در انتظار نانی که حق است
هدی سادات چاوشی
در آستانه «روز جهانی غذا» ایستاده‌ایم. روزی که باید نماد همبستگی برای رفع گرسنگی باشد، اما چه بسیار که به آیینه‌ای برای نمایش شکافِ عمیق و جانکاه میان «دارا» و «ندار» بدل شده است. و در عین حال که انبارهای غله از فرط انباشت می‌شکفند، آمار گرسنگان نیز قد می‌کشد، گویی که این دو، همزادانی جدایی‌ناپذیرند. پارادوکسی تلخ، که پرسشی بنیادین را پیش روی بشریت می‌نهد؛ اینکه مسأله، کمبود غذا نیست.. مسأله، فقدان عدالت است. عدالتی که محورِ معیشت است و معیشت، بسترگاهی از عزت انسان.
عدالت در توزیع غذا، مفهومی فراتر از کمک‌های بشردوستانه مقطعی است. این عدالت، یعنی حق دسترسی پایدار هر انسانی به غذایی سالم، کافی و مقوی، صرف‌نظر از جغرافیا، نژاد، مذهب یا سطح درآمدش. این، همان «تأمین اجتماعی پایه» برای کرامت انسانی است. وقتی این حق اولیه پایمال می‌شود، نه تنها جسم انسان‌ها بلکه روح جامعه‌ها نیز به بیماری دچار می‌آید. فقر غذایی، چرخه‌ای معیوب می‌آفریند؛ کودکانی که به سبب سوءتغذیه، عمدتا از رشد شناختی بازمی‌مانند، نسلی که توانایی شکوفایی استعدادهایش را می‌تواند از دست دهد و جامعه‌ای که شاید در باتلاق ناامیدی و خشونت فرو می‌غلتد. اینجا است که معیشت، ماورای مفهومی اقتصادی به مسأله‌ای امنیتی، فرهنگی و در نهایت، انسانی_الهی بدل می‌شود.
اما ریشه این بی‌عدالتی عظیم در کجاست؟ آیا در کمبود منابع است؟ هرگز. زمین، به برکت پروردگار، ظرفیتی عظیم دارد.. فراتر از نیاز ساکنانش. مشکل، در برخی نظام‌های مدیریتی ناکارآمد جهانی، سیاست‌های تجاری ناعادلانه بین‌المللی، اسراف و مصرف افراطی در یک سو، و محرومیت مضاعف در سوی دیگر نهفته است. مشکل، در نبود اراده‌ای جمعی و حکمرانی جهانی خردمندانه است. ساختارهای اقتصادی جهانی، گاه خود به گسترش این شکاف دامن می‌زنند و «غذا» را از یک نعمت الهی، به سلاحی برای فشار و تحمیل اراده تبدیل می‌کنند.
و در این میان، دل و دین ما شیعیان، به کجا گرم است؟ به سرزمینی که هنوز روی نقشه‌های جهان نیامده، اما در عمق جانِ باورهای ما، زنده و حاضر است. به حکومتی که وعده آن داده شده است: حکومت عدل مهدوی.
عدل مهدوی، تنها به معنای قضاوت عادلانه در دادگاه‌ها نیست؛ این عدل، تمامی شئون زندگی بشر را در بر می‌گیرد و بی‌گمان، محور معیشت و توزیع عادلانه رزق و روزی، از اولویت‌دارترین جلوه‌های آن است. در روایات ما آمده است که امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف زمانی قیام می‌فرمایند که زمین از جور و ستم لبریز شده باشد. آیا یکی از عظیم‌ترین مصادیق جور، همین گرسنگی و محرومیت از ابتدایی‌ترین حق طبیعی، یعنی «نان» نیست؟
حکومت حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، یعنی الگویی عینی از «عدالت اجتماعی در توزیع غذا».. جامعه‌ای آرمانی، که زمین علاوه بر سخاوتِ حال و اکنون گنجینه‌های نهان خود را بیرون می‌ریزد و همگان به اندازه نیاز و شاید عظیم‌تر از آن، بهره‌مند می‌شوند. اما نکته عمیق‌تر، تحول در نظام توزیع و نگرش انسان‌ها است. در سایه آن حکومت، «انباشت ثروت» در انحصار عده‌ای خاص نیست و «فقر» مفهومی محو شده خواهد بود. این، نه با شعار، که با مدیریتی الهی و ساختاری عادلانه محقق می‌شود. آن حضرت، مال و ثروت را به تساوی میان مردم تقسیم می‌فرمایند و حقوق را به طور کامل ادا می‌دارند. در چنین شرایطی، «دسترسی به معیشت» نه یک آرزو، که یک حق مسلم و تضمین‌شده برای همگان است.
اما ما، در این برهه از زمان و در انتظار آن دولت کریمه، چه مسئولیتی داریم؟ آیا باید دست روی دست گذاشت و منتظر معجزه ماند؟
هرگز. انتظار فرج، انتظاری فعال و سازنده است. ما موظفیم همان‌گونه که جامعه مهدوی را در اندیشه می‌پرورانیم، در عمل نیز جلوه‌هایی هرچند کوچک از آن عدالت را در زیست‌جهان خود بیافرینیم. که «روز جهانی غذا» برای ما شیعیان، قطعا تنها یک مناسبت جهانی نیست؛ فرصتی است برای بازخوانی مسئولیت‌مان در قبال همنوعان گرسنه و محروم. این مسئولیت، هم در سطح فردی معنا دارد؛ با پرهیز از اسراف، قناعت و کمک‌های مستقیم به نیازمندان. و هم در سطح اجتماعی؛ با تلاش برای ایجاد ساختارهای عادلانه‌تر در تولید و توزیع مواد غذایی در جامعه خودمان، شاید با حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان داخلی، و خصوصا با فرهنگ‌سازی برای مصرف بهینه.
امروز، هر نانی که به یتیمی می‌رسانیم، هر طرحی که برای خودکفایی غذایی کشور می‌ریزیم، برای آن‌که هیچ خانواده‌ای جزو کم‌برخورداران و حتا رفاه‌زدگان نباشند، و هر تلاشی که برای اصلاح الگوی مصرف می‌کنیم، در حقیقت، سنگ‌بنایی است برای آن کاخ رفیع عدل. ما با این اقدامات، نه تنها به وظیفه انسانی و اسلامی خود عمل می‌کنیم، که عملاً خود را برای زندگی در زیر پرچم امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف آماده می‌سازیم. جامعه‌ای که در آن، عدالت غذایی حاکم است، جامعه‌ای است که بستر ظهور را هموارتر می‌کند.
در این روز جهانی غذا، زیباتر و خوب‌تر و چه عالی‌ست که نگاهمان را وسعت بخشیم به مدد حضرت حق جل جلاله.. دورتر آمارهای تلخ برای امان.. و این روز را به یاد آرمان بلند «عدالت غذایی» در حکومت جهانی موعودمان گرامی داریم با طرح این پرسش و نجوای درونی: ما، در جایگاه خود، چگونه می‌توانیم سهمی در تحقق این عدالت داشته باشیم؟ باشد که تلاش‌مان، قدمی هرچند کوچک در مسیری باشد که امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف با گام‌هایی منور، آن‌را به پایان خواهند برد؛ مسیری که در سرانجام و فرجام آن، هیچ انسانی با شکم گرسنه به خواب نمی‌رود و نان، به‌عنوان نمادی از رزق الهی، به حقی همگانی برای تمامی آفریدگان خداوند تبدیل شده باشد.
