زهره مهرنوروزی-فرهنگ ترافیک در ایران با چالشهای جدی مواجه است؛ نبود آموزش مستمر، ضعف در مشارکت اجتماعی، و نگاه شعاری به فرهنگسازی از مهمترین عوامل افزایش تصادفات و بینظمی شهری هستند. فرهنگ ترافیک در ایران، برخلاف اهمیت حیاتیاش، هنوز به عنوان یک اولویت ملی در سیاستگذاری و آموزش عمومی دیده نمیشود. طبق گزارشها، ترافیک سنگین و تصادفات در کلانشهرها نهتنها وقت و انرژی شهروندان را میبلعد، بلکه هزینههای سنگینی بر سلامت روانی، اقتصادی و محیطزیست تحمیل میکند. در برنامه هفتم توسعه، کاهش ۱۰ درصدی سالانه تصادفات از طریق آموزش مستمر هدف گذاری شده است.
جان باختن سالانه ۲۰ هزار نفر در تصادفات جاده ای کشور، بر سیاست ها و چشم انداز قانون جوانی جمعیت سایه انداخته و نگرانی کارشناسان را در این زمینه به دنبال داشته است.
در مجموع سه عامل انسان، راه و وسيله نقليه به عنوان عوامل اصلي وقوع حوادث ترافیکی به شمار ميآيند. مهمترين عامل تأثيرگذار در ايجاد حوادث رانندگي كه در تحقيقات مختلف به آن پرداخته شده، عامل انساني است كه درصد بالايي از تصادفات به اين عامل بازميگردد. هر چند سهم عامل انساني از ديگر عوامل بيشتر است، اما تغيير اين عامل نسبت به تغييرات تكنولوژي در حوزه راه و وسيله نقليه، كندتر است.
از آنجا كه عامل انساني نيازمند آموزش، تغيير رفتار و فرهنگسازي است، از همين رو، فرهنگ به سختي تغيير پيدا مي كند و امر فرهنگ سازي زمان بر است.
کارشناس تصادفات شهری :
محمد سعید وفایی کارشناس ترافیک شهری در گفتگو با شاخه سبز می گوید: بهترين راهكار براي كاهش تصادفات رانندگي در آينده، آموزش و فرهنگ سازي از همان دوران ابتدايي در مدرسه است چرا كه سن كودكي مناسب ترين سن براي يادگيري است به طوري كه آموزش هاي داده شده در ذهن آنها نهادينه مي شود.
وی افزود: براي اينكه در آينده نسلي قانون مدار داشته باشيم، بايد از همان دوران ابتدايي يا حتي قبل از ابتدايي، دورههاي آموزشي فرهنگ رانندگي و احترام به قوانين راهنمايي و رانندگي را در سطحي ابتدايي برگزار كنيم تا آنها نيز با اين موضوع در زندگي آشنا شوند.
این کارشناس ترافیک شهری اظهارداشت: براي رسيدن به اين هدف، مي توان در برنامه درسي هفتگي مدارس، با استفاده از كادري مجرب و توانا ساعاتي را به آموزش قوانين راهنمايي و رانندگي اختصاص داد كه بي شك تاثير بسيار شگرفي در فرهنگ صحيح رانندگي نسل آينده خواهد داشت.
وی با بیان اینکه يكي ديگر از راهكارهاي انساني كه مي تواند در كاهش حوادث رانندگي تاثيرگذار باشد، سخت گيري در ارائه گواهينامه رانندگي است تاکید کرد: بعضي از آموزشگاه هاي رانندگي در امر آموزش و امتحان رانندگي، سهل گير هستند و حساسيت ها و سخت گيري هاي لازم را به كار نمي گيرند كه خود اين قضيه نيز مي تواند بعدها در افزايش تصادفات و تلفات رانندگي بسيار موثر باشد.
وفایی افزود: در بسياري از مواقع نيز برخوردهاي سلبي با رانندگان متخلف مانند نمرات منفي براي گواهينامه يا توقيف خودرو، چارهساز و خوب است، اما بايد در كنار اين برخوردهاي سلبي يك سري برنامههاي آموزشي نيز پيشبيني شود تا رانندههايي كه رفتار خطرناك دارند ضمن اينكه با آنها برخورد قهرآميز ميشود، در كنارش آموزش نيز به آنها داده شود.
این کارشناس بیان داشت: دوعامل آموزش و اعمال مقررات مكمل يكديگر هستند و به هيچ عنوان مقابل هم قرار ندارند زيرا بخشي از جامعه و عامل انساني را مي توان با فرهنگ سازي و آموزش نسبت به اجراي مقررات همراه كرد ولي بخشي ديگر نيازمند اعمال مقررات است كه اگر اين اعمال مقررات وجود نداشته باشد فرهنگ سازي نيز به تنهايي كار ساز نيست.
وی بیان کرد: بحث ديگر، آموزش پرسنل راهنمايي و رانندگي در رابطه با اجراي دقيق قوانين و دادن اختيارات كافي براي برخورد با رانندگان متخلف است كه مي تواند در ايجاد نظم و امنيت عمومي بسيار موثر باشد البته لازم است مواقعي هم در برخورد با متخلفان، مدارا كرد و تخفيف قائل شد كه خود اين رفتار هم مي تواند افراد خاطي را را به رعايت مقررات تشويق كند.
وی تصریح کرد: نقش رسانه ها نيز به خصوص صدا و سيما در ايجاد فرهنگ صحيح رانندگي و احترام به قوانين بسيار مهم و تاثير گذار است بنابراين نياز است صدا و سيما در شبكه هاي مختلف به صورت روزانه و مرتب و با كمك پرسنل تواناي راهنمايي و رانندگي، برنامه هايي را در راستاي آموزش فرهنگ صحيح رانندگي و رعايت قوانين و مقررات، ارائه دهد.
بدون شك ساخت و ارائه چنين برنامه هايي، به تدريج در شيوه رانندگي مردم و در نتيجه در كاهش تلفات رانندگي، تاثير گذار خواهد بود.
راهكارهايي در رابطه با راه سازي
وفایی آموزش مستمر را یکی از راهکارهای کاهش ترافیک دانست . افزود: بعد از عوامل انساني، راهها و جادهها به عنوان يكي از مهمترين عوامل ايجاد حوادث جادهاي، بايد با جديت بيشتري مورد توجه مسئولان قرار گيرد و با تدبير بيشتر در ايجاد جادههاي ايمن تلاش كرد، جادههايي كه بتواند حداقل قسمتي از سهلانگاريهاي رانندگان و مشكلات فرهنگي رانندگي را جبران كند.
این کارشناس ترافیک شهری افزود: با توجه به اينكه ۳۰ تا ۴۰ درصد جاده هاي ايران كوهستاني هستند، سطوح جاده، كيفيت آسفالت و شيب عرضي جاده ها در بروز يا كاهش تصادفات و واژگوني خودروها موثر است پس نياز است مسئولان مربوطه به چنين مسائلي توجه داشته و با نقشه برداري صحيح در ساخت جاده ها، به ويژه جاده هاي كوهستاني، به كاهش تلفات رانندگي كمك كنند.
وفایی گفت: دو بانده كردن جاده ها و ايجاد آزاد راه هاي مورد نياز، نصب دوربين هاي نظارتي در آنها، آسفالت و خط كشي و روكش هاي مناسب روي جاده ها نيز در كاهش تصادفات نقش بسيار مهمي دارد.
وی خاطر نشان کرد: يكي ديگر از مواردي كه مي تواند در ايمني جاده ها موثر باشد، گرفتن غرامت از راهسازاني است كه به درستي كار خود را انجام نمي دهند و جاده ها را ناامن و بي كيفيت مي سازند.
با تنبيه و جريمه راهسازان سهل انگار، مي توان از تكرار اشتباهات و كم كاري هاي آنها جلوگيري كرد و در نتيجه شاهد جاده هايي با كيفيت بهتر و ايمني بيشترباشيم.
زنان، محور فرهنگ سازی برای رانندگی ایمن
اما نکته ای که نمی توان از نظر دور داشت نقش زنان در کاهش تصادفات است چه به عنوان راننده و چه به عنوان مسافر و همراه می توانند از تصادفات جلو گیری کنند.
مریم فاتحی زاده مدیرکل امور بانوان استانداری اصفهان در گفتگو با ایرنا با تأکید بر نقش تأثیرگذار زنان در ارتقای ایمنی ترافیکی گفت: ایدهپردازی و اجرای پویشهای اجتماعی با محوریت خانواده میتواند به نهادینه شدن فرهنگ رانندگی مسوولانه و صیانت از سرمایه انسانی و جمعیت جوان کشور منجر شود.
وی افزود: آمار بالای سوانح رانندگی منجر به فوت در کشور و استان، ضرورت فرهنگسازی موثر برای «رانندگی مسوولانه» با رویکرد حفظ جمعیت جوان را اجتناب ناپذیر کرده است.
آمارها حاکیست عامل انسانی، علت بروز بیش از ۹۰ درصد تصادفها و تلفات ناشی از حوادث رانندگی است و مدیریت این وضعیت نیازمند اجرای برنامه های پیشگیرانه فرهنگی است.
فاتحی زاده اظهار داشت: نتایج بررسی ها نشان می دهد تنها ۷۰ درصد سرنشینان جلو خودروها از کمربند ایمنی استفاده می کنند که این میزان برای سرنشینان عقب به پنج درصد کاهش می یابد. همچنین بر اساس آمار تنها ۲۰ درصد راکبان موتورسیکلت و ۲ درصد ترک سواران از کلاه ایمنی استفاده می کنند.
وی اضافه کرد: با وجود کاهش ۶ درصدی تصادفات در چهار ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، این روند همچنان نگرانکننده است و استمرار برنامهریزیهای فرهنگی را ضروری میسازد.
مدیرکل امور بانوان استانداری اصفهان گفت: ایده پردازی و اجرای پویش های اجتماعی و تأثیر گذار برای خانواده ها با هدف نهادینه شدن رانندگی ایمن ضروریست و زنان می توانند در این راهبرد نقش محوری ایفا کنند.
فاتحی زاده گفت: ایمنی ترافیک و سلامت جمعیت بر این باور استوار است که کاهش تصادف های جاده ای، علاوه بر حفظ جان شهروندان، به صورت غیر مستقیم با تأمین امنیت و آرامش روانی خانواده ها زمینه تقویت نرخ باروری و پایداری ساختار جوان جمعیت را فراهم میکند.
وی با بیان اینکه سوانح رانندگی منجر به فوت، یعنی از دست رفتن نیروی کار جوان و مولد کشور، افزود: این حوادث با افزایش هزینه های درمانی، کاهش بهره وری اقتصادی و ایجاد فشارهای روانی بر خانوادهها در نهایت می تواند بر تمایل به ازدواج و فرزندآوری تاثیر منفی بگذارد.
فاتحی زاده بیان کرد: تلفات این سوانح همچنین سرمایه ارزشمند جمعیت جوان کشور را با تهدید جدی مواجه کرده است.
وی با بیان اینکه آموزش مهارت های رانندگی ایمن در بین گروه های هدف ضروریست، گفت: تولید محتوای علمی و کاربردی، برگزاری دوره های آموزش حضوری و مجازی، توانمندسازی مربیان محلی و اجرای کمپین های رسانه ای از جمله راهکارهای عملیاتی برای مدیریت این مساله است.
مدیرکل امور بانوان استانداری اصفهان افزود: همچنین آموزش و فرهنگ سازی گروه های هدف با مشارکت نهادهای متولی، مؤثرترین ابزار برای ایجاد تغییر رفتار در زمینه رانندگی ایمن و صیانت از جمعیت جوان کشور است.
وی تاکید کرد: برنامه ریزی ها باید به گونه ای پیش برود که موازی با راهبردهای افزایش جمعیت و فرزندآوری، به نگهداشت جمعیت جوان کشور از نظر کمی و کیفی نیز توجه شود.
حقیقت این است فرهنگ ترافیک در ایران، برخلاف اهمیت حیاتیاش، هنوز به عنوان یک اولویت ملی در سیاستگذاری و آموزش عمومی دیده نمیشود. طبق گزارشها، ترافیک سنگین و تصادفات در کلانشهرها نهتنها وقت و انرژی شهروندان را میبلعد، بلکه هزینههای سنگینی بر سلامت روانی، اقتصادی و محیطزیست تحمیل میکند بنابراین لازم است با آموزش مستمر خانواده و نوجوانان و جوانان از افرایش تصادفات کاست.
