مجید پاینده
کارشناس امور پیمانها و قراردادها
ستاد ایران تحت نظارت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت می‌کند. مأموریت اصلی این سامانه، ایجاد شفافیت، عدالت، سرعت و نظارت دقیق در فرآیندهای خرید، فروش، مناقصه، مزایده و قراردادهای سازمان‌های دولتی و عمومی است.
تمامی دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌های دولتی، نهادهای عمومی و حتی شهرداری‌ها موظف‌اند کلیه خریدها و معاملات خود را از طریق این سامانه انجام دهند. از طرف دیگر، پیمانکاران، فروشندگان و شرکت‌های خصوصی نیز می‌توانند با ثبت‌نام در سامانه، در مناقصات و مزایدات دولتی شرکت کرده و خدمات یا کالاهای خود را به دستگاه‌های دولتی عرضه کنند.
مناقصه در سامانه ستاد شامل مراحلی است که به صورت گام به گام و دیجیتال انجام می‌شود. ابتدا دستگاه اجرایی نیاز خود را در قالب یک فراخوان عمومی ثبت می‌کند. این فراخوان شامل اطلاعات کامل از موضوع مناقصه، اسناد فنی، شرایط شرکت در مناقصه و زمان بندی مراحل مختلف است. سپس تأمین‌کنندگان واجد شرایط می‌توانند پس از ثبت‌نام و احراز هویت در سامانه به اسناد دسترسی یافته و پیشنهادات خود را ثبت کنند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مناقصه در ستاد ایران، حفظ محرمانگی پیشنهادات تا زمان بازگشایی پاکات است. این فرآیند به‌صورت خودکار و زمان‌بندی‌شده انجام شده و امکان دخالت انسانی را به حداقل می‌رساند. پس از بازگشایی پیشنهادات، ارزیابی فنی و مالی توسط دستگاه مربوطه صورت می‌گیرد و در نهایت برنده مناقصه مشخص و نتیجه در سامانه منتشر می‌شود.
نقش مهمی که سامانه ستاد تدارکات دولت در مناقصات کشور دارد، اطلاع‌رسانی به صورت یکپارچه و گسترده است. همه افراد در سراسر کشور می‌توانند به این سامانه دسترسی پیدا کرده و در مناقصه مورد نظر خود شرکت کنند. شرایط شرکت در مناقصات برای همه افراد به صورت یکسان برگزار می‌شود و این تجربه و دانش کافی است که می‌تواند به برنده شدن افراد در مناقصات کمک کند. از دیگر مزیت‌های سامانه مناقصات کشور می‌توان به نظارت همه جانبه اشاره کرد. تمامی مراحل معاملات توسط سازمان‌های مربوطه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا یک معامله کاملاً ایمن انجام شود. بدین صورت دیگر افرادی که واجد شرایط نیستند به عنوان فرد برنده اعلام نمی‌شوند.
از اهداف و مزیت‌های راه‌اندازی سامانه تدارکات دولت، حمایت از تولیدات داخلی است. دولت مکلف کرده است سازمان‌ها و ارگان‌هایی که قصد خرید لوازم و وسایل مورد نیاز خود را دارند، برای حمایت از تولید داخلی باید از برندها و تولید کنندگان داخلی، خرید خود را انجام دهند. در واقع با ایجاد یک بستر مناسب برای برگزاری جلسات مناقصه سعی کرده است، یک رابطه خوبی را بین تامین کنندگان داخلی و سازمان‌ها، ادارات، شرکت‌ها و ارگان‌های مختلفی که نیازمند به کالا و خدمات هستند، ایجاد کند. از سوی دیگر این رقابت بین تولید کنندگان داخلی باعث شده است که کیفیت و استاندارد‌ها در محصولات آن‌ها رو به افزایش باشد، تا بتوانند با داشتن یک رزومه قوی در مناقصه برنده شوند. همیشه یکی از دلایل افزایش قیمت‌ها وجود واسطه‌ها هستند. اما زمانی که خریدار با تامین کننده به طور مستقیم در تعامل باشد، قطعاً خریدار کالا و لوازم مورد نیاز خود را با قیمت مناسب‌تر خریداری کند و تامین کننده می‌تواند با قیمت مناسب در حجم بالا محصولات خود را به فروش برساند.
در گذشته در مناقصات و مزایداتی که از سوی سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی برگزار می‌شد، شبهاتی وجود داشت که نشان از تخلف سازمان‌ها بود. به این معنا که روند برگزاری مناقصات و مزایدات چندان آشکار نبود. اما با ثبت مناقصات و مزایدات سازمان‌ها در سامانه تدارکات دولت، جلوی هرگونه سوء استفاده و تبانی بین سازمان‌ها و تامین کنندگان عملاً از بین رفته است، چرا که از صفر تا صد فرایند معاملات تحت نظارت و بازرسی سازمان‌های مختلف قرار می‌گیرد.
زمانی که شفافیت وجود داشته باشد، تامین کنندگان با ارائه محصولات با کیفیت تلاش بیشتری برای برنده شدن در مناقصات و مزایدات می‌کنند. چرا که می‌دانند به دور از پارتی و تقلب، تامین کنندگانی که استحقاق برنده شدن را دارند، برنده اعلام می‌شوند و از ورود پیمانکاران و تامین کنندگانی که از توانایی، مهارت و تجربه کافی برخوردار نیستند جلوگیری می‌شود. سازمان‌ها موظف هستند برای برگزاری معاملات، در سایت‌های معتبر آگهی منتشر کنند تا همه افراد واجد شرایط امکان شرکت در جلسات را داشته باشند و تنها افراد خاص در جلسه شرکت نکنند. ارتباط گستران هزاره تمام آگهی‌های مربوط به ستاد ایران را پوشش می‌دهد تا اطلاع‌رسانی عمومی صورت گیرد.
سازمان‌های تعزیرات و بازرسی کل کشور، در سامانه ستاد ایران نظارت‌های مداومی دارند تا در صورت مشاهده هر نوع خرید و فروش کالای قاچاق و یا تخلف در معاملات، از روند برگزاری جلسات مزایدات و مناقصات جلوگیری کنند. علاوه بر این، با ثبت مناقصات و مزایدات در سامانه و بازرسی مداوم، از ایجاد فاکتورهای صوری و تخلفات مالی سازمان‌ها جلوگیری خواهد شد.
جمع بندی
در واقع، سامانه ستاد به عنوان پل ارتباطی شفاف و قانون‌مند بین دولت و بخش خصوصی عمل می‌کند و جایگزین فرآیندهای سنتی و کاغذی در معاملات دولتی شده است .سامانه تدارکات الکترونیکی دولت (ستاد) نقش اساسی در برگزاری مناقصات دارد و به عنوان یک بستر آنلاین برای انجام معاملات دولتی عمل می‌کند. این سامانه با هدف افزایش شفافیت، کاهش فساد، تسهیل فرآیندهای خرید و فروش و صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها راه‌اندازی شده است.
