زهره مهرنوروزی-در خیابان‌های شهر، رؤیای خانه‌دار شدن دیگر به‌اندازه‌ی گذشته ساده نیست. جوانانی که روزی با شوق ساختن زندگی مشترک، به آینده نگاه می‌کردند، حالا با دیوارهای بلند قیمت، وام‌های ناممکن، و وعده‌هایی که دیر می‌رسند روبه‌رو هستند. بازار مسکن، نه فقط محل معامله‌ی آجر و سیمان، که صحنه‌ی تقابل امید و واقعیت است؛ جایی که آرزوی یک «خانه» گاه به کابوسِ اجاره‌های سنگین بدل می‌شود. بازار مسکن نه‌تنها یک مسئله اقتصادی است، بلکه به رؤیاهای جوانان، امنیت روانی خانواده‌ها، و آینده اجتماعی کشور گره خورده است. اما نهضت ملی مسکن خشت امید بر خاک وطن است که امید به خانه دار شدن را در دل جوانان روشن می کند. با گذشت بیش از دو سال از آغاز طرح نهضت ملی مسکن، آمارها از پیشرفت نسبی پروژه‌ها حکایت دارند، اما کارشناسان همچنان نسبت به چالش‌های زیرساختی، مالی و اجرایی این طرح هشدار می‌دهند.
بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی، تا مهرماه ۱۴۰۴ بیش از ۱۳۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات توسط بانک مسکن پرداخت شده و حدود ۳۸۶ هزار واحد در قالب ۵۷ هزار پروژه قرارداد تأمین مالی بسته‌اند. همچنین ۱۳۱ هزار واحد به مرحله فروش اقساطی رسیده‌اند؛ آماری که نشان‌دهنده حرکت طرح در مسیر اجراست، اما هنوز با اهداف کلان فاصله دارد.
تامین مسکن دهک های پایین اولویت دولت
معاون مسکن وزیر راه و شهرسازی گفت: تامین مسکن محرومان و دهک‌های پایین جامعه و رفع مشکلات موجود یکی از اولویت‌های اصلی این معاونت و وزارتخانه است.
حبیب‌الله طاهرخانی در جریان بازدید از چند پروژه ساخت مسکن در شهرستان مراغه، اظهار کرد: با توجه به هزینه بالای تأمین حامل‌های انرژی و زیرساخت‌ها در سایت‌های مختلف حوزه مسکن در شهرهای کشور، استفاده از خط اعتباری ویژه مسکن محرومان و نیز دستورالعمل حمایتی وزارتخانه برای دهک‌های کم‌درآمد در دستور کار قرار گرفته است.
وی مشکلات موجود در پروژه های مسکن را ناشی از هزینه های بالای ساخت و ساز عنوان و اضافه کرد: با بررسی وضعیت نهایی پروژه های در دست ساخت شهرستان مراغه و در جریان نشست با کارگزاران و پیمانکاران، رژیم مالی و برنامه پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها تعیین خواهد شد تا روند پیشرفت فیزیکی طرح ها سرعت بگیرد.
طاهرخانی با اشاره به اینکه کمیته امداد و بهزیستی آغازگر طرح‌های مسکن حمایتی بوده‌اند، افزود: این سازمان های حمایتی باید منابع مالی مورد نیاز خود را نیز در پروژه‌ها تزریق کنند تا فشار هزینه های هنگفت ساخت مسکن از دوش خانوارهای کم برخوردار برداشته شود. در برخی استان‌ها، کمبود زمین دولتی یا مشکلات مالکیتی باعث کندی پروژه‌ها شده است. از سوی دیگر، سهم آورده متقاضیان برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین است.
ثبت‌نام بیش از ۱۸۰ هزار نفر در سایت نهضت ملی مسکن قم
معاون مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی استان قم گفت: تا کنون تعداد بیش از ۱۸۰ هزار نفر متقاضی مسکن در سایت نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند و بانک‌ها حدود ۱۲ همت تسهیلات جهت ساخت ارائه داده‌اند.
محمد معارف وند اظهار کرد: در استان قم ۲۰۳ هزار نفر در طرح نهضت ملی مسکن ثبت کردند که شامل طرح جوانی جمعیت و متقاضی عادی می‌شوند و اینک عملیات ساخت واحدهای مسکونی برای ۸۶ هزار خانواده در ۱۲ سایت نهضت ملی مسکن استان در حال انجام است و حدود ۲۶ هزار متقاضی دیگر نیز با وضعیت تأیید اولیه و تایید نهایی، در مرحله تأمین زمین و تخصیص تسهیلات بانکی هستند.
وی افزود: نهضت ملی مسکن در این استان در ۲ طرح کلی انبوه‌سازی (واحدهای آپارتمانی) و همچنین خانه‌های یک‌طبقه حیاط‌دار اجرا می‌شود.
معارف وند تصریح کرد: طبق آخرین پایش و بررسی انجام شده از وضعیت استان‌ها در طرح نهضت ملی مسکن توسط وزارت راه و شهرسازی، استان قم رتبه برتر را در پیشرفت فیزیکی این طرح در کشور به خود اختصاص داده است.
وی در خصوص بودجه اختصاص داده شده به اداره کل راه و شهرسازی استان گفت: برای اجرا و ساخت نهضت ملی مسکن، بودجه از محل آورده متقاضیان و تسهیلات بانکی تأمین می‌شود و پرداخت‌های صندوق ملی جهت تأمین زیرساخت‌ها در نظر گرفته می‌شود.
وی با اشاره به واحدهای ساخته شده گفت: از پروژه‌های راه و شهرسازی تاکنون تحویل افراد نشده است اما بخش‌هایی از سایت‌های ۲۷ و ۵۶۰ هکتاری به مرحله انتخاب واحد رسیده است.
معارف‌وند ادامه داد: در پروژه زیتون ۶ تا ۱۰ نیز ۵۳۲ واحد، بخشی از پروژه ۱۷ هکتاری شامل ۱۳۴۰ واحد، بخشی از پروژه ۲۲ هکتاری شامل ۱۸۰۰ واحدی، پروژه کهک شامل ۱۰۰ واحد، پروژه جعفریه ۱۵ واحد و قنوات شامل ۴۵ واحد به پیشرفت ۱۰۰ درصدی رسیده است.
معاون مسکن و ساختمان اداره کل راه و شهرسازی استان قم، مشکل اصلی در روند ساخت پروژه‌ها را عدم پرداخت به‌موقع سهم الشرکه تسهیلات بانکی، تأمین نشدن مصالح به دلیل تعطیلی کارخانه‌ها ناشی از ناترازی انرژی، افزایش قیمت مصالح ناشی از رشد قیمت ارز، تأمین نشدن زیرساخت‌ها توسط دستگاه‌های خدمات‌رسان و کمبود کارگران ساختمانی به دلیل جمع‌آوری اتباع دانست.
معارف‌وند بیان کرد: باتوجه‌به حجم بالای پروژه‌های در حال اجرا در کارگاه‌های متعدد همکاری و هماهنگی تمام دستگاه‌ها مورد نیاز است.
وی افزود: بیش از ۱۸۰ هزار نفر برای ساخت مسکن در سایت تا کنون ثبت‌نام کرده‌اند و بانک‌ها حدود ۱۲ همت تسهیلات جهت ساخت ارائه داده‌اند.
معارف‌وند تصریح کرد: حدود ۴۲ هزار نفر از پروژه‌های عقد قرارداد، خود مالک متقاضی تسهیلات بانکی بوده‌اند.
وی عنوان کرد: حدود ۱۶ همت آورده نقدی مردم بوده و حدود ۴۲ همت عقد قرارداد انجام شده است.
آغاز تحویل واحدهای مسکن ملی
در حالی که طرح نهضت ملی مسکن وارد مرحله‌ای تعیین‌کننده شده است، همزمان با ۲۰ مهرماه، مقامات استانی و کشوری از خروج پروژه‌ها از فاز رکود و ورود به فاز تحویل نهایی به متقاضیان خبر دادند. این گزارش حاکی از شتاب گرفتن تأمین مالی، افتتاح پروژه‌های بزرگ و آماده‌سازی زیرساخت‌های حیاتی در سه استان همدان، اردبیل و خوزستان است.
استاندار همدان، حمید ملانوری‌شمسی، در جلسه شورای تأمین مسکن استان با تأکید بر سرعت گرفتن روند ساخت‌وساز، اعلام کرد که تصمیمات جدید مالی و هماهنگی دستگاه‌ها باعث شده پروژه‌ها وارد مسیر تحویل شوند.
تأمین مالی و عدالت محوری
استاندار همدان خبر داد، مصوبه افزایش سقف تسهیلات نهضت ملی مسکن از ۵۵۰ میلیون تومان به ۶۵۰ میلیون تومان اجرایی شده است. مهم‌تر آنکه، دولت با رویکرد عدالت‌محور، تا سقف ۳۵۰ میلیون تومان از محل فروش املاک دولتی برای دهک‌های یک تا پنج اعتبار اختصاص داده تا خانواده‌های کم‌توان مالی نیز بتوانند سهم آورده خود را تکمیل کنند و هیچ خانواده‌ای به دلیل مشکلات اقتصادی از مسیر خانه‌دار شدن خارج نشود.
پروژه ۶۹۰ واحدی وارد فاز تحویل نهایی.
ملانوری‌شمسی تأکید کرد: مسکن در همدان از مرحله قول و وعده عبور کرده و وارد مرحله عمل شده است. در طرح شاخص کوی پرواز، متقاضیانی که آورده خود را تکمیل کنند، تا پایان سال جاری واحد خود را انتخاب و دریافت خواهند کرد. زیرساخت‌های حیاتی (مدارس، مراکز درمانی، ورزشی و اداری) همزمان با واحدها در حال آماده‌سازی و واگذاری به دستگاه‌های مسئول هستند.
افتتاح ۴۶۰ واحد و برنامه تحویل ۵۰۰۰ مسکن تا پایان سال
در اردبیل، با حضور علی نبیان، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن، پروژه ۴۶۰ واحدی نهضت ملی مسکن به نام سردار شهید داور یسری افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این واحدها به صورت دوخوابه، با زیربنای مفید ۹۰ متر مربع در بلوک‌های ۱۰ واحدی طی دو سال احداث شده‌اند و به متقاضیان واگذار می‌شوند. معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین تأکید کرد که استان اردبیل به کارگاه بزرگ مسکن‌سازی تبدیل شده و در این راستا، پنج هزار واحد مسکن نهضت ملی تا پایان سال جاری افتتاح و در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.
توجه به مسکن محرومان و زیرساخت‌ها
نبیان از تأمین زمین ۴۵ هزار واحد مسکن محرومان در سطح کشور خبر داد. همچنین، ۴۰ هزار میلیارد ریال برای بخش آب و فاضلاب پروژه‌های نهضت ملی مسکن تأمین شده که استان‌ها باید پیگیر دریافت سهم خود از وزارت نیرو باشند. علاوه بر این، عملیات اجرایی یک پروژه مشارکتی ۳۳ واحدی مسکونی و تجاری نیز در شهرک اندیشه اردبیل آغاز شد.
۶۴ واحد اکباتان در آستانه تحویل
در جریان بازدید بازرس کل استان خوزستان و مدیرکل بنیاد مسکن از پروژه نهضت ملی مسکن اکباتان اهواز، پیشرفت فازهای مختلف این پروژه ۵۳۵ واحدی اعلام شد که نویدبخش تحویل واحدها به مردم است.
اما نکته قابل تامل اینکه مسئله کیفیت ساخت از دغدغه‌های جدی کارشناسان است. همچنین توسعه زیرساخت‌های آموزشی، درمانی و حمل‌ونقل در شهرک‌های جدید باید همزمان با ساخت واحدهای مسکونی پیش برود؛ موضوعی که در برخی مناطق از جمله اردبیل با ساخت ۱۴ مدرسه ۱۲ کلاسه در دستور کار قرار گرفته است.
صنعتی‌سازی ساخت‌وساز، تضمین کیفیت از طریق نظارت دقیق، توجه به بافت‌های فرسوده به‌جای توسعه بی‌رویه شهرک‌های جدید، و بازنگری در مدل تأمین مالی از جمله پیشنهادهایی است که کارشناسان برای بهبود روند اجرای طرح مطرح کرده‌اند.
ودر نهایت اینکه طرح نهضت ملی مسکن، اگر با اصلاحات ساختاری و نظارت مؤثر همراه شود، می‌تواند گامی مهم در حل بحران مسکن باشد. اما بدون توجه به عدالت در دسترسی، کیفیت ساخت و خدمات شهری، این طرح ممکن است به چالشی تازه در توسعه شهری بدل شود.
