فاطمه مداح نظری - شورای عالی انقلاب فرهنگی در بهمن ماه سال ۱۳۷۶، اصول و مبانی روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف را در ۱۶ بند تدوین کرد پس از آن در مردادماه سال ۸۴ نیز راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف در چارچوب اصول و مبانی روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف از سوی این شورا به تصویب رسید و در راستای آن ۲۶ دستگاه اجرایی به عنوان متولی امر عفاف و حجاب در کشور معرفی شدند تا برای نهادینه‌سازی مسئله تاریخی، عرفی، شرعی و قانونی حجاب نقش آفرین باشند.
با توجه به این مسئله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ۲۱ وظیفه، وزارت بازرگانی با ۱۳ وظیفه، سازمان صداوسیما با ۳۱ وظیفه، نیروی انتظامی با ۲۱ وظیفه، سازمان جوانان با ۱۴ وظیفه، سازمان تبلیغات اسلامی با ۱۲ وظیفه، وزارت آموزش‌وپرورش با ۲۱ وظیفه، وزارت علوم با ۱۷ وظیفه، مرکز زنان و خانواده با ۶ وظیفه، وزارت ارتباطات با هشت وظیفه، سازمان تربیت بدنی با ۱۸ وظیفه، شهرداری با ۱۰ وظیفه، وزارت بهداشت با ۱۷ وظیفه، ستاد امر به معروف و نهی از منکر با ۱۱ وظیفه، سازمان بهزیستی با پنج وظیفه، وزارت امورخارجه با ۱۰ وظیفه، وزارت کار با پنج وظیفه، مجلس شورای اسلامی با هفت وظیفه، وزارت کشور با ۱۱ وظیفه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با ۹ وظیفه، قوه‌قضائیه با پنج وظیفه، وزارت مسکن راه و شهرسازی با ۹ وظیفه، سازمان میراث فرهنگی با ۱۱ وظیفه، بسیج با شش وظیفه، وزارت راه با هفت وظیفه و سازمان تبلیغات اسلامی با ۱۲ وظیفه، سازمان‌ها و نهادهایی هستند که در مصوبه ۴۲۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی برای گسترش عفاف و حجاب نوع وظایفشان ذکر شده است.
با وجود این وظیفه‌مندی قانونی اما برخی از دستگاه‌ها تکالیف خود را در حوزه فرهنگ از جمله مسئله عفاف و حجاب فراموش کردند و برخی دیگر هم صرفا به برگزاری همایش و نمایش و راه‌اندازی چند کارگروه اقدام کردند تا در عمل ثابت کنند که نه تنها دغدغه روشن و دلسوزانه‌ای در این حوزه ندارند که از برنامه مدون و حساب‌شده هم غافل شدند؛ البته که وقتی موقع ارائه گزارش عملکرد می شود این دستگاه ها، بولتن ها و گزارش‌کارهای بسیاری درباره فعالیت خود برای گسترش حجاب ارائه می کنند بدون آنکه به تأثیرگذاری آن بر جامعه دقت کرده باشند.
متاسفانه باید گفت در مقوله عفاف و حجاب از کار فرهنگی تمیز و اثرگذار غافل شدیم و البته این غفلت از خواب‌زدگی دستگاه های متولی در حوزه عفاف و حجاب کلید خورد و در نتیجه امروز برخی خودی‌ها هم ناآگاهانه، همراه رسانه‌های معاند می‌شوند و انتقاد را به سمت نیروی انتظامی و گشت ارشاد می‌برند و می‌گویند برخورد سلبی راهگشا نیست اما آیا تاکنون از خود پرسیدیم که ۲۵ دستگاه متولی دیگر حوزه عفاف و حجاب دقیقا چه می‌کنند؟! به طور قطع اگر سایر دستگاه‌ها و نهادها به وظایف ایجابی خود در حوزه عفاف و حجاب به درستی عمل می‌کردند امروز شرایط جامعه به گونه‌ای پیش نمی‌رفت که نیروی انتظامی به عنوان بازوی نظارتی بخواهد اینگونه وارد میدان شود.
اینجاست که با پرداختن به مسئله عفاف و حجاب می بینیم که این مسئله مهم بیش از همیشه غریب و مهجور مانده است این در حالی است که در شرایط امروز ترویج فرهنگ عفاف و حجاب به کاهش آسیب های اجتماعی کمک شایانی می کند.
در تقسیم بندی وظایفی که در حوزه عفاف و حجاب برای دستگاه های فرهنگی شمرده شده نیازمند تجمیع نگاه‌ها و سلایق و هم افزایی و همگرایی دستگاه های متولی حوزه عفاف و حجاب هستیم و تحقق این مهم در کنار بحث خانواده و نگاه راهبردی پدر و مادر رشد و پویایی بیشتر جامعه را رقم می زند و می تواند به حل شدن بحث عفاف و حجاب در متن جامعه کمک کند.
همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند هیئت کانون جهاد تبیین است لذا در موضوع عفاف و حجاب به جهاد تبیین می پردازیم اما در موضوع رسانه و فضای مجازی نقش دستگاه های متولی تعیین کننده است چراکه دشمن از ابزار رسانه برای صدمه زدن و تخریب جایگاه عفاف و حجاب بهره برداری می کند، قطعا با ورود مؤثر دستگاه های متولی حوزه رسانه و فضای مجازی و در کنار آن هم افزایی سایر دستگاه ها و هوشیاری بیشتر والدین شاهد تعمق بخشی و تقویت بهتر باورهای عفاف و حجاب خواهیم بود.
حجاب و عفاف، معلول اتفاقات دیگری است که در بطن جامعه و در پوشیده ترین نقاط شهر می گذرد. مال حرام، رشوه، فساد، دروغ، ریا، فردگرایی، تهاجم فرهنگی گسترده، بی قانونی و بیماری های روانی، نوع ساختمان سازی، اعتماد به نفس عمومی، شکل و شیوه تفریح و ده ها مسائل دیگر منتج به عاملی به نام بی حجابی و بی عفافی می شود. این مسائل قابل طرح هستند و می بایست در راستای حل و فصل آنها گام برداشت. در جامعه شناسی برای حل یک معضل، نمی توان منتظر ایجاد یک فضای کاملا مهیا و تغییر همه‌ی ساختارهای مورد نیاز باشیم. باید در عین حال که به رفع آن معضلات و مشکلات اقدام می کنیم، در راستای رفع مسائل دیگر هم پیش رویم.
جرج ریتزر، جامعه شناس شهیر معاصر معتقد است که جامعه کنونی ما به سمت «مک‌دونالدی‌شدن» پیش می رود. کارآیی یا گزینش وسیله‌ای سهل‌الوصول برای رسیدن به هدف (بدون توجه به پیامدهای اجتماعی آن)، محاسبه پذیری یا به‌کمیت درآوردن و گرایش به فعالیت‌های بیشتر و بزرگتر، پیش‌بینی‌پذیری کردن و عدم خلاقیت از عوامل تشکیل دهنده‌ی این نظریه هستند. رستوران های مک‌دونالد با استفاده از این سه عامل توانستند فعالیت های خود را سامان دهند و روز به روز قوی تر از گذشته به سود برسند.
مک دونالدی شدن حجاب در میان دستگاه های فرهنگی، یکی از عوامل خطرناک در حال رشد است. «هدف وسیله را توجیه می کند» از کلیدواژه های اساسی در بحث عفاف است. نهادهای فرهنگی با نمایش فعالیت های آشکار قصد دارند از خود چهره ای مخالف بی‌حجابی بسازند. فعالیت های کم‌تاثیر اما گسترده و به قولی «توی چشم» انجام می دهند. نشریات گلاسه چاپ می کنند و از همه بدتر با فونت بزرگ می نویسند «حجاب محدودیت نیست، مصونیت است» و در ادامه هیچ تعریف و توضیح قانع کننده ای برای این جمله کلیشه ای بیان نمی کنند. کلیشه بدترین اتفاقی است که می تواند برای یک رویداد فرهنگی بیفتد. مسئله ای که کلیشه ای شود، خلاقیت برای ارائه و تبیین آن از بین برود، محکوم به شکست است.
از سوی دیگر فعالیت های بزرگتر، جذابیت بیشتری برای متولیان فرهنگی دارد. آنها دوست دارند همایش های پر سر و صدا برگزار کنند و افراد بیشتری را تحت پوشش قرار دهند. وقتی 1000 نفر در همایش «حجاب و عفاف» شرکت می کنند، احساس بهتری بهشان دست می دهد و احتمال می دهند که تاثیر عمیق تری هم گذاشتند. مسئولان فرهنگی به‌کمیت درآوردن مسائل این حوزه را سرلوحه کارشان قرار دادند و اصرار دارند همه چیز را با عدد و تعداد بگویند. ذهن ریاضیاتی که میان مسئولان انسانی‌ترین مراکز کشور جاری است، نگاهی الگوریتمی را شکل داده که در جان فرهنگ می‌تَنَد. پیش‌بینی پذیری، رویداد دیگری است که به مک دونالدی شدن فرهنگ کمک می کند. نگاه پیوسته داشتن به مسائل و انتظار تاثیر آنی، یکی دیگر از مسائل در این حوزه به شمار می رود که گریبانگیر مراکز و دستگاه های مرتبط با حجاب شده است.
وزارت ارشاد فعال نیست
حجاب و عفاف، معلول اتفاقات دیگری است که در بطن جامعه و در پوشیده ترین نقاط شهر می گذرد. مال حرام، رشوه، فساد، دروغ، ریا، فردگرایی، تهاجم فرهنگی گسترده، بی قانونی و بیماری های روانی، نوع ساختمان سازی، اعتماد به نفس عمومی، شکل و شیوه تفریح و ده ها مسائل دیگر منتج به عاملی به نام بی حجابی و بی عفافی می شود. این مسائل قابل طرح هستند و می بایست در راستای حل و فصل آنها گام برداشت. در جامعه شناسی برای حل یک معضل، نمی توان منتظر ایجاد یک فضای کاملا مهیا و تغییر همه‌ی ساختارهای مورد نیاز باشیم. باید در عین حال که به رفع آن معضلات و مشکلات اقدام می کنیم، در راستای رفع مسائل دیگر هم پیش رویم.
درباره حجاب شعار زیاد می دهند. بیش از 25 نهاد مختلف (از آموزش و پرورش و ارشاد گرفته تا مرکز امور زنان و حتی وزارت امور خارجه) در «قانون عفاف و حجاب» نقش دارند که اغلب کار عملی خاصی نمی کنند. شاید در پایان هرسال بولتن ها و گزارش‌کارهای بسیاری درباره فعالیت‌هایشان برای گسترش حجاب نیز ارائه دهند اما تاثیر آن را بر جامعه شاهد نیستیم. تنها دستگاهی که در جایگاه خود فعالیتش را به درستی انجام می دهد، نیروی انتظامی است. نیروی انتظامی 21 عنوان کلی در این قانون برایش مقرر شده است که طبق آن می بایست به مبارزه با بدحجابی و بی‌عفافی بپردازد. در راستای همین امر، اقدام به ساماندهی 7 هزار نیروی نامحسوس پلیس امنیت اخلاقی کرده است.
سردار اشتری، فرمانده نیروی انتظامی در گفت و گو با خبرگزاری دانشجو با اشاره به اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی با 300 مصوبه، 26 دستگاه و ارگان را در موضوع طرح حجاب و عفاف موظف کرده است، گفت: این در حالی است که خیلی از دستگاه‌ها به مصوبات این شورا که بالاترین مرجع قانون‌گذاری کشور است عمل نمی کنند و شاهدیم که غیر از نیروی انتظامی تنها چند دستگاه از ظرفیت ها و امکانات خود در این زمینه استفاده می‌کنند و مابقی به وظایف خود یا عمل نمی کنند یا ناقص عمل می‌کنند.
نیروی انتظامی تنها دستگاه اجرایی است که طبق قانون و بر اساس وظیفه ذاتی اش در حال انجام مقررات است. جالب اینکه به تنها جایی هم که تاخته می شود، همین نیروی انتظامی است که در حال فعالیت در این عرصه می باشد. 25 دستگاه قانون‌گذاری و اجرایی دیگر -اگر فعالیت هایشان نمایشی یا ضدحجاب نباشد- در بهترین حالت، فعالیتی ندارند. حجاب و عفاف با وجود بیش از 25 متولی، هنوز صاحب ندارد. به این معنی که هیچکس کم کاری های موجود در این زمینه را نمی پذیرد و مدام توپ را در زمین یکدیگر می اندازند.
رئیس گروه معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) با طرح این سؤال که آیا واقعا امروز همین‌طور است، اضافه کرد: اصلا این‌ها را که می‌خوانیم انگار برای یک کشور دیگر است، الان باید وزیر علوم و وزیر ارشاد به این برنامه بیایند این بندها یکی یکی برای‌شان خوانده شود، مسؤل صداوسیما باید حضور پیدا کند، بیشترین وظیفه را هم در این مسئله صداوسیما برعهده دارد، ۳۱ بند مختص صداوسیماست، الگوهایی که صداوسیما مشخص می‌کند، این سلبریتی‌هایی که اغلب‌شان با پول این ملت در همین صداوسیما درست شدند و امروز دارند بنیان عفاف و حیا و حجاب را می‌زنند.
هاشمی با ذکر آئین‌نامه‌های قانون حجاب در خصوص بازیگران اظهار کرد: اتخاذ سیاست‌های انظباطی در خصوص بازیگران زن صداوسیما و جلوگیری از تبلیغ چهره‌هایی که در مناظر اجتماعی و عمومی با ظاهر و پوشش بد حضور پیدا می‌کنند یعنی این کسی که به صداوسیما می‌آید ولو اینکه در صداوسیما طبق قانون پوشش دارد اما نمی‌تواند پارتی بگیرد و بدحجاب باشد و بگوید من در صداوسیما هم کار می‌کنم. قانون حتی موظف کرده حتی از نشان دادن افراد محجبه در نقش‌ها و شخصیت‌های عوام و کم‌سواد باید پرهیز شود. صداوسیما بالاترین نهاد فرهنگ عمومی ماست و در مبحث امر به معروف و نهی از منکر و عفاف و حجاب و حیا بالاترین وظیفه را دارد و این وظیفه در قانون مشخص است.
وی در ادامه عنوان کرد: این قانون در۳۱ بند به دولت تصریح دارد که وزیر کشور موظف است که تمام نهادهای دولتی را نظارت کند و در نتیجه باید پاسخگو باشد، شما چرا در بانک می‌روید می‌بینید خانمی با آرایش رئیس بانک است، نمی‌شود دولت به مردم بگوید مردم من برای شما قانون نوشتم تا حجاب‌تان را رعایت کنید اما من خودم رعایت نمی‌کنم به نظر من حجاب و عفاف را دولت باید از خودش شروع کند تا مردم ببینند که دولت صادق است و تا این کار را نکند وضع همین است، ما باید ببینیم چطور تشکیلات بسازیم، قدرت درست کنیم که امر به معروف را نسبت به مسؤلان عملی کنیم. ما باید بر اساس یک معیار مشخصی از جانب مردم مطالبه‌گری داشته باشیم و این مطالبه‌گری باید به صورت جمعی و اجتماعی اتفاق بیفتد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) همچنین اظهار کرد: من چند راه حل به نظرم می‌آید که یکی از آنها این است که حوزه‌های علمیه خواهران باید مدل‌های چادر و پوشش اسلامی را به سبک روز ارائه دهند پس این درس‌ها اگر فایده‌ای نداشته باشد و نتواند جواب امروز جامعه را دهد چه فایده‌ای دارد، خوب مردم می‌روند مدل‌شان را یک جور دیگر پیدا می‌کنند آن دختر خانمی که می‌خواهد برود دانشگاه می‌بیند با این چادر نمی‌تواند به دانشگاه برود آن را کنار می‌گذارد، ما در زمینه‌های ایجابی کار نکردیم ضعف داشتیم.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این مطلب که چه کسی باید حجاب را سازماندهی می‌کرد، تصریح کرد: ستاد امر به معروف یا شورای عالی انقلاب فرهنگی، اما امروز به راستی نهاد رسمی متولی حجاب در این مملکت کیست؟ چه کسی می‌خواهد پیگیری کند؟ چه کسی پاسخگوست که اصلا انجام شد یا نشد، خوب دشمن روی این کم‌کاری‌ها و اهمال‌ها حتما سرمایه‌گذاری می‌کند قطعا می‌بیند ما کجا نقص داریم تا از همان جا ضربه بزند آقایان در شبکه خودشان می‌گویند این مملکت دو رکن دارد رکن ولایت فقیه و رکن حجاب پس باید از حجاب ولی فقیه را بزنیم یعنی مردم را بشورانیم.
هاشمی تأکید کرد: با حجاب می‌خواهند مسئله را امنیتی کنند، همان بدحجاب ما اگر هوشیار باشد نمی‌گذارد این کار انجام شود، چقدر جوان ما باید خام باشد تا به خاطر حرف فردی که پول گرفته و دستورالعمل می‌دهد روسری‌اش را سر چوب کند، باید هوشیار باشیم که این التهاب حجاب ما را می‌برد به سمت یک بحران امنیتی یا نمی‌برد و اگر برد همه ضرر می‌کنند و کسی اینجا سود نخواهد کرد.
نماینده تهران، ری و شمیرانات در مجلس با بیان اینکه ۳۲ دستگاه مختلف، متولی حجاب و عفاف هستند، گفت: قانون موجود در خصوص حجاب بسیار کلی نگر بوده و مجلس به دنبال اصلاح آن است.
ابوالفضل عمویی افزود: ما اعتقاد داریم که دشمنان با یک برنامه‌ریزی به این مقوله وارد شده‌اند و ما یک قانون کلی در خصوص حجاب و عفاف داریم که بسیار کلی‌نگر است لذا نیاز است که لایحه‌ای ارائه و با یک فوریت آن هم در مجلس موافقت شد تا بتوانیم قانون بهتری درباره حجاب و عفاف داشته باشیم.
عضو خانه ملت به مسائل شهریورماه و مهرماه سال گذشته نیز اشاره کرد و گفت: شهریورماه ۴۰۱ یکی از پیچیده‌ترین فتنه‌ها علیه ایران اسلامی به کار افتاد تا جایی که بازنمایی آن در تمام رسانه‌های خارج از کشور، برخی را به این تفکر انداخته بود که جمهوری اسلامی ایران در آستانه سقوط قرار دارد.
عمویی با بیان اینکه در همان برهه یکی از دغدغه‌ها این بود که نیروهای امنیتی و انتظامی چطور با این رویه برخورد می‌کنند که توصیه نخست صبر بود، ابراز کرد: حتی تا دو و نیم ماه بعد از بحران اجازه حمل اسلحه نیز به نیروی انتظامی داده نشد اینجا بود که صف اغتشاش گران از مردم جدا شد و دست‌ها به خودی خود رو شدند تا جایی که اگر از مردم بپرسید نزدیک‌ترین تفکر به ایران اینترنشنال چیست؟ فوراً تجزیه طلبی را عنوان خواهند کرد.
وی افزود: دومین رویدادی که در سال ۱۴۰۱ شاهد آن بودیم قدرت‌گیری بیش از گذشته چین در برابر آمریکا بود تا جایی که عنوان می‌شود سال ۲۰۳۳ سال برتری چین به آمریکا خواهد بود و همین حالا هم از ۴۴ حوزه مختلف در ۳۴ حوزه یا چین با آمریکا برابر می‌کند یا از این کشور بالاتر است و این نشان از قدرت نوظهور چین دارد.
نماینده تهران در مجلس بیان کرد: سومین رویداد مهم احیای روابط ایران و عربستان بود. رویداد چهارم که در این روزها هم نمود آن را شاهد هستیم ماجرای منافقین و داستان پلیس و نیروهای امنیتی آلبانی بود منافقین خیلی دوست داشتند که با برگزاری میتینگ و نشست سالانه و … بگویند که ما هنوز هستیم.
عمویی گفت: در روز سی‌ام خرداد ماه که اتفاقاً روز مهمی هم برای منافقین است، پلیس آلبانی به مقر این منافقین حمله ور شد و دولت فرانسه نیز اعلام کرد که حمایتی از آنان نخواهد کرد و به یکباره هجمه علیه ایران ۳۰ الی ۵۰ درصد در زمینه رسانه‌ای و فضای مجازی کمتر شد.
وی در خاتمه صحبت‌های خود نیز گفت: در داخل ایران اسلامی می‌پذیریم که مشکلات وجود دارد و تورم دارای دلایلی است که از جمله آنها می‌توان به کسری بودجه اشاره کرد اما دولت سعی کرده تا شرایط را کنترل کند دولت اقدامات خود را آغاز کرده و امیدواریم که به کنترل نقدینگی در کنار تورم نیز برسد.
