیز در این پهنه دیده می‌شوند. پستاندارانی چون خرگوش، شغال و موش صحرایی و خزندگانی مانند بزمجه، آگاما (گونه‌ای مارمولک)، ارمیاس کویر، افعی و سوسمار برخی از حیات‌وحش تالاب‌اند.
گفتنی است؛ هفته محیط زیست می تواند بهانه ای باشد تا مسئولان ما بیشتر برای حفظ و نگهداری این تالاب ها که نقش مهمی در حیات انواع گونه های جانوری و گیاهی و از سویی تأمین آب شیرین و حفظ تعادل زیستی دارد لذا باید هر کدام از ما در برابر حفظ این تالاب ها مسئولیت پذیر باشیم.
