بررسی روایت‌های متفاوت در خصوص میلاد پیامبر:
زهره نعلبندی
شاخه سبز- بنابر روایات اهل سنت ۱۲ ربیع الاول و بنا بر روایات شیعه ۱۷ ربیع الاول سالروز میلاد پیامبر اسلام (ص) است که درخصوص درستی و نادرستی این دو روایت متفاوت و اتفاقات زمان تولد پیامبر توسط کارشناسان دینی صحبت‌های زیادی شده که برخی از این اتفاقات قابل قبول و بعضی دیگر محل اشکال است.
پیامبر اسلام (ص) در روز جمعه ۱۷ ربیع‌الاول در مکه چشم به جهان گشود، گفته شده در شب تولد و هنگام تولد آن حضرت، حوادث عجیبی در جهان رخ داد که صحت و سقم آن محل بحث است که در ادامه به بیان چند حادثه می‌پردازیم:
۱- امام صادق(ع) فرمود: ابلیس (پدر شیطان‌ها) در آسمان‌های هفتگانه، رفت و آمد می‌کرد، هنگامی که عیسی(ع) متولد شد، از پرواز به سه آسمان ممنوع گردید ولی در چهار آسمان رفت و آمد می‌کرد و هنگامی که پیامبر اسلام(ص) متولد شد از پرواز به سوی همه‌ی آسمان‌های هفتگانه ممنوع شد و شیطان‌هایی که به سوی آسمان می‌رفتند با تیرهای شهاب آسمانی رانده می‌شدند.
هنگامی که افراد قبیله‌ی قریش، اوضاع آسمان را پریشان و دگرگون دیدند، گمان کردند که قیامت برپا شده، به همدیگر می‌گفتند: «این پدیده‌ها نشانه‌ی برپا شدن قیامت است که یهودیان و مسیحیان از آن سخن می‌گویند.»
یکی از کاهنان زبردست آن عصر به نام «عمروبن اُمیّه» گفت: «به ستارگان آسمان که نشانه‌های مسیر راه زمستان و تابستان ما بودند بنگرید، اگر آنها از جای خود پرتاب می‌شوند، بدانید که نابودی همه‌ی ما و همه چیز فرا رسیده است ولی اگر آنها در جای خود قرار دارند و ستارگان دیگری پرتاب می‌گردند، این نشانه‌ی بروز حادثه‌ی جدیدی است که من چگونگی آن را نمی‌دانم.»
دومین حادثه‌ای که ذکر شده این است که در همان بامداد تولد پیامبر اسلام(ص) همه‌ی بت‌ها از جا کنده شده و سرنگون شدند و حادثه دیگر این است که در آن هنگام ایوان عظیم کاخ مدائن (کاخ شاه ایران) به لرزه درآمد و چهارده کُنگُره (دندانه سر دیوار) آن فرو ریخت.
و دیگر اینکه آب دریاچه‌ی ساوه در زمین فرو رفت و خشکید.
پنجمین اتفاق این بود که آب رود سماوه [در بین کوفه و شام
زیاد شد و به جریان افتاد.
و آتشکده‌ی سرزمین فارس، پس از هزار سال روشنایی، خاموش شد.
دکتر محمدحسین رجبی دوانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر تاریخ اسلام درخصوص علت تفاوت دیدگاه شیعیان و اهل سنت درباره سالروز میلاد پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله گفت: اکثریت قریب به اتفاق شیعیان و علما و تاریخ شناسان مذهبی شیعه بر این باور هستند که میلاد نبی مکرم اسلام در تاریخ هفدهم ربیع‌الاول روی داده و برادران اهل سنت این تاریخ را دوازدهم ربیع‌الاول می‌دانند. در میان تمام علمای شیعی تنها شیخ کلینی نظر اهل سنت را دارد و با آنها هم‌عقیده است.
وی افزود: البته باید توجه داشت که این نوع تفاوت دیدگاه در میان علمای تاریخ‌شناس تنها در مورد میلاد پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله وجود ندارد، بلکه درباره بسیاری از حوادث تاریخی چنین اختلاف دیدگاه‌هایی وجود دارد. به طوری که گاه برای برخی رویدادها دو تا چند تاریخ متفاوت ذکر شده است.
این پژوهشگر تاریخ اسلام، با اشاره به منابع اعتقادی شیعه برای اینکه میلاد نبی مکرم اسلام را هفدهم ربیع‌الاول می‌داند، اظهار داشت: علمای شیعه به طور عمده بر اساس روایت‌ها و احادیث معتبر و مستندی که از ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد، اظهار نظر کرده‌اند. درمجموع می‌توان اظهار کرد که باور و اعتقاد شیعه در خصوص میلاد نبی مکرم و سایر تاریخ‌های میلاد و شهادت ائمه اطهار علیهم السلام بر طبق همان احادیثی است که از آن ذوات مقدس به جای مانده است.
وی درخصوص صحت و سقم رویدادهای زمان تولد نبی مکرم اسلام بیان داشت: توجه داشته باشید که تاریخ در دوران رسالت و زمان پیش از میلاد نبی مکرم اسلام توسط افراد غیر مسلمان نوشته شده و چون شیعیان تا مدت‌ها در تنگنا قرار داشتند و فشارهایی که بنی‌امیه و بنی‌عباس بر شیعیان وارد می‌کردند، مانع از آن می‌شد که آنها توجه خاصی به تاریخ نویسی داشته باشند و اگر هم تاریخی نوشته می‌شد از سوی کارگزاران دستگاه‌های حکومتی از بین می‌رفت. چون حتی تظاهر به شیعه بودن تا سال‌ها جرم محسوب می‌شد و شیعیان باید دین و مذهب خود را مخفی نگه می‌داشتند.
رجبی اضافه کرد: بر همین اساس روایت‌ها و نقل‌هایی که از آن دوران به دست ما رسیده است، از شیعه نیست. حتی بعضی از نقل‌ها از اهل تسنن به شیعه سرایت کرده و شاید بعضی از نقل‌ها حتی به نام روایت از معصومین علیهم السلام نوشته شده باشد که بر اساس این روایت‌ها نقل شده که زمان میلاد پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله رویدادهایی اتفاق افتاد که بسیار قابل توجه بود به طوریکه در ذهن و یاد مردم باقی ماند. به عنوان مثال عنوان شده که بت‌هایی که در مکه بودند و تعدادی از آنها را در بیت‌الله الحرام و کعبه قرار داده بودند، همگی در آن شب به روی زمین افتادند.
این استاد دانشگاه همچنین خاطرنشان کرد: از طرف دیگر این طور نوشته شده که گویی زلزله‌ای اتفاق افتاد و چهارده کنگره از کنگره‌های کاخ کسری در مدائن فروریخت. آتشکده آذرآبادگان که به مدت سال‌های زیاد روشن بود خاموش شد. دریاچه ساوه خشک شد. همان شب گفته شده که موبد موبدان خواب دید که شتران عرب به کاخ کسری آمده‌اند. این موارد عنوان شده است ولی دقت شود که بعضی از پژوهشگران برجسته معاصر این نوع اتفاق‌ها را مورد تردید قرار داده‌اند.
وی افزود: این اتفاق بسیار مهم و قابل توجهی است و باید مورد توجه مردم آن زمان قرار می‌گرفت. به طوری که باید در مطالب و یا اشعاری که از آن زمان باقی مانده، اشاره‌ای به این رویداد مهم شده باشد. در حالی که هیچ نشانی از این اتفاق در منابع و اشعار آن زمان عرب وجود ندارد.
رجبی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا بسیاری از رویدادهای زمان میلاد پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله که عنوان شده مربوط به ایران است، گفت: آن طور که استاد بزرگ و پدر بزرگوارم رضوان‌الله تعالی علیه که یکی از کارشناسان و متخصصین شاخص و برجسته تاریخ اسلام بوده‌اند، عنوان کرده‌اند، نبی مکرم اسلام عنوان رحمت للعالمین را دارند و ولادت آن حضرت باید بشارت دهنده نعمت و برکت برای مردم دنیا باشد، نه اینکه رنج و آزاری مثل خشک شدن دریاچه ساوه باشد.
وی افزود: اگر بنا بود با تولد پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله زنگ خطری برای قدرت‌ها و مردم به صدا درآید، بیشتر باید در روم این اتفاق‌ها می‌افتاد که به شدت در برابر اسلام ایستاد و قرن‌ها مزاحمت برای اسلام و مسلمانان داشت و باعث مشکلات فراوانی برای آنها شد اما ایران به راحتی اسلام را پذیرفت. بنابراین، این نقل‌ها هم از نظر سند و هم از نظر متن و دلالت مقداری مورد تردید و مخدوش هستند و نمی‌توانیم آنها را قبول کنیم.
