زهره مهرنوروزی-امروز از هوش مصنوعی باید به عنوان انقلاب چهارم یاد کرد. واقعیت این است که هوش مصنوعی به یک منطقه رقابت راهبردی بینالمللی، از جمله میان چین و ایالات متحده، تبدیل شده و تا همین حالا نیز همانطور که رهبر انقلاب هشدار دادند، ممانعتهایی برای دسترسی سایر کشورها به فناوریهای برتر این حوزه اعمال شده است.
ششم شهریورماه در نخستین دیدار مسعود پزشکیان، رئیسجمهور و اعضای هیئت دولت چهاردهم که همزمان با هفته دولت صورت گرفت، تاکید کردند: «امروز هوش مصنوعی با شتاب حیرتدهندهای پیش میرود؛ در حال حاضر دستگاههای مختلف ما، نظامی و غیرنظامی از هوش مصنوعی استفاده میکنند اما این ما را فریب ندهد. در مسئله هوش مصنوعی، بهرهبردار بودن امتیاز نیست، لایههای عمیقی دارد این فناوری باید در آن لایهها مسلط شد. آن لایهها دست دیگران است.»
مقام معظم رهبری افزودند: «اگر شما نتوانید لایههای عمیق و متنوع هوش مصنوعی را، این فناوری را تأمین کنید، فردا اینها یک ایستگاهی مثل ایستگاه اتمی، آژانس اتمی درست میکنند برای هوش مصنوعی که الان دارند مقدماتش را فراهم میکنند که اگر چنانچه به آن ایستگاه رسیدید باید اجازه بگیرید در فلان بخش از هوش مصنوعی استفاده کنید در فلان بخش دیگر حق ندارید استفاده کنید.»
ایشان با اشاره به تلاش فرصتطلبان و قدرتطلبان دنیا برای محدود کردن دسترسی دیگر کشورها به برخی حوزههای هوش مصنوعی از طریق ایجاد آژانس
هوش مصنوعی بر ضرورت تلاش برای رسیدن به فناوریهای عمیق و ژرف و دنبال کردن لایههای زیرساختی هوش مصنوعی در کشور تأکید کردند.
اما این نخستین بار نیست که مقام معظم رهبری به موضوع هوش مصنوعی اشاره میکند. یکی از معروفترین سخنان رهبر انقلاب پیرامون هوش مصنوعی، لزوم قرار گرفتن ایران در بین 10 کشور حوزه هوش مصنوعی است. ایشان در بیانات در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور در آبان 1400 نیز فرمودند: «من پیشنهاد میکنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجّه و تعمیق واقع میشود، مسئله هوش مصنوعی باشد که در ادارهی آینده دنیا نقش خواهد داشت؛ حالا یا در معاونت علمی رئیسجمهور یا در دانشگاه باید کاری کنیم که ما در دنیا حدّاقل در ده کشور اوّل در مورد هوش مصنوعی قرار بگیریم که امروز نیستیم؛ امروز کشورهایی که درجهی اوّل در مسئلهی هوش مصنوعی هستند، حالا غیر از آمریکا و چین و مانند اینها که در ردههای بالا هستند، بعضی از کشورهای آسیایی هم هستند، بعضی کشورهای اروپایی هم هستند ما نیستیم؛ البتّه کشورهای آسیایی ظاهراً بیشتر هم هستند؛ در آن ده رتبهی اوّل، تعداد کشورهای آسیایی بیشتر است. باید کاری کنیم که حدّاقل به ده کشور اوّل دنیا در این مسئله برسیم.» هم اکنون کشور ما درحوزه هوش مصنوعی در جایگاه 70 دنیا ایستاده است.
همانگونه که مقام معظم رهبری اشاره فرمودند، ممانعتها و اعمال محدودیتها برای دسترسی سایر کشورها به فناوریهای پیشرفته مرتبط با هوش مصنوعی از هماکنون آغاز شده است. آمریکا مدتهاست که از بابت پیشرفتهای خیرهکننده چین در عرصه هوش مصنوعی حیرتزده شده و برای ممانعت از پیشرفت بیشتر چین و یا دستکم ایجاد وقفه در آن، تحریمهای شدیدی را علیه این کشور اعمال کرده است. این محدودیتها شامل کنترلهای صادراتی، محدودیتهای سرمایهگذاری و تحریمهای تجاری میشود. آمریکا نگران است که چین با استفاده از فناوریهای پیشرفته مرتبط با هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و اینترنت اشیا، بتواند در زمینههای نظامی و اقتصادی به برتری دست یابد.
از جمله این عواقب هوش مصنوعی میتوان به زمینگیر شدن بیشتر اقتصاد کشور و کاهش امنیت ملی به دلیل تضعیف شاخصهای حیاتی اشاره کرد. این وضعیت میتواند منجر به کاهش رقابتپذیری اقتصادی، افزایش نرخ بیکاری، و نابرابری اجتماعی شود و در نهایت، جایگاه کشور را در عرصه بینالمللی تضعیف کند. از این رو، به نظر میرسد که سرمایهگذاری در مسیر دستیابی به لایههای زیرساختی هوش مصنوعی، همانطور که مقام معظم رهبری تأکید دارند، باید با شدت بیشتری پیگیری شود. حساسیتها نسبت به لزوم پیشرفت در این حوزه باید افزایش یابد ولازم است که کشور ما در این حوزه با سرمایه گذاری زیرساختی جایگاه کشورمان را در هوش مصنوعی ارتقاد دهد.