زهره نعلبندی
طبق آمارهای رسمی، نرخ باروری کشور به‌طور مستمر تنزل پیدا کرده است.
به گفته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، نرخ زاد و ولد در سال گذشته به کمتر از یک میلیون نفر رسیده است از این رو کاهش نرخ باروری در ایران یک مسئله جدی است که تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌های اجتماعی، افزایش سن ازدواج، تمایل به زندگی مجردی، مسائل اقتصادی، اشتغال زنان، دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و آموزشی از جمله عوامل موثر در کاهش نرخ باروری است.
کاهش جمعیت به تدریج منجر به مشکلات زیادی در سیستم‌های رفاهی، اقتصادی و اجتماعی خواهد شد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این روند نزولی، کاهش تعداد نیروی کار، کارآفرینان و نوآوران است، این امر باعث می‌شود توان اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار گیرد و رشد اقتصادی کند شود.
سیاست جمعیتی ایران طی چهار دهه گذشته تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است. پس از انقلاب اسلامی، ایران شاهد یک انفجار جمعیتی در طول جنگ هشت‌ساله ایران و عراق بود. در آن سال‌ها نرخ باروری کشور به بالاترین میزان خود یعنی بیش از 6.5 فرزند به ازای هر زن رسید. اما ایران جنگ‌زده در سال‌های پس از آن برای بازسازی اقتصاد خود تلاش می‌کرد و مقامات ایرانی با چالش‌های مواجهه با یک جمعیت جوان روبه‌رو شدند که دولت نه منابع، نه زمان و نه ظرفیت لازم برای حمایت از آن را داشت.
اما اکنون کمبود جمعیت جوان یک چالش است که رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در بیانات خود بر ضرورت مقابله با بحران جمعیتی و خطر پیری جمعیت تأکید کرده‌اند. ایشان در یکی از دیدارهای اخیر فرمودند: «مسئله جمعیت، یک موضوع حیاتی و راهبردی است؛ غفلت از آن در آینده کشور مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد.
سال‌هاست که مسئولان در ایران درباره یک «سونامی جمعیتی» هشدار داده‌اند، زیرا پیش‌بینی‌های داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران تا سال 2050 ممکن است یکی از پنج کشور دارای بزرگ‌ترین جمعیت سالمندان باشد. در حال حاضر، تقریبا 11 درصد از ایرانیان - حدود 5.3 میلیون نفر از جمعیت 84 میلیونی - بالای 60 سال دارند این درحالیست که
یک دهه پیش، ایران یکی از جوان‌ترین جمعیت‌های جهان را داشت. اما این روند تغییر کرده و کشور در حال حاضر در مرحله‌ای قرار دارد که اکثریت جمعیت در سن کار به تدریج به یک بخش سالمند وابسته تبدیل می‌شوند.
بنابراین لازم است همه مردم با جدیت برای افرایش نرخ باروری تلاش کنند و پای کار بیایند و مسئولین نیز حمایت لازم را داشته باشند چراکه اکنون زنگ خطر کاهش جمعیت و افت شدید نرخ باروری به صدا درآمده است.
در این راستا ارائه مشوق‌های مالی و غیرمالی، ارتقای فرهنگ فرزندآوری، بهبود وضعیت اقتصادی، توسعه خدمات بهداشتی و آموزشی، ایجاد تعادل میان کار و خانواده می‌توانند از جمله راهکار‌های افزایش نرخ باروری باشند.
در هر صورت کاهش جمعیت اگرچه به ظاهر تدریجی و آرام است، اما در بلندمدت می‌تواند پیامدهای عمیقی برای ساختار اقتصادی، اجتماعی و حتی امنیتی کشور به دنبال داشته باشد.
