زهره نعلبندی
سالمندی، پیامد کاهش باروری است و باید جدی گرفته شود. با این همه و با وجود اینکه در دهه 60 جمعیت ایران، جوان‌ترین جمعیت دنیا بود اما در حال حاضر به تدریج در حال تبدیل شدن به کشوری سالمند در سال‌های آینده هستیم.
مطالعات جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد طی ۲۰ سال آینده، جمعیت سالمندان کشور بیش از دو برابر خواهد شد.
رشد این گروه سنی عمدتا در کشورهای در حال توسعه و با درآمد متوسط رخ می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا میانه قرن جاری، دو سوم سالمندان جهان در این کشورها زندگی کنند. در همین دوره، جمعیت افراد ۸۰ سال به بالا نیز بیش از سه برابر افزایش خواهد یافت که نشان‌دهنده افزایش امید به زندگی و در عین حال، رشد نیاز به خدمات مراقبتی، توانبخشی و حمایت‌های اجتماعی است.
جهان با پدیده‌ای روبه‌روست که آن را «انفجار سالمندی» می‌نامند؛ پدیده‌ای که نظام‌های سلامت، بیمه و رفاه اجتماعی را در بسیاری از کشورها دستخوش تغییرات بنیادی خواهد کرد.
بر اساس آمارهای رسمی، هم‌اکنون بیش از ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن دارند؛ به عبارتی حدود ۱۲ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند.
با ورود ایران به مرحله «جامعه سالمند» و افزایش سریع جمعیت بالای ۶۰ سال، ساختار فعلی نظام سلامت و رفاه کشور پاسخگوی نیازهای آینده نخواهد بود بنابراین، تغییرات عمیق در سه محور ساختار، محتوا و نیروی انسانی ضروری است. با برنامه‌ریزی به‌موقع، سالمندی می‌تواند به فرصتی برای توسعه اجتماعی، اشتغال سالمندان فعال، و سرمایه انسانی ارزشمند تبدیل شود.
افزایش جمعیت سالمند یکی از مهم‌ترین تحولات جمعیتی در جهان است که چالش‌های پیچیده‌ای را در سطوح مختلف اجتماعی، اقتصادی، و بهداشتی به دنبال دارد.
چالش‌های اقتصادی، افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و کاهش نیروی کار مولد و بهره‌وری از جمله چالش‌های افزایش جمعیت سالمند است.
همچنین با افزایش سن افراد، شیوع بیماری‌هایی مانند آرتریت، دیابت، بیماری‌های قلبی-عروقی و اختلالات تنفسی مزمن افزایش می‌یابد. مدیریت این بیماری‌ها نیازمند منابع، پرسنل متخصص و زیرساخت‌های درمانی ویژه است.
افزون بر این سیستم‌های بهداشتی در بسیاری از کشورها با کمبود متخصصان ژریاتریک (پزشکان متخصص سالمندی) و پرستاران آموزش‌دیده برای مراقبت از نیازهای پیچیده سالمندان مواجه هستند.
برای مواجهه با چالش‌های ناشی از افزایش جمعیت سالمند، راه‌حل‌ها باید چندجانبه، پایدار و در سطح سیاست‌گذاری، اقتصادی، و اجتماعی باشند.
برنامه‌ریزی شهری دوستدار سالمند، بهبود دسترسی و امنیت در فضاهای عمومی و طراحی پارک‌ها، پیاده‌روها و ساختمان‌ها به گونه‌ای که برای افراد با محدودیت‌های حرکتی ایمن و قابل استفاده باشند (رمپ، آسانسور، نیمکت) و تسهیل حمل و نقل عمومی و حمایت از مراقبان غیررسمی (خانواده)، تشویق سالمندان به انتقال دانش و تجربه خود به نسل‌های جوان‌تر می‌توانند راهکارهای مناسبی برای کنترل چالش‌های افزایش جمعیت سالمند باشند.
با این حال آنچه بیش از همه چیز نجات دهنده است، اهتمام به فرزندآوری است تا جمعیت جوان کشور نیز افزایش یابد و به دنبال آن چالش‌های جمعیت سالمند تا حدودی خنثی شود.
