گروه: سایر / یادداشت
تاریخ : 1404/09/4 11:23
شناسه : 412146

زهره مهرنوروزی-رسانه امروز به مهمترین ابزار جنگ تبدیل شده ‏است. پیدایش زبان گفتاری مهم‌ترین تحول در تاریخ ارتباط بود. زبان ‏به انسان اجازه داد مفاهیم پیچیده را منتقل کند و همکاری‌های اجتماعی ‏شکل گیرد. پیش از خط، انسان‌ها با نشانه‌ها، ژست‌ها و نقاشی‌های ‏غاری مانند غار لاسکو در فرانسه ارتباط برقرار می‌کردند. حدود ‏‏۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، سومریان خط میخی را ابداع کردند. خط ‏امکان ثبت رویدادها، قوانین و اندیشه‌ها را فراهم کرد. در مصر، خط ‏هیروگلیف و در چین خط تصویری به‌وجود آمد. خط نقطه عطفی در ‏تاریخ رسانه بود زیرا ارتباط را از لحظه حال به آینده منتقل کرد. ‏پادشاهان و فرمانروایان از کتیبه‌ها برای ثبت فرمان‌ها و قوانین ‏استفاده می‌کردند. سنگ حمورابی نمونه‌ای مشهور است.‏
چینی‌ها حدود قرن دوم میلادی کاغذ را اختراع کردند که انقلابی در ‏رسانه ایجاد کرد. این فناوری بعدها به جهان اسلام و اروپا منتقل شد و ‏کتابت را ارزان‌تر و گسترده‌تر کرد. در جوامع باستان، قصه‌گویان و ‏شاعران نقش رسانه داشتند. آن‌ها تاریخ و ارزش‌های جامعه را ‏سینه‌به‌سینه منتقل می‌کردند. کتابخانه بیت‌الحکمه در بغداد نمونه‌ای از ‏مرکز رسانه‌ای-علمی بود. آثار یونانی، ایرانی و هندی ترجمه و تکثیر ‏شدند. این دوره نشان داد رسانه چگونه می‌تواند ابزار انتقال دانش ‏میان فرهنگ‌ها باشد.‏
در اروپا، رسانه بیشتر در اختیار کلیسا بود. نسخ خطی توسط راهبان ‏نوشته و نگهداری می‌شد. ارتباطات به‌شدت محدود بود و دسترسی ‏عمومی به اطلاعات وجود نداشت. اختراع چاپ توسط یوهانس ‏گوتنبرگ در قرن پانزدهم نقطه عطفی در تاریخ رسانه بود. کتاب ‏مقدس گوتنبرگ نخستین کتاب چاپی اروپا بود. چاپ، دانش را ‏دمکراتیزه کرد و زمینه‌ساز رنسانس، اصلاح دینی و انقلاب علمی شد. ‏روزنامه‌ها به‌تدریج پدید آمدند و به رسانه عمومی تبدیل شدند. تلگراف ‏در قرن نوزدهم امکان انتقال سریع پیام در فواصل طولانی را فراهم ‏کرد. تلفن در دهه ۱۸۷۰ معرفی شد و ارتباط صوتی مستقیم را ممکن ‏ساخت. رادیو در اوایل قرن بیستم و تلویزیون در نیمه قرن به ‏رسانه‌های اصلی توده‌ای بدل شدند. آن‌ها نقش بزرگی در جنگ‌ها، ‏سیاست و فرهنگ عمومی ایفا کردند. از نیمه دوم قرن بیستم، رایانه‌ها ‏و سپس اینترنت به‌وجود آمدند. ایمیل، وب‌سایت‌ها و شبکه‌های ‏اجتماعی شکل جدیدی از ارتباط جهانی ایجاد کردند. فیسبوک، توییتر، ‏اینستاگرام و تلگرام رسانه را از حالت یک‌سویه به تعاملی تبدیل کردند. ‏هر فرد می‌تواند هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده محتوا باشد. امروز ‏هوش مصنوعی در تولید محتوا و واقعیت مجازی در ایجاد تجربه‌های ‏تعاملی نقشی فزاینده دارد. رسانه‌ها بیش از هر زمان دیگر ‏شخصی‌سازی شده‌اند. این تاریخ رسانه نشان می‌دهد که هر تحول ‏فناورانه نه‌تنها ابزار جدیدی برای انتقال پیام فراهم کرده بلکه ‏ساختارهای اجتماعی و سیاسی را نیز دگرگون ساخته است. چاپ ‏زمینه‌ساز رنسانس شد، رادیو و تلویزیون هویت ملی را تقویت کردند و ‏اینترنت جهان را به دهکده‌ای جهانی تبدیل کرده است. در دنیای امروز ‏که هر لحظه با انبوهی از پیام‌ها، اخبار، تصاویر و ویدیوها از طریق ‏رسانه‌های مختلف بمباران می‌شویم، داشتن سواد رسانه‌ای دیگر یک ‏مهارت لوکس نیست، بلکه ضرورتی حیاتی است. سواد رسانه‌ای یعنی ‏توانایی درک، تحلیل، ارزیابی و تولید محتوا در فضای رسانه‌ای. این ‏سواد به ما کمک می‌کند تا نه تنها مصرف‌کننده‌ای منفعل نباشیم، بلکه ‏با آگاهی و مسئولیت‌پذیری، نقش فعالی در فضای رسانه‌ای ایفا کنیم. ‏رسانه‌ها می‌توانند هم ابزار آگاهی باشند،  در تمام این سالها رسانه‌ها ‏همواره ابزار قدرت بوده‌اند. از اعلامیه‌های پادشاهان باستان تا ‏جنگ‌های رسانه‌ای معاصر، کنترل بر رسانه به معنای کنترل بر افکار ‏عمومی است. هم‌زمان، رسانه‌ها بستری برای آزادی بیان، اعتراض ‏اجتماعی و تبادل فرهنگی بوده‌اند. سواد رسانه‌ای به ما می‌آموزد ‏چگونه اخبار جعلی، شایعات و اطلاعات تحریف‌شده را شناسایی کنیم. ‏در عصر هوش مصنوعی و رسانه‌های اجتماعی، افکار عمومی ‏به‌راحتی هدف عملیات روانی قرار می‌گیرد. فردی که سواد رسانه‌ای ‏دارد، هر پیام را با ذهنی پرسشگر می‌پذیرد، منبع آن را بررسی می‌کند ‏و از پذیرش کورکورانه پرهیز می‌کند. افراد باسواد رسانه‌ای، بهتر ‏می‌توانند در گفت‌وگوهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مشارکت کنند و ‏نقش فعالی در جامعه ایفا نمایند. یکی از تهدیدات پیش رو کاهش سن ‏کاربران فضای مجازی است بنابراین آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان ‏و نوجوانان، آنان را در برابر آسیب‌های فضای مجازی، تبلیغات فریبنده ‏و الگوهای نادرست مصون می‌سازد.‏

پاسخی بگذارید