روز غدیر خم بالاترین اعیاد در میان امت پیامبر است

درباره فضیلت معنوی و جایگاه معنوی عید غدیر خم با حجت الاسلام و المسلمین محمود ریاضت کارشناس مذهبی و پژوهشگر دینی گفتگو کردیم. وی دراین باره بیان کرد: رسول خدا فرمودند «یَومُ غَدیرِ خُمٍّ أفضَلُ أعیادِ اُمَّتی» روز غدیر خم بالاترین اعیاد در میان امت من است. در بین روز‌ها و شب‌های سال، روز‌ها و شب‌های با فضیلتِ بسیاری وجود دارد که در قرآن کریم از آن تعبیر به «ایام الله» شده است. در قرآن کریم بیان شده است که «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیامِ اللَّهِ» یعنی روز‌های خدا را به مردم یادآوری کن. همه روز‌ها روز‌های خداست، اما به نظر می‌رسد که این آیه از قرآن کریم، مربوط به روز‌های خاصی است که به ایام الله تعبیر شده است. یکی از روز‌هایی که از آن با نام ایام الله یاد شده است و اهمیت فراوانی دارد، روز عید غدیر است.
اهمیت و جایگاه روزه و عبادت در روز عید غدیر

وی افزود: قرار گرفتن عید غدیر در میان ایام الله به این دلیل است که در بین روز‌ها و شب‌های با فضیلت شب و روزی به عظمت و فضیلت شب و روز عید غدیر نیست. ما داریم اگر کسی مثلا در روز عرفه روزه بگیرد، برابر با صد یا پنجاه سال روزه است. اگر کسی روز عرفه صدقه دهد گویی هزار سال صدقه داده است؛ اگر کسی در عید مبعث روزه بگیرد، روزه اش کفاره گناهانش است؛ یا درک شب قدر فضیلتی بالاتر از هزار ماه عبادت دارد. اما وقتی بحث عید غدیر و فضیلت آن پیش می‌آید، دیگر بحث هزار سال و پانصد سال نیست. درباره این روز می‌فرمایند اگر کسی شب و روز عید غدیر را درک کند، انگار کل شب‌ها و روز‌های عمر دنیا را درک کرده و به عبادت و بندگی سپری کرده است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: اگر کسی روز عید غدیر روزه بگیرد، ثوابش برابر روزه گرفتن روز‌های عمر دنیاست. بشر با همه پیشرفتش در دستگاه‌های محاسبه و اندازه گیری، هنوز نتوانسته ابتدا و انتهای دنیا را محاسبه کند. فقط می‌دانیم که چند میلیارد سال پیش دنیا ایجاد شده و چند میلیارد سال دیگر تمام می‌شود. انسان می‌داند یک روز انرژی خورشید، تمام می‌شود، اما هنوز نتوانسته این را محاسبه کند که ابتدا و انتهای دنیا چه زمانی است؛ بنابراین اگر شخصی در شب غدیر احیا بگیرد، فرشتگان می‌نویسند این شخص کل شب‌های دنیا را احیا گرفته است.
دلیل اهمیت والای روز غدیر چیست؟

حجت الاسلام و المسلمین ریاضت در ادامه بیان کرد: اهمیت روز عید غدیر به این دلیلی است که اثبات ولایت و امامت علی (ع) در این روز اتفاق می‌افتد. از همه مهمتر غدیر تثبیت اتحاد امیر المومنین (ع) با پیامبر اکرم (ص) و یکی بودنشان است. قرآن کریم می‌فرمایند که امیر المومنین (ع) خود پیامبر (ع) است. عبارت أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکمْ گویای این موضوع است. شاید درست نیست که بگوییم، غدیر عید جانشینی پیامبر اکرم (ص) است. رسول خدا (ص) بحث جانشینی را بار‌ها از ابتدای رسالتشان تا روز غدیر مطرح کرده بودند. در هر مناسبتی به ولایت امیر المومنین اشاره شده بود. ایشان پیش از غدیر گفته بودند، اول کسی که به من ایمان بیاورد، جانشین من خواهد بود. این موضوعی نبود که رسول خدا (ص) تا عید غدیر نگفته باشند. اما چرا عید غدیر اهمیت پیدا کرد. البته که در عید غدیر رسول خدا (ص) ولایت علی (ع) را مجدد تکرار کردند، اما سخن دیگری باید گفته می‌شد.
این پژوهشگر دینی در ادامه اظهار کرد: در آِیه شریفه آمده است یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ آن جه بود که به پیامبر ندا شده است که اگر نگویی و ابلاغ نکنی انگار در این ۲۳ سال رسالتی انجام ندادی. اگر بحث جانشینی بود که پیامبر اکرم (ص) بار‌ها آن را مطرح کرده بودند. زمانی که آیه شریفه اِنِّما وَلیُّکُمْ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصلَّوهَ وَ یُؤتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ نازل شد، آن جا پیامبر اکرم (ص) بحث ولایت امیر المومنین (ع) را مطرح کرده بودند. سیاق آیه تبلیغ نشان می‌دهد که پیامبر اکرم (ص) باید چیزی می‌گفته که تا الان نگفته اند.
رسالت ویژه پیامبر در روز عید غدیر

این سخنران مشهور بیان کرد: بنا بر آن چه گفته شده، موضوعی فراتر از جانشینی رسول خدا (ص) در این روز بیان شده است؛ موضوعی که تا آن روز مطرح نشده بود. رسالت روز غدیر این بود که‌ ای پیامبر (ص) به مردم بگو که علی و فرزندان او تا مهدی (عج) خود تو هستند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ. هر چه من برای شما هستم، پس علی همان است. در این فراز حضرت نمی‌گویند علی (ع) بعد از من جانشین است؛ می‌فرمایند هر که من برای او مولا هستم؛ هر چه من برای هر کس هستم، پس این علی همان است. قرآن هم می‌گوید أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکمْ. علی (ع) خود پیامبر (ص) و نفس پیامبر (ص) و حقیقت پیامبر (ص) است.
حجت الاسلام و المسلمین ریاضت در ادامه سخنانش بیان کرد: در خطبه غدیر می‌بینیم که فقط بحث امیر المومنین (ع) مطرح نیست. رسول خدا (ص) در این خطبه بحث کل دوازده امام و چهارده معصوم (ع) را بیان می‌کنند. در غدیر آنقدر که بحث حضرت مهدی (عج) است، شاید بحث دیگری نیست. غدیر اتصال مبدا با مقصد یا ابتدا و انتها است. به این دلیل امام باقر فرمودند، اولاً محمد اوسطنا محمد آخرنا محمد کلنا محمد. یعنی ائمه اطهار (ع) صرف نظر از این که فرزند، جانشین و اوصیاء پیامبر اکرم (ص) هستند، خود پیامبر (ص) و حقیقت ایشان هستند. خاتم الانبیاء (ص) فرمودند، أنَا و عَلىٌّ مِن شَجَرَة وَاحِدَة. چهارده معصوم همگی نور واحد هستند. یعنی چهارده معصوم را نباید چهارده نقر ببینیم. باید این بزرگواران را انسانی ببینیم که ۲۵۰ سال عمر کرده اند. یعنی این ۱۴ معصوم یک حقیقت و نور هستند.
علت زمانی و مکانی وقوع واقعه غدیر

وی درباره علت زمانی و مکانی وقوع واقعه غدیر گفت: از آن جایی که عید غدیر حج آخر پیامبر اکرم (ص) بود، باید حرف‌هایی که زده نشده بود، گفته می‌شد. محلی که واقعه غدیر در آن اتفاق افتاد، در کنار برکه غدیر بود. این برکه شاه راهی بود که حاجیان در این منطقه از هم جدا می‌شدند و به سمت مناطق خود می‌رفتند. کسانی که می‌خواستند به حج بروند، این جا به هم می‌پیوستند و به مکه می‌رفتند. از آن جایی که حدود دو ماه و چند روز پس از واقعه غدیر رسول خدا (ص) از دنیا رفتند، اگر این فرصت از دست می‌رفت، دیگر فرصتی برای بیان رسالت رسول خدا (ص) پیدا نمی‌شد. به همین دلیل پیامبر (ص) فرمود کسانی که رفتند به این نقطه برگردند، کسانی که نرسیدند منتظر می‌شویم که برسند. آن حرف‌هایی که نتیجه گیری زحمات ۲۳ ساله پیامبر و بلکه زحمات ۱۲۴ هزار پیامبر بود، به این ترتیب بیان شد.

۱۰ دلیل بر اهمیت عید سعید غدیر:

۱. اهمیت شناخت ارزش غدیر

حضرت امام رضا (ع): به خدا سوگند اگر مردم به فضیلت این روز شناخت صحیح و کامل داشتند، فرشتگان روزی ۱۰ مرتبه با آنان دست می‌دادند.
۲. برترین عید امت

امام صادق (ع) از پدران بزرگوارش نقل می‌کند که‌ پیامبر (ص) فرمود: برترین عید امت من، عید غدیرخم است. روزی که خداوند تعالی دستور داد تا برادرم علی‌بن‌ ابیطالب (ع) را به عنوان پرچم برای امت نصب کنم تا پس از من به واسطه او هدایت شوند، روزی که خدا دین را کامل و نعمتش را بر امت من تمام و اسلام را به عنوان دین آن‌ها پسندید.
مام صادق (ع): روز غدیر، روز عبادت است.

۳. لبخند زدن

امام رضا (ع): روز غدیر، روز لبخند است.

۴. تبریک گفتن

امام رضا (ع): روز عید غدیر خم روز تهنیت‌گویی است. بعضی از شما به بعض دیگر تهنیت بگوید و هر گاه مؤمنی یا برادرش برخورد کرد بگوید: «الحمدالله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین و الائمه سلام ‌الله علیهم».

۵. اظهار سرور و شادمانی

امیرالمؤمنین علی (ع) : در روز عید غدیر اظهار فرح و شادمانی کنید و برادران مسلمان خود را نیز شاد گردانید.

امام صادق (ع): حقا که روز غدیر روز عید فرح و سرور است.

۶. مصافحه کردن

امام علی (ع): روز عید غدیر هنگامی که یکدیگر را ملاقات می‌کنید با هم مصافحه کنید.

۷. تشکر از خداوند برای نعمت ولایت

ذکر مخصوص روز عید هنگام مصافحه: «الحمدالله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیر المومنین و الائمة»؛ سپاس خدای را که ما را از متمسکین به ولایت امیرالمؤمنین علی (ع) و ائمه قرار داد.

۸. آراستن خود

امام رضا (ع): روز غدیر، روز آراستن و زینت است. پس هر کس برای روز غدیر، زینت کند، خداوند هر خطای کوچک و بزرگ او را می‌آمرزد و فرشتگانی را به سوی او می‌فرستد، آنان نیکی‌های او را می‌نگارند و مراتبش را تا عید غدیر سال آینده بالا می‌برند. اگر او جان دهد، شهید مرده است و اگر زیست کند، خوشبخت زیسته است.

۹. پوشیدن لباس نو

حضرت امام صادق (ع): یکی از وظایف روز غدیر این است که مؤمن تمیزترین و گران‌قدرترین جامه‌های خویش را بپوشد.

۱۰. استفاده از بوی خوش

امام صادق (ع) (در خصوص وظایف مؤمن در روز غدیر): و مؤمن به اندازه توان و دست باز بودنش بوی خوش استعمال کند.

۱۱. پیمان اخوت و برادری

پیمان برادری و عقد اخوت بستن از اعمال وارده در روز غدیر است و صیغه مخصوصی دارد که در مفاتیح و الجنان آمده است.

۱۲. احسان و انفاق

در سیره امام حسن (ع) است که ایشان روز عید غدیر مهمانی می‌داد و شخص امام علی (ع) نیز در آن مراسم شرکت می‌کردند.

۱۳. صله رحم

امام صادق (ع): از کارهایی که در روز عید غدیر مستحب است صله رحم است.

۱۴. دیدار با مؤمنان

امام رضا (ع): هر کس که در روز غدیر به دیدار مؤمنی برود خداوند هفتاد نور در قبرش داخل کند و قبرش را بگستراند، و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش آید و به او مژده بهشت دهد.

۱۵. رفع حاجت مؤمنان

امام علی(ع) : کسی که مؤمنان را در روز غدیر تکفل کند، نزد خدای متعال من ضامنش هستم که از کافر شدن و پریشان شدن در امان باشد.

۱۶. غسل کردن

امام صادق (ع): هنگامی که روز غدیر فرا برسد، باید در فراز آن [هنگام ظهر غسل کرد.

۱۷. ذکر صلوات

حضرت رضا (ع): روز غدیر روز صلوات فرستادن فراوان بر محمد و آل محمد است.

امام صادق (ع) : این عید از اعیاد قربان و فطر برتر است. آن روز را روزه بگیرید و بر محمد و آلش زیاد صلوات بفرستید.

۱۸. روزه

امیرالمؤمنین (ع): روزه عید غدیر از مستحباتی است که او خداوند بدان فراخوانده است.

امام صادق (ع): بر شما لازم است که که در روز عید غدیر برای سپاسگزاری از خداوند و ستودن او، روزه بگیرید.

شخصی از امام صادق (ع) پرسید: چه کاری شایسته روز غدیر است و چه عملی در آن، استحباب دارد؟ حضرت پاسخ دادند: روزه.

امام صادق (ع) : روزه داشتن در روز عید غدیر پاداشی معادل روزه گرفتن در همه عمر دنیا را دارد.

امام صادق (ع): «روزه داشتن روز عید غدیرخم، کفاره گناه شصت سال است.

۱۹. افطاری دادن

حضرت علی (ع): کسی که در شامگاه عید غدیر، به یک مؤمن افطاری بدهد، گویا یک میلیون نفر از پیامبران، شهیدان و صدیقان را افطاری داده است. حال چگونه است پاداش کسی که گروهی از مردان و زنان را افطاری دهد. و من ضامنم بر خدا که از کفر و فقر آسوده گردد و اگر در همان روز یا همان شب تا عید غدیر سال دیگر بمیرد، بر خداوند است پاداش او.

۲۰. اطعام

امام صادق (ع): (درباره یکی از وظایف عید غدیر): و برادرانت را طعام ده.

۲۱. دعا

حضرت رضا (ع): روز غدیر روزی است که خداوند، بر توان کسی که او را نیایش کند، می‌افزاید.

حضرت رضا (ع): روز غدیر روزی است که دعا در آن مستجاب می‌شود.

۲۲. نماز

امام صادق (ع): هرکس در این روز دو رکعت نماز بگزارد، مانند کسی است که در غدیر حضور داشته و با پیامبر بر ولایت پیمان بسته باشد و در درجه کسانی باشد که صادقانه در موالات مولا در آن روز، خدا و پیامبر (ص) را تصدیق کردند، مانند کسی که حضور پیامبر ، امیر مؤمنان، امام حسن و امام حسین (ع) را درک کرده است و بنا بر نقلی در رکاب آنان شهید شده باشد و مانند نجبا و نقبایی که زیر پرچم قائم آل محمد (ص)  و در خیمه آن حضرت باشند.

نماز عید غدیر ۲ رکعت است که باید در هر رکعت پس از حمد، ۱۰ مرتبه سوره توحید، ۱۰ مرتبه آیة‌الکرسی و ۱۰ مرتبه سوره قدر را خواند. وقت نماز نیم ساعت پیش از ظهر است و پاداش این نماز برابر است با ۱۰۰ هزار حج و صدها هزار عمره؛ همچنین کسی که این نماز را بخواند، هر چه از خداوند بخواهد برآورده شود.

۲۳. زیارت

امام رضا (ع): «هر جا که باشی در روز عید غدیر در بارگاه امیرالمؤمنین ، حاضر باش. بی‌تردید، خداوند، گناهان شصت ساله هر مرد و زن مؤمن را می‌آمرزد و چند برابر آنچه در ماه رمضان، شب قدر و شب عید فطر از آتش آزاد ساخته در آن روز آزاد می‌سازد.

۲۴. مهرورزی متقابل

حضرت رضا (ع) روز غدیر را «یوم التودّد» خواندند؛ یعنی «روز مهر ورزیدن».

۲۵. شادمان کردن دیگران

حضرت رضا (ع): [در روز غدیر هر مرد و زن مؤمنی را شادمان سازید.

۲۶. گشاده‌دستی نسبت به خانواده

امام صادق (ع): «[در روز غدیر مرد باید برای خانواده خود گشایش بیشتری فراهم کند.

۲۷. تغییر چهره زندگی

فیاض طوسی گوید: روز عید غدیر محضر مبارک امام رضا (ع) رسیدم، حضرت (ع) جمعی از خواص را برای افطار نگه داشته بود، برای خانواده آن‌ها غذا، انواع هدیه و صله، لباس، انگشتر و کفش فرستاده بود. سر و وضع همه اطرافیان به دستور حضرت (ع) عوض شده بود و اسباب و آلات منزل تغییر کرده بود (همه با لباس نو، فاخر و جدید بودند) و حضرت برای آن‌ها فضیلت و سابقه عید غدیر را بیان می‌فرمود.

۲۸. هدیه دادن

حضرت رضا (ع): [روز غدیر روز بخشش و هدیه دادن است.

۲۹. نیکی کردن

امام رضا (ع) از پدران بزرگوارش نقل کرده که فرمودند: «امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: نیکی کردن در روز عید غدیر، باعث زیاد شدن ثروت و طولانی شدن عمر است و مهربانی کردن به همدیگر، رحمت و رأفت خدا را به انسان جلب می‌کند.

۳۰. کمک به نیازمندان حتی با قرض کردن

حضرت امام رضا (ع) از پدران بزرگوارش نقل کرده که: امیرالمؤمنین فرمودند: من ضامنم که هر کس روز - عید غدیر قرض بگیرد و به برادران دینی کمک نماید اگر زنده بماند، خدا قرضش را ادا کند و اگر بمیرد از دوشش بردارد (یعنی خدا کاری کند که بدهی او پرداخت شود).

۳۱. دعای مستجاب بعد از غدیر

امام صادق (ع): هرکس در روز عید غدیر نیم ساعت قبل از ظهر به قصد شکرگزاری خداوند دو رکعت نماز بگزارد، که در هر رکعت بعد از حمد، هر یک از توحید، آیة‌الکرسی و قدر را ۱۰ مرتبه بخواند؛ نزد خدا برابر با ۱۰۰ هزار حج و صد هزار عمره است و هر حاجتی از حوائج دنیا و آخرت را از خود درخواست کند- هر چه باشد - به آسانی و با عافیت به او عنایت نماید. و بنا بر نقلی: اگر نماز و دعا از او فوت شد، قضای آن را به جای آورد.
معصومه نظری