تاریخ : 1400/07/19 11:54
شناسه : 399796

فاطمه مداح نظری - انسان، موجودی جمعی است و ارتباط داشتن با دیگران و گذراندن وقتی هر چند اندک با آن ها از نیازها و ضرورت‌های زندگی هر کسی است؛ چون بشر دوست دارد که تجربه ها، علاقه ها، غم ها و آلام خود را با انسان هایی از جنس خود شریک شده و اطلاعات زندگی اش را با دیگران به اشتراک بگذارد.

 این برقراری رابطه از طریق زبان هموار می‌شود و زبان عامل انتقال اطلاعات از یک فرد به شخصی دیگر محسوب شده و مردم در قالب کلمه و جمله، افکار خود را به هم شناسانده و به فریاد درد های مشترکشان بر می خیزند.
با پیشرفت تکنولوژی و علم کامپیوتر و شکل‌گیری عالمی دیگر با عنوان دنیای مجازی، نیاز انسان به برقراری رابطه با دیگران از گذشته پیشی گرفته و اگر در زمان های قبل رابطه برقرار کردن محدود به آشنایان و اطرافیان هر فردی بود، این روزها دایره ارتباطات هر فرد به همه انسان هایی که در زمین زندگی می کنند، محدود می‌شود.
اما افرادی که این روزها در پنج قاره مختلف به هم پیوند خورده اند، از زبانی مشترک برخوردار نیستند و به گویشی واحد نیاز است تا مردم دنیا در قالب کلمات آن زبان خاص به معاشرت با هم پرداخته و در جهت نیل به اهداف مشترکشان پیش روند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اعلام کرد که زبان فارسی از رتبه سی‌ام جدول زبان‌های جهان به رتبه پانزدهم ارتقاء یافته است.
‌به گزارش روابط عمومی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، محمدجواد دهقانی گفت: بررسی نقشه جامع علمی کشور از یک سو و تأکیدات رهبری انقلاب در دیدارهای مختلف با اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و متخصصان زبان فارسی بیش از پیش اهمیت این زبان را به عنوان زبان علمی بین ‌ المللی آشکار می‌کند.
او گفت: برای نیل به این مهم، سیاست‌گذاران عرصه پژوهش و همچنین پژوهشگران توجه بیشتری به انتشار آخرین دستاوردهای دانشمندان به زبان فارسی کرده‌اند و پژوهشگران نیز در سال‏های اخیر با انتشار مقالات بیشتری در مجلات معتبر نمایه شده فارسی در پایگاه بین المللی اسکوپوس توانسته اند جایگاه و اهمیت زبان فارسی را پررنگ‌تر نشان دهند.
او گفت: با نگاهی جامع و تحلیلی وضعیت زبان فارسی از سال 1997تا انتهای سال 2017 در پایگاه بین المللی اسکوپوس نشان می‏دهد که انتشار مدارک علمی به زبان فارسی در دو دهه گذشته بیش از 40 برابر و رتبه جهانی زبان فارسی نیز با 15 پله ارتقاء، از رتبه سی ام به پانزدهم رسیده است‌.
دهقانی ادامه داد: با بررسی مدارک ثبت شده از نظر تعداد انتشارات زبان فارسی در سالهای 2017-1997 ، در پایگاه اسکوپوس رشد چشمگیری مشاهده می شود. در بازه زمانی 1997 تا 2000 مدرکی به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس نمایه نشده؛ در واقع از سال 2001 ظهور زبان فارسی بعنوان زبان علم در پایگاه استنادی فوق بوده و تعداد 42 مدرک به زبان فارسی در سال 2001 نمایه شده و روند افزایشی آن در طول سال‌ها ادامه یافته و عملا تعداد مدارک فوق از سال 2012 به بیش از 1000 رسیده است‌.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با بیان اینکه در حال حاضر تعداد مدارک نمایه شده به زبان فارسی در سال 2017 به میزان 1834 مدرک افزایش یافته است، گفت: مقایسه تعداد مدارک ثبت شده نشان می دهد که در بازه زمانی یاد شده تعداد انتشارات فارسی بیش از 40 برابر افزایش یافته است؛ بنابراین میزان رشد متوسط سالانه کمیت تولید علم به زبان فارسی در دو دهه اخیر برابر با 25 درصد بوده است‌.
دهقانی خاطرنشان کرد: مقایسه رتبه زبان فارسی در میان سایر زبان های دنیا از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس نشان می دهد که زبان فارسی از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در میان سایر زبان ها در سال 2001 دارای رتبه سی ام بوده و در گذر زمان همواره رو به رشد بوده است چنانچه در پایان سال 2017 زبان فارسی رتبه پانزدهم در میان تمامی زبان ها را کسب کرده است. پیشرفت قابل ملاحظه زبان فارسی از نظر افزایش تعداد انتشارات حاکی از توجه درست پژوهشگران به اهمیت این زبان به عنوان زبان علمی در سطح بین المللی است‌.
وی افزود: پایگاه استنادی اسکوپوس با در نظر گرفتن مجموعه ای از قوانین و مقررات؛ مجلاتی به 58 زبان گوناگون در دنیا نمایه می کند. سهم (درصد) انتشارات به زبان های مختلف در بازه زمانی 2017-1997 حاکی از آن است که نزدیک 89.4 درصد انتشارات نمایه شده در این پایگاه به زبان انگلیسی است.
او اضافه کرد: از درصد باقی مانده برای سایر زبان‌ها، زبان‌های چینی، آلمانی، فرانسه و اسپانیایی رتبه های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند. از 58 زبانی که مجلات شان در اسکوپوس نمایه می شود، زبان فارسی در سال‌های 2016 و 2017 رتبه 15 داشته و در دو دهه گذشته در مجموع رتبه 22 را از نظر تعداد مقالات نمایه شده به خود اختصاص داده است‌.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: براساس داده های مستخرج از پایگاه " Scimago " تعداد 171 مجله به نام جمهوری اسلامی ایران ثبت شده و مقالات آنها در حوزه های موضوعی مختلف و به زبان‌های فارسی و انگلیسی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است.
دهقانی گفت: از این تعداد نشریه، حدود 67 نشریه در حوزه های مختلف علمی مقالات خود را به زبان فارسی منتشر می‌کنند، بررسی ها حاکی از آن است که در پایگاه اسکوپوس در بازه زمانی 2017-1997 در مجموع‌ 12 هزار و 946 مقاله به زبان فارسی در 67 مجله نمایه شده در این پایگاه منتشر شده است.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: بررسی مجلاتی که بیشترین مقالات به زبان فارسی در پایگاه استنادی اسکوپوس دارند نشان می دهد که مجله دانشکده پزشکی اصفهان با 1933 مقاله رتبه نخست، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران با 1704 مقاله رتبه دوم و مجله زنان، مامایی و نازایی ایران با 708 رتبه سوم را داشته‌اند.
دهقانی همچنین گفت: علی رغم رشد زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل، لازم است گام‏های بزرگی در این زمینه برداشته شود. یکی از مناسب ترین راه های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه ای و تشویق نشریات و کنفرانس های علمی فارسی به عنوان زبان علم است.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام افزود: بازار نشر علم دنیا یک بازار انحصاری محسوب می‌شود به گونه ای که تنها هفت ناشر بین المللی بیش از 50 درصد مقالات دنیا را منتشر می کنند، بنابراین توسعه زبان فارسی به عنوان زبان علم بین المللی نیازمند سرمایه گذاری، برنامه ریزی، آموزش و تشویق مؤلفه‏ های اثرگذار در نشر علم است.
به گزارش مرکز اطلاع رسانی رتبه 3، برای رتبه بندی زبان ها، منابع متعددی با آمارهای مختلف وجود دارد که البته بخشی از این اختلاف مربوط به نحوه بررسی داده ها می باشد. چون کشورهای مختلفی تنوع قومیتی و زبانی دارند و به چند زبان مختلف صحبت می کنند.
به طور مثل می توان به رده بندی در این سایت ها اشاره کرد :
mentalfloss.com و www.vistawide.com
مجموع تحقیقات این مرکز از رسانه های مختلف باعث شد که از سایتی ( Ethnologue: Languages of the World ) که به صورت تخصصی در این خصوص تحقیق کرده است استفاده کنیم.
زبان چینی اولین زبان
آمار نشان می دهد که زبان چینی با زیر شاخه های آن با تعداد 1 میلیارد و 299 میلیون نفر سخنور اولین زبانی است که بیشترین متکلم را در دنیا دارد.
از بین گویش های زبان چینی زبان ماندرین Mandarin با 909 میلیون نفر متکلم در رتبه اول بیشترین زبان مورد استفاده در دنیا قرار دارد.
بعد از زبان چینی زبان های اسپانیولی، انگلیسی به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار دارد.
رتبه جهانی زبان فارسی و زبان ترکی
از میان زبان های رایج در ایران زبان های فارسی ( رتبه 22 جهان) و زبان ترکی به علت قرابت بسیار نزدیک آن به ترکی استانبولی (رتبه 12 جهان) و زبان عربی دارای اهمیت می باشند. آمارها نشان می دهد تعداد متکلمین زبان ترکی ( آذربایجانی و ترکمنی) بین 25 تا 30 میلیون نفر می باشد.
رشد جایگاه زبان فارسی در دنیای وب
زبان فارسی با رشد چشم‌گیر در سال‌های اخیر به رتبه‌ی یازدهمین زبان پرطرفدار وب دست یافته است.
براساس تازه‌ترین گزارش W3Tech نوامبر سال ۲۰۱۷ زبان فارسی به یازدهمین زبان پرکاربرد در وب رسیده است و حالا ۱.۷٪ از تمام وب‌سایت‌های دنیا به شهد فارسی آراسته است.
این رشد در حالی است که فارسی اکنون یک رتبه بالاتر از زبان ترکی و ۵ رتبه بالاتر از زبان عربی قراردارد و به این‌ترتیب محبوب‌ترین زبان منطقه غرب آسیا و خاورمیانه در شبکه جهانی وب محسوب می‌شود.
زبان فارسی حدفاصل سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ سهم خود را از  ۰.۶٪ به ۱.۷٪ افزایش داده است.
این آمار نشانه تعداد وب‌سایت‌هایی است که از یک زبان استفاده می کنند، بدیهی است که سهم زبان انگلیسی در وب بیش از هر زبان دیگری است. زبان انگلیسی به تنهایی ۵۱.۲٪ از محتوای وب را شامل می‌شود و البته این مقدار به نسبت سال ۲۰۱۱ کاهش داشته است.
سهم بالاتر برای یک زبان در وب نه تنها نشانه زنده‌بودن و میزان فراگیری آن زبان محسوب می‌شود بلکه نشانه‌ای از توسعه وب و صنایع و توانایی های وابسته به آن نیز محسوب می‌شود. زبان فارسی بدون ده‌ها میلیون کاربر اینترنت و جامعه‌ی قدرتمندی از برنامه‌نویسان، روزنامه‌نگاران، وبلاگ‌نویسان و تولیدکنندگان فکر و محتوا نمی توانست به این موفقیت دست‌یابد.
از سوی دیگر گسترش زبان‌های غیر انگلیسی در وب به معنای تنوع محتوایی وب و تلاش فرهنگ‌های مختلف برای روزآمدسازی خود است و از این جهت نیز رشد شتابان فارسی در وب نویدبخش توانایی محتوایی ایران است.
نمودار زیر به درک بهتر از وضعیت زبان‌های مهم غیر انگلیسی، کمک می کند و افت و خیر این زبان‌ها را در وب نشان می‌دهد.
رشدسرعت و گسترش دسترسی به اینترنت در کنار بنیه قوی فرهنگی و علمی زبان فارسی و همچنین سیاست‌گذاری کشور برای توسعه خدمات و اطلاع‌رسانی مبتنی بر وب را می توان از مهمترین عوامل این پیش‌رفت به حساب آورد.
در حالی که این دستاورد مهم برای وب ‌فارسی از چشم رسانه های مطرح دورمانده است سایت ترابرد این موفقیت را به تمام دست اندرکاران وب فارسی تبریک می گوید.
بر اساس جدول وضعیت افت و خیر ۲۵ زبان برتر وب در حدفاصل سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ نماشنده این است که زبان فارسی در رتبه یازدهم جهانی قرار دارد.
در جدول فوق سهم زبان ترکی از سال ۲۰۱۱ تا کنون به نسب ثابت مانده است اما نکته عجیب کاهش ۵۰٪ از سهم زبان عربی است. هرچند دلیل دقیقی برای این افت نمی توان برشمرد اما شاید بتوان این کاهش‌سهم را به جنگ‌های فراوانی که در سال‌های اخیر گریبان بسیاری از کشورهای عربی را گرفته است نسبت داد. به احتمال، شرایط فوق‌العاده و جنگ‌زدگی توسعه وب‌عربی را محدود کرده است و این زبان در برابر رشد پرشتاب سایر زبان‌ها دچار عقب‌فتادگی شده است.
در همین زمان رشد زبان روسی نیز بیش از هر زبان دیگری چشم‌گیر است. زبان روسی موفق شده است برتری قابل توجهی به نسبت زبان‌های قدرت‌مندی چون آلمانی و فرانسوی بدست آورد.
بر اساس تازه‌ترین گزارش W3Tech، زبان فارسی به یازدهمین زبان پرکاربرد در وب رسیده است و حالا ۱.۷ درصد از تمام وب‌سایت‌های دنیا به شهد فارسی آراسته است.
این رشد در حالی است که فارسی اکنون یک رتبه بالاتر از زبان ترکی و ۵ رتبه بالاتر از زبان عربی قرار دارد و به این‌ ترتیب محبوب‌ترین زبان منطقه غرب آسیا و خاورمیانه در شبکه جهانی وب محسوب می‌شود.
بر اساس همین گزارش، زبان فارسی در حد فاصل سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷ سهم خود را از  ۰.۶ درصد به ۱.۷ درصد افزایش داده است.
این آمار نشانه تعداد وب‌سایت‌هایی است که از یک زبان استفاده می‌کنند، بدیهی است که سهم زبان انگلیسی در وب بیش از هر زبان دیگری است. این زبان به تنهایی ۵۱.۲ درصد از محتوای وب را دربرگرفته و البته این مقدار به نسبت سال ۲۰۱۱ کاهش داشته است.
سهم بالاتر برای یک زبان در وب نه تنها نشانه زنده‌بودن و میزان فراگیری آن زبان محسوب می‌شود؛ بلکه نشانه‌ای از توسعه وب و صنایع و توانایی‌های وابسته به آن نیز محسوب می‌شود. زبان فارسی بدون ده‌ها میلیون کاربر اینترنت و جامعه قدرتمندی از برنامه‌نویسان، روزنامه‌نگاران، وبلاگ‌نویسان و تولیدکنندگان فکر و محتوا نمی‌توانست به این موفقیت دست‌ یابد.
از سوی دیگر گسترش زبان‌های غیرانگلیسی در وب به معنای تنوع محتوایی وب و تلاش فرهنگ‌های مختلف برای روزآمدسازی خود است و از این جهت نیز رشد شتابان فارسی در وب نویدبخش توانایی محتوایی ایران است.
در زمینه گسترش دامنه نفوذ زبان فارسی در جهان، 50 سال از برخی کشورها عقب هستیم
در همین حال، در داخل کشور نیز تلاش نهادهای متولی برای تقویت جایگاه زبان فارسی در جهان، با سرعتی البته نه چندان رضایتبخش، در جریان است. «غلامعلی حداد عادل» که ریاست بنیاد سعدی (نهاد رسمی متولی آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان) را بر عهده دارد، با اذعان به وضعیت نه چندان مطلوب گسترش زبان فارسی در جهان، می‌گوید: «تاسیس بنیاد سعدی، پاسخی بهنگام به نیاز دائمی برای فراگیری زبان فارسی در جهان بود؛ در واقع می‌توان گفت آموزش زبان فارسی قبل از تاسیس بنیاد سعدی، روی سر ایستاده بود اما الان روی پا ایستاده است».
این در حالی است که «بنیاد سعدی» به تازگی وارد ششمین سال فعالیت خود شده و به اعتراف رئیس آن «تا پیش از تاسیس این بنیاد، نهادهایی در حد یک اداره کل، برای گسترش زبان فارسی در خارج از کشور فعالیت می‌کردند و این فعالیت‌ها برای حجم عظیم نیازها و اهمیت گسترش زبان کفایت نمی‌کرد».
حداد عادل همچنین این مسئله را که «در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه، چین، ایتالیا و اسپانیا، از بیش از ۵۰ سال پیش، موسساتی برای گسترش زبان آنها در خارج از مرزهای جغرافیایی با استفاده از علم آموزش زبان دوم و روش‌های نوین جهانی در آموزش زبان فعالیت می‌کنند»، نشانه‌ای بر ضرورت وجود یک بنیاد مجزا برای زبان فارسی می‌داند.
رایزن سابق فرهنگی ایران در تاجیکستان با ذکر برخی تجاربی که خود در این زمینه مشاهده کرده و اندوخته است، به یاد می‌آورد: زمانی که من در «دوشنبه» بودم، آمریکایی در آنجا یک مرکز آموزش زبان فارسی داشتند و آن را سالانه به حدود ۱۰۰ نفر آموزش می‌دادند و بعد آنها را به کشورهای مختلف اعزام می‌کردند و در میزگردهای علمی و تحقیقاتی خودشان روی آنها کار می‌کردند.

خدایار با بیان اینکه مجموعه این اتفاقات، رجوع به زبان فارسی را بیشتر کرده و جایگاه آن را در میان زبان‌های پرمخاطب ارتقا می‌دهد، می‌افزاید: اگر فقط فاکتورهای کمّی را مد نظر داشته باشیم - همانگونه که در رنکینگ‌های مربوط به جایگاه زبان‌های پرکاربرد در وب چنین است - طبیعتاً این ارتقا جایگاه، برای زبان فارسی تحول مثبتی است؛ هر چند نباید از اهدافِ گرایش به فراگیری زبان فارسی هم در کشورهای مختلف، غافل شد.
به رغم همه این تحولات، این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، در عین حال، میزان و روند رجوع به زبان فارسی در میان مردمان کشورهای مختلف جهان، در مقایسه با زبان‌هایی مانند انگلیسی، اسپانیولی و روسی را، بسیار کمتر می‌داند اما از به وجود آمدن «روزنه‌هایی امیدبخش» برای تبدیل شدن زبان فارسی به یکی از زبان‌ها علم روز، سخن می‌گوید؛ مسئله‌ای که به گفته او در صورت تحقق، می‌تواند تحولی اساسی در جایگاه زبان فارسی در زبان‌های پرکاربرد وب به وجود بیاورد.






پاسخی بگذارید