نتایج دوپینگ ورزشکاران ایران در سال‌های اخیر نشان می‌دهد این پدیده شوم تا حدی مدیریت شده اما کنترلی روی سن گرایش به آن وجود نداشته طوریکه منجر به محرومیت ورزشکاران «زیر سن قانونی» شده است.

آغاز مبارزه با دوپینگ در ورزش ایران به سال ۱۳۶۷ باز می‌گردد. طی این مدت اما همواره استفاده از مواد نیروزا، ورزشکاران رشته‌های مختلف را در معرض خطر و محرومیت قرار داده است.

البته به طور کلی از زمان تشکیل و آغاز به کار ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (نادو - ۲۰۰۳) که در همه امور از قوانین و مقررات آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (وادا) پیروی می‌کند، دوپینگ در ورزش ایران تا حد زیادی کنترل شد اگرچه طی این مدت هم بودند رشته‌هایی مانند وزنه برداری که به خاطر گرایش زیاد ورزشکارانش به مواد نیروزا حتی تا مرز تعلیق هم پیش رفت.

۲۴۰ دوپینگی در ۶ سال اخیر

با همه اینها «نادو» با تاکید بر آموزش که مؤثرترین و کم هزینه ترین روش مقابله با دوپینگ به حساب می‌آید در کنار نمونه گیری مداوم از ورزشکاران در جریان مسابقات و حتی خارج از آنها، دوپینگ در ورزش کشور را تا حد زیادی کنترل کرد اگرچه هنوز نوسان در تعداد نتایج مثبت دیده می‌شود.

طی سال‌های اخیر بیشترین آمار دوپینگ در سال ۲۰۱۹ برای ورزش ایران ثبت شد که طی ان ۵۷ ورزشکار کشورمان با استفاده از مواد نیروزا و محرز شدن دوپینگ شأن، ورزش را با شوک بزرگی مواجه کردند. بعد از آن البته آمار دوپینگی تا حد زیادی کاهش داشت.

در مجموع در ۶ سال اخیر میلادی ورزش ایران ۲۴۰ ورزشکار دوپینگی داشته که البته بیشترین آنها مربوط به همان سال ۲۰۱۹ است.

آمار نتایج مثبت نمونه‌های اخذ شده از ورزشکاران در ۶ سال اخیر به این شرح است:

* سال ۲۰۱۸ میلادی: ۳۵ نمونه مثبت در ورزش ایران

* سال ۲۰۱۹ میلادی: ۵۷ نمونه مثبت در ورزش ایران

* سال ۲۰۲۰ میلادی: ۱۴ نمونه مثبت در ورزش ایران

* سال ۲۰۲۱ میلادی: ۲۰ نمونه مثبت در ورزش ایران

* سال ۲۰۲۲ میلادی: ۳۳ نمونه مثبت در ورزش ایران

* سال ۲۰۲۳ میلادی: ۲۱ نمونه مثبت در ورزش ایران

دوپینگ به «سن زیر قانونی» رسیده است

نتایج کنترل دوپینگ ورزش ایران در سال گذشته میلادی نشان می‌دهد که این اقدام غیراخلاقی در میان ورزشکاران کشورمان به طور کامل ریشه کن نشده است. معضل بدتر این است که سن گرایش به آن پایین هم آمده طوریکه در هر سال حداقل یک ورزشکار دوپینگی «زیر سن قانونی» هستند.

حتی در پرونده دوپینگ سال گذشته میلادی که هنوز بسته نشده است، یک ورزشکار دوپینگی «زیر سن قانونی» بوده است. این ورزشکار در رشته وزنه برداری اقدام به استفاده از مواد نیروزا کرده است.

در سال‌های قبل از آن هم ورزش ایران در فهرست دوپینگی‌های خود، ورزشکارانی با زیر سن قانونی که به خاطر دوپینگ متخلف شناخته شده و محروم شده اند، داشته است.

وضعیت ورزشکاران دوپینگی «زیر سن قانونی» در سال‌های اخیر به این شرح است:

سال ۲۰۲۳ میلادی

* وزنه برداری (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از استانازولول ۳ سال محروم شد)

سال ۲۰۲۲ میلادی

* وزنه برداری (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از کلومیفن ۲ سال محروم شد)

سال ۲۰۲۱ میلادی

* دوومیدانی (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از HCG ۳ ۳ سال محروم شد)

* واترپلو (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از لتروزول ۶ ماه محروم شد)

سال ۲۰۱۹ میلادی

* شنا (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از نورآندروسترون ۴ سال محروم شد)

* دوومیدانی (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از نورآندروسترون ۴ سال محروم شد)

* دوومیدانی (ورزشکار خاطی به خاطر استفاده از تستوسترون ۲ سال محروم شد)

خاطیانی بدون نام

طبق قوانین آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (وادا) که ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (نادو) ایران هم از آن تبعیت می‌کند، اسامی ورزشکاران خاطی که سن آنها کمتر از ۱۸ سال است نباید اعلام شود. به همین دلیل نادو ایران هم با وجود صدور حکم محرومیت برای این دسته ورزشکاران، نام‌شان را رسانه‌ای نمی‌کند و تنها به عنوان «زیر سن قانونی» برای آنها بسنده می‌کند.

به واقع «وادا» در مواردی که سن و سال ورزشکاران متهم کم است و با در نظر گرفتن اینکه فرصت کافی برای بازگشتِ پاک به میادین دارند، اعلام اسامی آنها را ممنوع کرده اما این موضوع و اینکه ورزشکارانی با این شرایط سنی پایین دررشته های پایه و المپیکی اقدام به استفاده از مواد نیروزا کرده اند، زنگ خطری جدی برای ورزش ایران و مسئولانش است که به نظر می‌رسد برای رسیدگی به آن، ابتدا باید به دنبال عامل بود و اینکه «انگیزه و مقصر اصلی در گرایش ورزشکاران کم سن و سال به مصرف مکمل‌های غیرمجاز چه کسی است؟»

انگیزه‌های واهی، والدین بی اطلاع و مربیانِ مجرم

فرزاد شارکی قائم مقام دبیرکل ستاد ملی مبارزه با دوپینگ تاکید دارد که والدین و بی اطلاعی آنها از عوارض دوپینگ و محرومیت آن، تأثیر زیادی در تخلف ورزشکاران در سن پایه دارد اما در این مورد نقش مربیانی که این ورزشکاران کم سن و سال را به سمت استفاده از مواد نیروزا هدایت می‌کنند هم خیلی پررنگ است.

این مقام مسؤول در ستاد ملی مبارزه با دوپینگ در تشریح عواملی که منجر به دوپینگ ورزشکاران در «سن زیر قانونی» می‌شود، گفت: انگیزه‌های مالی و تحصیلی و پاداش‌ها و وعده‌هایی که برای قهرمانان و مدال آوران در نظر گرفته می‌شود، بی تأثیر در این زمینه نیست. طوریکه ورزشکار حتی در پایین‌ترین سن هم به استفاده از مواد نیروزا گرایش پیدا می‌کند تا اینگونه راه خود را برای مدال آوری و بعد از آن دستیابی به وعده‌ها کوتاه‌تر و سریع‌تر کند.

وی تصریح کرد: اینجاست که آموزش نقش کلیدی خود را نشان می‌دهد. در مجموع مهمترین و محکم‌ترین عاملی که می‌تواند که از ارتکاب به دوپینگ جلوگیری کند، برخورداری از اطلاعات است. مطلع بودن ورزشکار از فهرست مواد ممنوعه و محرومیت استفاده از آنها، تاثیرگذارترین عامل در کنترل دوپینگ است اما برای ورزشکارانی که در سنین پایه هستند، والدین و اطلاعات آنها نقش کلیدی پیدا می‌کند.

قائم مقام دبیرکل نادو در این رابطه ادامه داد: به همین دلیل والدین یکی اهداف در آموزش‌های مبارزه با دوپینگ، هستند. چون نزدیک ترین فرد به فرزندِ ورزشکارشان محسوب می‌شوند و می‌توانند با مطلع بودن، مانع از ارتکاب به دوپینگ آنها شوند.

شارکی تاکید کرد: ستاد ملی مبارزه با دوپینگ بسیار زیاد بر مقوله آموزش تاکید دارد و آن را به صورت فراگیر و متوالی دنبال می‌کند. با این حال بازهم شاهد دوپینگ ورزشکاران در «سن زیر قانونی» هستیم چون مربیان هم در این زمینه نقش زیادی دارند. طوریکه در بسیاری از موارد این مربیان بوده اند که ورزشکار کم سن و سال خود را به سمت دوپینگ سوق داده اند.

وی با اشاره به پرونده دوپینگ یکی از دوومیدانی کاران زیر سن قانونی در سال‌های اخیر گفت: در بررسی‌ها مشخص شد که مربی آن ورزشکار مشوق و راهنمای او برای استفاده از ماده ممنوعه و دوپینگش بوده که منجر به محرومیتش شد. آن ورزشکار حتی یک بار دیگر هم به خاطر دوپینگ محروم شد اما در معرفی مربیِ متخلف خود همکاری لازم را نداشت.

قائم مقام دبیرکل نادو با تاکید بر اینکه وادا بر برخورد با مربیان متخلف تاکید زیادی دارد و خیلی زیاد روی این مسئله حساس است، گفت: طبق قوانین وادا یکی از مواردی که می‌تواند باعث محرومیت مادام العمر یک فرد شود، تشویق و سوق دادن ورزشکار زیر سن قانونی به دوپینگ است. به همین دلیل نادو در پرونده ورزشکارانی با این شرایط سنی، خیلی زیاد روی عاملِ دوپینگ و شناسایی او تاکید دارد.

وی خاطرنشان کرد: البته معمولاً ورزشکار کم سن و سالی که دوپینگی شده است با وجودیکه خود با محرومیت مواجه می‌شود در این زمینه همکاری لازم را ندارد. به همین دلیل معمولاً در فهرست دوپینگی‌ها و محرومان، مربی کم داریم. فقط به یاد دارم که سال ۹۶ یک مربی از رشته بسکتبال محروم شد.

«در هر صورت ورزشکار دوپینگی زیر سن قانونی خطر بزرگی برای ورزش به حساب می‌آید و باید برای آن چاره اندیشی کرد قبل از اینکه تعداد این متخلفان بیشتر شود»، فرزاد شارکی در پایان و واکنش به این موضوع مطرح توسط خبرنگار مهر گفت: نادو برای مبارزه با معضل دوپینگ در ورزشکاران زیر سن قانونی به همکاری خودِ ورزشکاران نیاز دارد. اگر افشاگری به موقع صورت بگیرد، می‌توانیم با مربیانِ مجرم برخورد کنیم و همین موضوع در کنار فراگیرتر کردن آموزش برای این رده سنی، بیشترین کمک به حساب می‌آید.