فاطمه مداح نظری –انتخابات پارلمانی عراق به‌دلیل تحولات گسترده منطقه‌ای و فضای پرچالش کنونی بسیار مهم تلقی می‌شود. هر تحول سیاسی در بغداد، از یک انتخابات پارلمانی گرفته تا تغییر نخست‌وزیر، از منظر تهران یک مسئله‌ی امنیت ملی تلقی می‌شود و از آن بالاتر تلاشی بر سر تعیین معماری امنیتی و سیاسی خاورمیانه در دهه‌های آتی است.
انتخاباتی که نتیجه آن نه تنها آینه‌ی سیاسی این کشور، بلکه نقشه ژئوپلیتیک منطقه را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
برای تهران، عراق صرفاً یک همسایه با طولانی‌ترین مرز مشترک یا یک شریک تجاری عمده نیست؛ بلکه یک «فضای حیاتی» (Lebensraum) ژئوپلیتیک، یک عمق استراتژیک انکارناپذیر، یک ضربه‌گیر امنیتی بی‌بدیل و یک شاهراه اقتصادی برای تنفس در دوران انزواست. درک اهمیت رابطه چند لایه، مستلزم عبور از تحلیل‌های تک‌بعدی و ورود به سه لایه‌ی درهم‌تنیده‌ی اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و سیاسی-امنیتی است که سرنوشت دو ملت را به یکدیگر پیوند زده‌اند.
کانال تلگرامی روابط بین الملل ایرانی نوشت: ششمین انتخابات پارلمانی عراق در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵ با حدود ۵۵ درصد و مشارکت بیش از ۱۲ میلیون شهروند عراقی از مجموع ۲۱/۴ میلیون رای دهنده ثبت نام کرده، برگزار شد که افزایش خیره کننده ۱۲/۵ درصدی نسبت به ۴۲ درصد انتخابات ۲۰۲۱، نشان می دهد.
در نتیجه این انتخابات، احزاب همسو و جریانهای مقاومت پیروز شدند: الاعمار (محمد شیاع السودانی)، دولت قانون (نوری المالکی)، بدر (هادی العامری)، صادقون (قیس الخزعلی)، حکمت ملی ( عمار الحکیم)، حقوق (منسوب به کتائب حزب الله) و ... با بیش از ۱۱۰ کرسی دارند و در مجموع وزن شیعیان در پارلمان عراق، افزایش یافته و به ۱۹۸ کرسی از ۳۲۹ کرسی پارلمان عراق رسید و حدود ۶۰ درصد از کرسی ها را به خود اختصاص داد.
حزب حقوق که حزبی نخبگانی و به تعبیر خودشان "کیفی" است از ۴ کرسی به ۷ کرسی و جریان صادقون از ۱۸ کرسی به ۲۸ کرسی رسید و در حالیکه احزاب سنی وابسته و متکی به ایالات متحده آمریکا، ترکیه و برخی کشورهای عربی خلیج فارس، مثل تقدم (محمد الحلبوسی) با ۲۸ کرسی و نیز السیاده (خمیس الخنجر) با ۹ کرسی نتوانستند موقعیت قبلی خود را در مجلس ارتقا دهند، ولی جریان العزم (مثنی السامرائی) و نزدیک به حشد الشعبی، با ۱۵ کرسی، رشد معناداری کرد.
جالب توجه این است که برای اولین بار، احزاب شیعی مانند العصائب، بدر و دولت قانون در مناطق سنی نشین مانند دیالی، تکریت و موصل پیروز شدند و از این مهمتر تمام شخصیت ها و چهره های جریان اعتراضات اکتبر (اعتراضات تشرین ۲۰۲۱) که عموما ضد ایرانی بودند، حذف شدند و بدین ترتیب افکار عمومی عراق، از گفتمان مقاومت مجددا دفاع کرده و از جریان ضد حشد الشعبی، عبور کرد.
در میان آرای احزاب شیعی، الاعمار (شیاع السودانی؛ نخست وزیر فعلی)، بالاترین آرا را به دست آورد و او موفق شد در چند استان رای اول را به دست آورد از جمله در بغداد که خیلی از رسانه ها و تحلیل گران، معتقد بودند وضعیت انتخاباتی آن، ابهام برانگیز است.
در این انتخابات اگرچه مقتدی صدر (فرزند آیت الله شهید سیدمحمد صدر که به همراه دو فرزندش توسط رژیم بعث در سال ۱۹۹۹، ترور شد)، با راه اندازی کارزار تحریم انتخابات، باعث کاهش میزان آرا در مناطق تحت نفوذ جریان صدر شد ولیکن تاثیر جدی تری در کلیت انتخابات نگذاشت و وزن این جریان را حداقل برای هواداران آن، روشن ساخت.
ضمن اینکه باید اذعان کرد که جریان صدر در برخی مناطق عمدتا محروم عراق، پایگاه اجتماعی قابل توجهی دارد و هوادارانش او را مدافع فقرا و محرومین و نیز ضد فساد می دانند ولی باید متذکر گردید علی رغم تحریم انتخابات از طرف او، رفتار مسئولانه به خرج داده و وارد کشمکش و مجادلات سیاسی نشد.
در کنار تحریم انتخابات توسط جریان صدر، نقش مرجعیت نجف در تشویق و ترغیب حضور مردم در انتخابات پارلمانی عراق، بسیار مهم و موثر بود و بی شک در ارتقا وزن سیاسی جریان شیعی در پارلمان عراق، اثرات جدی گذاشت.
در کردستان عراق هم، حزب دموکرات کردستان عراق (KDP)، ۲۹ کرسی و اتحادیه میهنی کردستان عراق (PUK)، ۱۸ کرسی، کسب کردند که توازنی نسبی بین این دو، برقرار شد.
مجلس فعلی تا ۱۸ دی ماه و دولت فعلی عراق تا اواسط اسفند، فعال است و براساس رویه و تفاهم داخلی، ریاست جمهوری در اختیار کردها، ریاست مجلس به اعراب سنی و نیز بالاترین مقام اجرایی کشور یعنی نخست وزیری به شیعیان خواهد رسید. با این وجود باید منتظر ماند که تصمیم مجلس آتی عراق، چگونه خواهد بود ولیکن می توان با قاطعیت تمام گفت که جریان مقاومت در عراق پیروز و جریان ضدمقاومت که وابسته و متکی به آمریکا، ترکیه و برخی کشورهای عربی منطقه بودند، کاملا شکست خوردند.
بی تردید تحولات منطقه غرب آسیا به ویژه تجاوز وحشیانه رژیم جعلی صهیونیستی به غزه و لبنان و نیز جنگ ۱۲ روزه و پیروزی غرور آفرین ملت مقتدر ایران اسلامی، در افکار عمومی ملت عراق موثر بوده (و بازتاب آن را می شد در راهپیمایی تاریخی اربعین امسال، مشاهده کرد) و نتیجه نهایی آن پیروزی جریان کلی مقاومت عراق با احزاب ذیل آن، در انتخابات پارلمانی نوامبر ۲۰۲۵ عراق، شد.
عراق به مثابه کپسول اکسیژن تهران
وابستگی اقتصادی ایران به عراق، پدیده‌ای فراتر از آمار و ارقام خشک تجاری است. این رابطه، در واقع، تجلی استراتژی بقای اقتصادی ایران در شرایط تحریم‌های فلج‌کننده بین‌المللی و سیاست «فشار حداکثری» است. در این چارچوب، عراق نه تنها یک بازار بزرگ مصرفی، بلکه یک «ریه تنفسی» برای اقتصادی است که مجاری ارتباطی آن با نظام مالی جهانی مسدود شده است. این پدیده را می‌توان از منظر نظریه‌ی «وابستگی متقابل پیچیده» (Complex Interdependence) که توسط رابرت کیوهین و جوزف نای مطرح شد، تحلیل کرد. بر خلاف نگاه رئالیستی که تنها بر قدرت نظامی تمرکز دارد، این نظریه بر شبکه‌های چندگانه ارتباطی (اقتصادی، اجتماعی) و نقش بازیگران غیردولتی تأکید می‌کند که چگونه می‌توانند ابزار‌های قدرتمندی برای اعمال نفوذ باشند.
حجم تجارت رسمی دو کشور که در سال‌های اخیر حول و حوش ۱۲ میلیارد دلار در نوسان بوده و هدف‌گذاری‌های بلندپروازانه‌ای برای رسیدن به ۳۰ میلیارد دلار برای آن تعریف شده، تنها بخشی از ماجراست. کیفیت این تجارت اهمیت به‌مراتب بیشتری دارد. ایران به عراق طیف وسیعی از کالاها، از محصولات کشاورزی و غذایی گرفته تا مصالح ساختمانی، خدمات فنی-مهندسی و مهمتر از همه، برق و گاز صادر می‌کند. این به معنای آن است که بخش عظیمی از ظرفیت تولیدی و اشتغال در صنایع مختلف ایران، به پایداری این بازار گره خورده است.
در مقابل، وابستگی شدید عراق به گاز ایران برای تأمین حداقل ۲۲ درصد از برق مورد نیاز خود (که در تابستان‌های طاقت‌فرسای بالای ۵۰ درجه، اهمیتی امنیتی-اجتماعی دارد)، یک اهرم فشار قدرتمند و یک عامل ثبات‌بخش در این رابطه است. این وابستگی متقابل، اما نامتقارن، به تهران اجازه می‌دهد تا نفوذ خود را در لایه‌های زیرین حکمرانی بغداد حفظ کند.
در دورانی که واشنگتن به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت و قطع دسترسی ایران به نظام مالی جهانی بود، بازار عراق به مثابه یک «منطقه خاکستری» اقتصادی عمل کرد. این بازار به دلیل ساختار غیرشفاف اقتصادی، گستردگی مرزها، فساد سیستماتیک و پیوند‌های عمیق اجتماعی، امکان دور زدن تحریم‌ها، تسویه حساب‌های مالی از طریق صرافی‌ها و ایجاد کانال‌های مالی جایگزین را برای ایران فراهم آورد. همانطور که اندیشکده «مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» (The Washington Institute for Near East Policy) در گزارشی با عنوان «نفوذ ایران در عراق: مقابله با رویکرد کل-حکومتی تهران» اشاره می‌کند، ایران از اهرم‌های اقتصادی به عنوان بخشی از یک استراتژی جامع برای تعمیق نفوذ خود در ساختار‌های سیاسی و امنیتی عراق بهره می‌برد. بنابراین، از دست دادن این بازار نه تنها به معنای از دست دادن میلیارد‌ها دلار صادرات، بلکه به معنای بسته شدن یکی از حیاتی‌ترین مجاری تنفس اقتصادی و مالی در شرایط انزوای بین‌المللی است.
در این انتخابات در عراق، در میان احزاب شیعی، حزب شیاع السودانی؛ نخست وزیر فعلی بالاترین آرا را به دست آورد. این حزب در چند استان از جمله در بغداد رای اول را به دست آورد.
برای اولین بار، احزاب شیعی مانند العصائب، بدر و دولت قانون در مناطق سنی نشین مانند دیالی، تکریت و موصل پیروز شدند.
تمام شخصیت‌های جریان اکتبر (اعتراضات تشرین ۲۰۲۱) که عموما ضد ایرانی بودند، حذف شدند.
تعداد کرسی‌های جریان صادقون متعلق به قیس خزعلی(از نمادهای مقاومت و نزدیک به ایران) از ۱۸ کرسی به ۲۸ کرسی رسید.
نقش مرجعیت در تشویق مردم به حضور در انتخابات موثر بود. علیرغم تحریم انتخابات از سوی مقتدا صدر، وی تاکنون رفتار مسئولانه به خرج داده است .
