زهره مهرنوروزی- صنایع‌دستی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان فرهنگی هر ملت، نقش به‌سزایی در توسعه و حفظ فرهنگ دارند، این صنایع، الگوهای زیبایی‌شناسی، نمادها و نقوش منحصربه‌فرد فرهنگی را در خود جای داده‌اند. هنرمندان و صنعت‌گران صنایع‌دستی با استفاده از تکنیک‌ها و مواد خاص، آثاری را خلق می‌کنند که ارزش تاریخی و هنری زیادی دارند. این آثار، به‌عنوان بخشی از تاریخ و تمدن هر ملت، نشانه‌هایی از شکوه و عظمت ملت‌هاست.
لیلا عباسی از کارشناسان صنایع دستی می گوید: صنایع‌دستی در توسعه فرهنگی نقشی برجسته در حفظ هویت فرهنگی دارند، آثار صنایع‌دستی، نمادهایی از ارزش‌ها و اعتقادات مردم و هویت یک جامعه هستند، با حفظ و ارتقای این صنایع، هویت فرهنگیِ جامعه تقویت می‌شود و فردیت و شخصیتِ خاصی به هر ملت می‌بخشد، همچنین، این صنایع، فضایی را برای بُروز خلاقیت و نوآوری در حوزه فرهنگ فراهم می‌کنند و انگیزه هنرمندان را برای خلق و تولید آثار جدید فراهم می‌سازند.
وی تاکید می کند: به اعتقاد بسیاری از جامعه شناسان صنایع‌دستی، علاوه بر تأثیر فرهنگی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی نیز دارند. این صنایع، به‌عنوان یک منبع درآمدزایی و اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و شهری، نقش مهمی در کاهش بیکاری و فقر دارند، با حمایت از صنایع‌دستی، امکان ایجاد کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط، توسعه تجارت و صادرات، و افزایش درآمد مردم فراهم می‌شود. صنایع‌دستی ایران نیز، با برخورداری از تنوع و غنای فرهنگی، می‌تواند در توسعه اقتصادی کشور نقش مهمی ایفا کند.
این کارشناس صنایع دستی گفت: صنایع‌دستی، علاوه بر تأثیر فرهنگی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی نیز دارند. این صنایع، به‌عنوان یک منبع درآمدزایی و اشتغال‌زایی در مناطق روستایی و شهری، نقش مهمی در کاهش بیکاری و فقر دارند، با حمایت از صنایع‌دستی، امکان ایجاد کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط، توسعه تجارت و صادرات، و افزایش درآمد مردم فراهم می‌شود. صنایع‌دستی ایران نیز، با برخورداری از تنوع و غنای فرهنگی، می‌تواند در توسعه اقتصادی کشور نقش مهمی ایفا کند. توسعه صنایع‌دستی، فرصتی است برای ارتقای تولید و صادرات؛ با بهبود کیفیت و طراحی آثار صنایع‌دستی، می‌توان بازارهای جدید را در داخل و خارج از کشور تسخیر کرد. صنایع‌دستی ایران، با داشتن تنوع و غنا در طرح‌ها و مواد استفاده شده، قابلیت رقابت با بازارهای جهانی را دارند، افزایش صادرات صنایع‌دستی، بهبود تَراز تجاری کشور را ممکن می‌سازد و منجر به اَرزآوری و افزایش درآمد ناشی از صادرات می‌شود.
صنایع دستی قم
قم گنجینه‌ای از صنایع دستی گوناگون است که برخی از آنها مشترک با دیگر استانها و برخی دیگر نیز منحصر به فرد برای این استان به شمار می‌رود. صنایع دستی در استان قم مثل دیگر نقاط ایران از قدمت زیادی برخوردارند و علت اصلی این موضوع شاید موقعیت جغرافیایی کویری استان قم باشد. با توجه به این که در مناطق کویری فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری کمتر می‌توانند رونق داشته باشند در نتیجه مردم این مناطق به خصوص روستاییان برای تامین معاش خود دست به کار در بخش صنایع دستی شده‌اند تاکنون یکی از بخش های مولد اقتصادی در سطح استان قم، حوزه صنایع دستی باشد. قم هم چنین به دلیل قرار گرفتن مضجع شریف کریمه اهلبیت حضرت فاطمه معصومه(س) ،مسجد مقدس جمکران و ده‌ها بقاع امامزاده واجب التعظیم سالانه پذیرای نزدیک به ۲۰ میلیون نفر زائر است که از این رو صنایع دستی می تواند بازار پر رونقی در این استان داشته باشد.
منبت کاری، خرمهره سازی، نگارگری و تذهیب، رودوزی سنتی، انگشتر سازی، تزیینات پارچه‌ای، قلمزنی، گیوه‌دوزی، قالی باقی، معرق ساقه گندم، خرّاطی روی چوب و شیشه‌گری از شاخص ترین صنایع دستی قم هستند. از دیگر صنایع دستی شاخص قم می‌توان به صنایعی چون کاشیک‌اری ، درودگری، سفالگری و سرامیک‌سازی، سنگ تراشی و حکاکی سنگ ، مروارید بافی، بافته‌های سنتی، نقاشی سنتی، معرق کاری، تزیینات معماری، تزیینات پارچه‌ای، رنگرزی گیاهی، قلم زنی، صحافی سنتی و چلنگری اشاره کرد.
از محصولات منحصر به فرد و یکه تاز قم در صنایع دستی فرش ابریشم دستباف است. این فرش از نظر نقشه اصیل و رنگ آمیزی هم چنین کیفیت می‌توان گفت در دنیا رتبه اول را برخوردار است و در اروپا علاقه‌مندان زیادی دارد. از ویژگی‌های فرش ابریشم استان قم این است که به اندازه‌ای زیبا و ظریف بافته می شود که در نگاه اول به نظر می رسد این یک تابلوی نقاشی است. و اما انگشتر دیگر محصول صنایع دستی قم است که شهرت زیادی دارد. نامگذاری قم به نام شهر ملی انگشتر دی ماه سال ۹۹ انجام شد و این کار شروع کننده حرکت برای توسعه این هنر در سطح ملی و بین المللی بود، حرکتی که نیازمند حمایت سازمان‌ها و حتی هنرمندان از این هنر است.
خرمهره قم در سطح کشور یک صنعت دست ساز مشهور است و در حال حاضر انواع مختلفی از آن در شهر قم تولید می شود. کارشناسان در مورد خرمهره می گویند که از لحاظ رنگ شناسی ، رنگ آبی می تواند اشعه‌های منفی را جذب کرده و موجب شادی و نشاط شود و رنگ آبی زیبای خرمهره باعث جذابیت شده و آرامش خاصی به انسان می‌دهد. البته هر چند که خواص بیشتری هم دارد. از ۳۶۵ رشته صنایع دستی ایران ۱۰۰ رشته از صنایع دستی در قم شناسایی شده که از این تعداد ۷۵ نوع آن هنوز هم موجود می باشد و بقیه آن در حال منسوخ شدن هستند.
موزه صنایع دستی قم مجموعه ای از اقلام نفیس
این موزه که در خانه تاریخی یزدان پناه دایر شده، دارای آثاری از محصولات ممتاز و شاخص صنایع دستی قم و بخش کارگاه های زنده تولید صنایع دستی استان است.
در بخش محصولات در حال حاضر آثاری از رشته های سفال و سرامیک، خرمهره، معرق چوب، قلم زنی روی مس، نقاشی روی شیشه، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و همچنین لباس های سنتی استان به نمایش درآمده است.
اقدام های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قم در راستای حمایت از هنرمندان صنایع دستی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: عملیات بهسازی و سفیدکاری طاق بازار کهنه قم به اتمام رسیده و این بازار ظرفیت چندمنظوره گردشگری، تاریخی و عرضه محصولات هنرمندان صنایع‌دستی را در خود جای داده است.
علیرضا ارجمندی در جمع فعالان صنایع دستی قم افزود: هم چنین بازار شمسه نیز موقعیت مواصلاتی و عرضه محصولات هنرمندان صنایع‌دستی استان را دارد؛ در حال حاضر یک فضای ۲۰ هکتاری نیز برای احداث شهرک انگشتر و عقیق قم در دست مطالعه و بررسی است.
وی یادآور شد: غرفه‌های مسجد اهلبیت (ع) در عوارضی قم-تهران به‌دلیل حجم بالای مسافران ورودی و خروجی از قم، ظرفیت بالقوه برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع‌دستی را دارد.
ارجمندی بیان کرد: ظرفیت صنایع‌دستی در استان قم مغفول مانده و طی سال‌های گذشته این ظرفیت بالا به حاشیه رفته است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم ادامه داد: ایجاد تشکل و انجمن‌های صنایع‌دستی برای خروج این رسته‌ها از حاشیه، هویت‌یابی و قدرت چانه‌زنی مورد حمایت مسئولان استانی است.
وی در ادامه گفت: بازار فروش مهم‌ترین مشکل فعالان صنایع‌دستی است و در حال حاضر بسیاری از صنایع‌دستی قم فاقد بازار عرضه در سطح این استان است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم خاطرنشان کرد: اگر بازار عرضه محصولات صنایع‌دستی در قم مانند استان‌های دیگر سهل و آسان شود و برخی مشکلات کنونی آن مانند بیمه و سایر عوارض حذف شود، وضعیت این صنعت در قم نیز مانند اصفهان، کرمان و شیراز خوب می‌شود.
ارجمندی نزدیکی به حرم مطهر حضرت معصومه (س) و طراحی سنتی را دو مزیت بازار کهنه قم دانست و افزود: در بافت تاریخی ارزشمند موجود در هسته مرکزی شهر فضاهای بسیار مطلوبی برای توسعه گردشگری و توسعه صنایع‌دستی و سایر مشاغل سنتی وجود دارد که تاکنون مغفول مانده است.
صنایع‌دستی، به‌عنوان یک رسانه فرهنگی، نقشی مهم در ارتقای فرهنگ و هنر در جامعه ایفا می‌کنند، این صنایع با تکنیک‌ها، طرح‌ها و مواد خاص خود، آثاری خلق می‌کنند که تنوع و غنای فرهنگی را به تصویر می‌کشند. از طریق نمایش و عرضه این آثار، فرهنگ محلی و ملی ترویج می‌یابد و همچنین بازدیدکنندگان را با تاریخ، هنر و فرهنگ ملت‌های دیگر آشنا می‌کند، بنابراین، نقش صنایع‌دستی در توسعه فرهنگی بسیار مهم است و توجه به حمایت و ترویج این صنایع، به منظور حفظ و ارتقاء هنر و فرهنگ جوامع، ضروری است.
این روزها به مناسبت هفته صنایع دستی در خیابان انقلاب، کوچه 17 خانه تاریخی زند نمایشگاهی از صنایع دستی قم برپا شده است برای دیدن اصالت و زیبایی می توانید عصرها از این نمایشگاه دیدن کنید.
