هدی سادات چاوشی
انسان در منظومه باورهای خود، همواره با پرسش از «فرجام کار» روبرو است. در این میان، آموزه «رَجعت» در کانون معارف شیعی، پاسخی ژرف و امیدبخش به این پرسش اساسی است. رجعت، به‌معنای بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کافران محض، به دنیا در آستانه قیام قائم آل محمد حضرت مهدی عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف است؛ نه برای زندگی‌ای نو، بلکه برای مشاهده عینی تحقق وعده‌های الهی.
این آموزه، ریشه در متون اصیل اسلامی دارد. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «الرَّجْعَهُ لَیْسَتْ بِعَامَّهٍ، بَلْ هِیَ خَاصَّهٌ» (رجعت، همگانی نیست، بلکه ویژه است). این حدیث، عقلانیت رجعت را نشان می‌دهد؛ چرا که بازگشت همگان، حکمتی ندارد. همچنین، آیات بسیاری از قرآن کریم، مانند آیه ۸۳ سوره نمل که می‌فرماید: «وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِن کُلِّ أُمَّهٍ فَوْجًا» (و روزی که از هر امتی گروهی را برمی‌انگیزیم)، به باور شیعه، بر رجعت دلالت دارد. همچنین در آیه ۲۸ سوره بقره خداوند متعال می‌فرماید: «كَيۡفَ تَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَكُنتُمۡ أَمۡوَٰتࣰا فَأَحۡيَٰكُمۡۖ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يُحۡيِيكُمۡ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ» (چگونه به خدا كفر مى‌ورزيد، در حالى كه شما مردگانى بوديد و وجود نداشتيد پس خدا به شما حيات بخشيد، سپس شما را خواهد ميراند، سپس دوباره شما را زنده مى‌كند و آنگاه به‌سوى او بازگردانده مى‌شويد) البته این به این معنا که روح نباتی به بدن باز می‌گردد نیست.
رجعت، تنها یک واقعه تاریخی در آینده نیست؛ نمادین از یک «حقیقت وجودی» است که می‌گوید؛ جهان، بر محور عدالت می‌چرخد و رجعت، تحقق عینی عدالت الهی است. و افرادی که در طول تاریخ، حقّی را پایمال کرده‌اند، ستمکارانی که بر صالحان سیطره یافته‌اند، و مؤمنانی که در راه حق شکنجه دیده‌اند، باید شاهد پیروزی نهایی حق بر باطل باشند. و دیگر آن‌که تاریخ، معنا دارد؛ و رجعت، نشان می‌دهد که تاریخ، پوچ و بی‌معنا نیست؛ بلکه مسیری است به‌سوی یک فرجام روشن. و این نگاه، به زندگی انسان در دنیا، عمق و ارزش می‌بخشد. و همچنین امید، موتور حرکت است؛ و باور به رجعت، به زندگی فرد مؤمن، نشاط و تحرک می‌بخشد. او می‌داند که حتا اگر در اوج تاریکی‌ها باشد، پایان کار، نور است.
عقل سلیم، نه تنها با رجعت مخالفتی ندارد، که آن‌را تأیید نیز می‌کند. قدرت بی‌پایان خداوند، انجام چنین کاری را ممکن می‌سازد. از سوی دیگر، عقل، حکم می‌کند که نمایش کامل عدالت الهی -که در دنیا به‌طور کامل محقق نشده- باید در مرحله‌ای میان دنیا و آخرت (که رجعت است) به منصه ظهور درآید.
لذا رجعت، تنها یک بازگشت فیزیکی نیست؛ بازگشت «معنا» به تاریخ است. این آموزه، حلقه وصل دنیای ناقص ما به آخرت کامل است؛ پلی میان تلاش انسان و عدالت الهی. باور به رجعت، یعنی باور به اینکه جهان، بر مدار حق است و سرانجام، نیکان به عزت و ستمکاران به خواری بازمی‌گردند. این باور، نه تنها تعبدی، که انتخابی عقلانی است برای آنان‌که در جست‌وجوی معنایی ژرف برای زندگی و تاریخ هستند.
