در گفتگو با کارشناسان بررسی شد:
فرشته محقق.شاید کمتر کسی این موارد را بداند که ترس و اضطراب در دنیای کودکی در بزرگسالی به مشکلات روحی و بیماری ختم می شود وحتی آینده شغلی اورا نیز تحت تاثیر قرار می دهد. خانم منیره موسوی و رضا محمدی مقدم دو تن از کارشناسان روانشناسی هستند که از دیدگاه آنان برای کارشناسی استفاده کردیم.
منیره موسوی می گوید:بسیاری از ترس‌های بزرگسالی ریشه در کودکی افراد دارد ترساندن کودکان شیوه مناسبی برای تربیت آنها نیست و بسیاری از ترس‌های دوران بزرگسالی ریشه در کودکی افراد دارد.
وی با مردود دانستن شیوه ترساندن برای تربیت کودکان، گفت: چون بچه‌ها والدین خود را افرادی راستگو می‌پندارند، اگر پدر و مادر بچه را از چیزی بترسانند، کودک باور می‌کند و در وجودش احساس دلهره و ترس ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: ترساندن کودک از اتاق تاریک و حبس او در اتاق، تهدید کودک با موجوداتی غیرواقعی یا واقعی و ... از جمله روش‌های نامناسبی است که برخی از والدین برای تربیت فرزندان خود به کار می‌برند.
این روانشناس یادآوری کرد: برخی مواقع والدین واقعا قصد ترساندن کودک را ندارند، اما مشاهده ترس و اضطراب از یک چیز خاص در چهره پدر و مادر مثلا وقتی که مادر از سوسک بترسد، ناخودآگاه کودک را نیز دچار ترس می‌کند.
موسوی تاکید کرد: ترساندن کودک تنها در مواردی جایز است که بخواهیم او را از یک کار خطرناک دور نگه داریم که در این حالت هم توصیه می‌شود ابتدا تا حد امکان با توجه به سن کودک خطرات موجود را برای او بازگو و استدلال کنیم و اگر کودک خیلی کم سن بود او را از خطر دور نگه داریم.
وی در خصوص پیامدهای ترس در کودکان نیز خاطرنشان کرد: کودکانی که ترسانده می‌شوند، بیشتر در معرض اختلالات روانی، افسردگی، کم رویی، اختلالات شخصیتی و حتی شب ادراری و لکنت زبان قرار دارند.
به گفته این روانشناس، چنانچه کودکی دچار ترس می‌شود، باید والدین اجازه دهند او از ترس خود برای آنها صحبت کند، چون صحبت کردن در مورد ترس کودک را آرام می‌کند.
موسوی ادامه داد: حتی توصیه می‌شود اگر کودکی شب قبل خواب بد دیده است، والدین از او بخواهند خوابی را که دیده برای آنها نقاشی کند.
وی حساسیت زدایی تنظیم شده را نیز از دیگر راهکارهای مقابله با ترس در کودکان دانست و اضافه کرد: اگر کودکی دچار ترس است، باید او را به تدریج با آنچه که از آن می‌ترسد، روبرو کرد.
استرس در دوران کودکی
در ادامه رضا محمدی مقدم گفت:نتایج یک مطالعه در آمریکا نشان داده است آسیب‌های وارده در دوران خردسالی به طور مشخص می‌تواند بر خطر ابتلا به شماری از بیماری‌ها از افسردگی و اختلالات گوارشی گرفته تا فشارخون بالا و تیروئید تاثیر جدی بگذارد.
وی افزود: اگرچه پیش از این تحقیقات زیادی نشان داده بودند که ناملایمات دوران کودکی می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدتی بر زیست‌شناسی و سلامت افراد داشته باشد با این حال مطالعات کمی در مورد عوامل استرس‌زا بر عملکردهای بیولوژیکی افراد انجام شده است. پژوهشگران در دانشگاه کالیفرنیا (UCLA) می‌گویند تجزیه و تحلیل داده‌های سلامت بیش از ۲۱۰۰ شرکت‌کننده نشان داده است که نه تنها عوامل استرس‌زا در دوران کودکی می‌توانند تأثیرات خاصی بر سلامتی داشته باشند بلکه این تأثیرات به طور سیستماتیک برای مردان و زنان نیز متفاوت هستند.
این مشاوره خانواده تصریح کرد:محققان دریافتند که با افزایش قرار گرفتن در معرض عوامل استرس‌زا، خطر ابتلا به بیماری‌هایی نظیر فشار خون بالا، افسردگی، التهاب مفصل، اعتیاد به الکل، مسائل گوارشی، اختلالات خونی، بیماری انسدادی مزمن ریه، مشکلات گردش خون و بیماری های قلبی عروقی افزایش می‌یابد.
محمدی مقدم بیان کرد: طبق تحقیقات صورت گرفته هم مردان و هم زنان دارای تجارب استرس، ضعیف‌ترین سلامت متابولیک و بیشترین التهاب را داشتند. از سوی دیگر زنانی که دارای تجربیات نامطلوب در دوران کودکی بودند در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری‌های متابولیک قرار داشتند. در مردان اما تجربه سوء استفاده عاطفی و بی توجهی، با افزایش خطر ابتلا به اختلالات خونی، مسائل سلامت روانی و رفتاری و مشکلات تیروئید مرتبط بود.
راه های مواجهه با استرس در کودکان
وی تصریح کرد: ما در برهه‌ای زندگی می‌کنیم که استرس در تمام جهان افزایش یافته است. کودکان نیز به مانند بزرگسالان با این پدیده رویارو هستند. ما در جریان تغییرات شدیدی در جهان قرار گرفته‌ایم، و در عین‌حال رویدادهای بسیاری وجود دارند که می‌تواند منجر به استرس در کودکان شود – مانند وضعیت‌های منفی در خانه، خشونت در مدرسه و یا امتحانات. یا حتی تغییرات مثبت مانند اسباب‌کشی به خانه‌ای بزرگتر یا یافتن دوستان جدید.والدین می‌توانند با بررسی علائم استرس بیش از حد در کودکان و حمایت از آنها، برای مدیریت این استرس کمک کنند.
وی گفت: تجربه استرس در کودکان همیشه مانند بزرگسالان نیست. در بزرگسالان استرس‌های کاری شایع است، در حالیکه کودکان زمانی استرس را تجربه می‌کنند که نمی‌توانند خود را با شرایط تهدید کننده، سخت یا دردآور تطبیق دهند. این شرایط می‌تواند شامل موارد زیر باشد. در کودکان، تنش در خانه مانند سوءرفتار، جدایی والدین یا مرگ یکی از عزیزان جزو عوامل شایع استرس است. مدرسه یکی دیگر از عوامل رایج است – یافتن دوستان جدید یا امتحان دادن می‌تواند کودکان را درگیر مشکلات کند.
این روانشناس اظهارداشت: هرچه کودکان بزرگتر می‌شوند، منابع استرس بیشتر می شود، زیرا آنها تغییرات بزرگتری را در زندگی تجربه می‌کنند: مانند یک گروه جدید دوستان، تکالیف بیشتر در مدرسه و دسترسی فزاینده به رسانه‌های اجتماعی و اخبار بیشتر درباره اوضاع کشور و جهان. بسیاری از نوجوانان در مواجهه با مسائل اجتماعی مانند تغییرات اقلیمی، مناقشات و ناآرامی‌های سیاسی یا انگ و تبعیض دچار استرس می‌شوند. باید به یاد داشت که کودکان مانند «اسفنج» هستند و هر آنچه اطرافشان رخ می‌دهد را کامل جذب می‌کنند. آنها استرس والدین خود را مشاهده می‌کنند و به این وضعیت احساسی، هر آنچه که باشد، واکنش نشان خواهند داد.
وی افزود: کودکان و نوجوانان همیشه از هوش احساسی یا دایره لغات کافی برای بیان کامل احساساتشان برخوردار نیستند. از سوی دیگر، کودکان کم سن تر ممکن است به دلیل سن پایین و سطح رشد فکری نتوانند بفهمند که واقعا چه اتفاقی افتاده است. برای آنها یک وضعیت جدید یا متفاوت ممکن است صرفا متفاوت، ناراحت کننده، غیرقابل پیش‌بینی یا حتی ترسناک به نظر آید. زمانی که بدن تحت استرس قرار دارد، هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول تولید می‌کند که ما را برای اقدام فوری آماده می‌کند – این امر به عنوان واکنش «جنگ یا فرار» نیز شناخته می‌شود. این وضعیت می‌تواند اثرات بسیاری بر ذهن و بدن کودک داشته باشد.
شناسایی منشاء استرس
وی درباره راهکاردرمان کودکان گفت: باید به کودک کمک کرد تا زمان‌هایی که احساس استرس می‌کند را شناسایی و ردیابی کند و در نحوه واکنش آنها به دنبال الگوها باشید. در آن زمان بخصوص چه اتفاقی افتاد؟ قبل از اینکه دچار استرس شوند، چه فکری می‌کردند، چه احساسی داشتند یا چه کاری انجام می‌دادند؟ وقتی کودکان سختی‌هایی را که احتمالا آنها را دچار استرس می‌کند شناسایی کردند، می‌توانند با والدین به سرعت روش‌هایی را برای جلوگیری از استرس یا مقابله با آن را بیابند.
وی افزود: زمانی که کودکان احساس استرس می‌کنند، والدین می‌توانند نقش مهمی در کمک به آنها برای مقابله با آن ایفاء کنند. والدین به کودکان عشق، زمان و توجه بیشتری اختصاص دهند. ببینند آیا استرس بر سلامت، رفتار، افکار و احساسات آنها اثر گذاشته یا خیر؟ والدین به یاد داشته باشند که به آنها گوش کنند، با آنها با مهربانی سخن بگویند و به آنها اطمینان خاطر بدهند.
وی تاکید کرد: به کودکتان بگویید که شما چگونه با وضعیت‌های استرس‌آمیز برخورد کرده‌اید. می‌توانید با سهیم کردن تجربه خودتان، الهام‌بخش کودکتان باشید تا بتواند عادات مدیریت استرس مختص به خودش را بیابد. کودکان، بالاخص نوجوانان، به راحتی خود را دستکم می‌گیرند. اگر شنیدید که می‌گویند «من در هیچ چیز خوب نیستم»، «از خودم خوشم نمی‌آید»، یا «می‌ترسم که بیرون بروم»، از آنها بپرسید که چرا اینگونه فکر می‌کنند و دستاوردهایی که داشته‌اند و نحوه کسب آن را به آنها یادآوری کنید. توانمندسازی مثبت از جانب شما به آنها نشان خواهد داد که درک می‌شوند و مطمئن خواهند شد که می‌توانند بر وضعیت‌های استرس‌زا فائق آیند.
محمدی مقدم با بیان اینکه عادات سالم کودکان باید مورد حمایت والدین قرار بگیرد بیان کرد: خواب و خوراک خوب از عوامل کلیدی رهایی از استرس است. متخصصین توصیه می‌کنند که کودکان ۶ تا ۱۲ ساله، ۹ تا ۱۲ ساعت خواب شبانه داشته باشند. نوجوانان به ۸ تا ۱۰ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. برای مراقبت از خواب، استفاده از نمایشگر [موبایل، کامپیوتر، تلویزیون
را محدود کنید و از نگهداری تجهیزات دیجیتال در اتاق خواب جلوگیری کنید. هرچقدر کودک تغذیه و خواب خوب داشته باشد، توانایی وی برای مقابله با استرس بیشتر خواهد بود.
وی خطاب به والدین گفت: کودکتان را تشویق کنید که بیرون برود، با دوستانش وقت بگذراند و با آنها بازی کند. تمرین‌ها و فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق می‌تواند در رهایی از استرس مفید باشند. به کودکتان توضیح دهید که وقتی هوا را داخل می‌کشد، مثل این است که شکمش را به آرامی مانند یک بادکنک باد می‌کند و وقتی که هوا را بیرون می‌دهد باد از این بادکنک به آرامی خارج می‌شود.
مانند بزرگسالان، گاهی به کودکان نیز باید یادآوری شود که با خود مهربان باشند. استرس یک تجربه انسانی است که با گذر زمان و استفاده از بعضی تکنیک‌های ساده می‌توان بر آن فائق آمد.
وی تاکید کرد: اگر کنار آمدن با استرس برای کودکتان سخت است، می‌توانید با یک متخصص آموزش‌دیده ملاقات کنید و از او کمک بگیرید. برای کسب مشورت با دکتر خانوادگی یا مشاور صحبت کنید. آنها می‌توانند درباره درمان‌های موجود به شما مشورت دهند مانند ملاقات با یک روانشناس که به افراد کمک می‌کند استرس خود را مدیریت کرده و عادات مثبت برای سلامت روان خود خلق کنند.
