زهره مهرنوروزی- در جهان امروز که رسانهها در تار و پود زندگی انسانها تنیدهاند، سواد رسانهای دیگر یک مهارت لوکس یا تخصصی نیست؛ بلکه ضرورتی حیاتی برای زیستن آگاهانه، مسئولانه و آزادانه در عصر اطلاعات است. هر روز، میلیونها پیام از طریق شبکههای اجتماعی، تلویزیون، وبسایتها و پلتفرمهای خبری به سوی ما روانه میشود؛ پیامهایی که گاه حقیقت را بازتاب میدهند و گاه در پوشش فریب، افکار عمومی را هدایت میکنند. بنابراین در عصری که تکنولوژی جولان می دهد، دریافت اطلاعات بسیار راحت است، اما از طرفی یافتن اطلاعات مناسب، معتبر، بی طرف و هدفمند سخت می باشد. سواد رسانه ای در عصر حاضر به افراد کمک می کند تا به رسانه ای درست برای دریافت اطلاعات صحیح دسترسی پیدا کنند. فردی که دارای این مهارت است، توانایی آنالیز نقادانه ی یک پیام رسانه ای را دارد و با آنالیز جوانب مختلف یک پیام می تواند به اهداف و انگیزه های پنهان آن پی ببرد. دوره ی نوجوانی با تغییرات فیزیکی و عاطفی آن شناخته می شود؛ در این بازه ی سنی، افراد جوان به دنبال خودمختاری و آمادگی برای ورود به بزرگسالی هستند. نوجوانان در جست و جوی اطلاعاتی هستند که به آن ها کمک می کنند تا ضمن حفظ ارتباطات معنادار با والدین و مراقبینشان، جهت ایجاد شخصیتی مستقل از آن ها قدم بردارند.
به همین علت سواد رسانه یک ضرورت است چراکه به توانایی دسترسی تحلیل، بررسی، ارزیابی و انتقال پیامها از طریق وسایل ارتباطی اشاره دارد. این مهارت به ویژه برای نوجوانان ضروری است؛ زیرا آنها را از تأثیرات منفی رسانهها مصون میدارد و به آنها یاد میدهد که رسانهها همیشه واقعیت را بهطور دقیق منعکس نمیکنند. در عصر فناوری اطلاعات، دسترسی به اطلاعات آسان است، اما تشخیص اطلاعات معتبر و هدفمند دشوار میباشد. سواد رسانهای به افراد کمک میکند تا پیامهای رسانهای را بهطور انتقادی تحلیل کنند و از الگوهای رفتاری منفی دوری کنند. در نتیجه، آموزش این مهارت برای تربیت مخاطبانی آگاه و منتقد اهمیت زیادی دارد.
معمولاً افراد از تفکر منطقی استفاده نمی کنند و بر اساس تاثیری که از رسانه ها می گیرند، اطلاعات دریافتی را پردازش می کنند. برای مثال یکی از آسیب های رسانه ای مربوط به نوجوانان این است که هنگامی که مخاطبان جوان احساس می کنند یک کاراکتر در تلویزیون جذاب و دوست داشتنی است، احتمال بیشتری وجود دارد که از رفتارهای آن شخص الگو بگیرند تا به نتایج مثبت در زندگی برسند. سواد رسانه ای راهکارهای مفیدی در راستای رفع آسیب های رسانه ای مربوط به نوجوانان پیش گرفته است. سواد رسانه ای در مورد هنر شکل گیری یک پیام آگاهی ایجاد می کند. در یک مرحله یاد می دهد که پیام ها چگونه شکل می گیرند( نحوه ی ایجاد ساختار و جذابیت آن ها) و در مرحله ی بعد یاد می دهد که چگونه پیام ها منتشر می شوند.
یک پیام منفی، نصفه نیمه و غلط می تواند عواقب منفی به جا بگذارد. آسیب های رسانه ای مربوط به نوجوانان ناشی از جریان سیل اطلاعات در دنیای امروز، ارتقای توانایی ها و مهارت های رویارویی با آن ها در نوجوانان را ضروری می سازد. لذا آموزش سواد رسانه ای جهت تربیت مخاطبانی خردمند، منتقد و دارای قدرت ارزیابی اهمیت دارد. سواد رسانه، نهتنها حافظ کرامت فردی و اجتماعی ماست، بلکه بسترساز مشارکت مؤثر در تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز به شمار میرود. در نهایت، سواد رسانهای پلی است میان آگاهی و کنش. جامعهای که شهروندانش به این مهارت مجهز باشند، کمتر فریب میخورند، بیشتر میاندیشند و بهتر تصمیم میگیرند. در برابر هجمههای رسانهای، تنها با پرورش نگاه نقادانه، تقویت تفکر تحلیلی و آموزش سواد رسانهای از سنین پایین میتوان ایستاد. این مسئولیتی است همگانی؛ از خانواده و مدرسه گرفته تا نهادهای فرهنگی و رسانهای. آیندهای روشن در گرو آن است که هر فرد، نه صرفاً مصرفکننده پیام، بلکه تحلیلگر و خالق آگاه آن باشد.
