زهره مهرنوروزی - در تاریکیِ کوچه‌های بی‌پناهی و در سکوتِ اتاق‌هایی که بوی فراموشی می‌دهند، ماده‌ای آرام‌آرام جانِ جوانان را می‌بلعد؛ بی‌آن‌که صدایی بلند شود یا فریادی شنیده شود. سو‌مصرف مواد مخدر، دیگر نه فقط یک آسیب فردی، که زخمی عمیق بر پیکر جامعه است؛ زخمی که از دیوارهای مدارس تا پله‌های خانه، از قاب سریال‌ها تا نگاه‌های بی‌قرار خیابان، گسترده شده است. در روزگاری که «گل» با نامی فریبنده، جای خود را در ذهن نوجوانان باز کرده و مصرف تفریحی به عادتی روزمره بدل شده، اعتیاد با چهره ای فریبنده به نام گل جای خودش را در بین جوانان باز کرده است. ماری جوانا و یا گل سومین مواد مخدر جهان است که جوان را در سراسر دنیا به خود مبتلا کرده است.
گل و طبقات مرفع
رضا صالحی متخصص سوء مواد مخدر می گوید: در سال‌های اخیر، مصرف «گل» و دیگر مواد روانگردان در میان جوانان ایرانی، روندی نگران‌کننده یافته است. برخلاف تصور عمومی، مصرف‌کنندگان این مواد لزوماً از طبقات آسیب‌پذیر نیستند؛ بلکه بسیاری از آنان دانشجو، کارمند، یا حتی فعال فرهنگی‌اند که در جست‌وجوی آرامش یا هیجان، به دام این مواد افتاده‌اند.
گل و ظاهری فریبنده
وی می گوید: گل، با ظاهر بی‌خطر و نامی فریبنده، در واقع یکی از خطرناک‌ترین مواد روانگردان است. غلظت بالای THC در نمونه‌های تقلبی باعث بروز توهم، اختلالات خلقی، و حتی روان‌پریشی‌های شدید شده است. مراکز درمانی گزارش داده‌اند که بیش از ۴۰٪ مراجعان جوان، دچار اختلالات روانی ناشی از مصرف گل هستند.
وی تاکید کرد: مصرف منظم حشیش می‌تواند باعث شود که بدن به THC عادت کند. این امر می‌تواند منجر به ایجاد وابستگی جسمی و روانی شود. در صورت قطع مصرف کانابیس، فرد ممکن است علائم ترک مانند بی‌قراری، اضطراب، و بی‌خوابی را تجربه کند.
این متخصص سو مصرف مواد مخدر گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده، خطر اعتیاد به علف در افرادی که از سنین پایین شروع به مصرف آن می‌کنند، بیشتر است. همچنین، افرادی که به طور منظم و در مقادیر زیاد علف مصرف می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اعتیاد قرار دارند.
مصرف گل با تصور بی ضرری
عباس محمدی یکی از روان‌درمانگران می گوید: «بسیاری از مراجعان من، گل را با تصور بی‌ضرر بودن مصرف کرده‌اند. اما پس از چند ماه، دچار افسردگی، بی‌قراری، و گسست از واقعیت شده‌اند. این ماده، آرامش نمی‌آورد؛ بلکه آرام‌آرام جان را می‌فرساید.»
وی تصریح کرد: از سوی دیگر، رسانه‌ها و فضای مجازی نقش مهمی در عادی‌سازی مصرف ایفا کرده‌اند. نمایش شخصیت‌های مصرف‌کننده بدون پیامد، و تبلیغ سبک زندگی هیجانی و بی‌قید، باعث شده نوجوانان مصرف را نه‌تنها بی‌خطر، بلکه «مد روز» بدانند.
راهکارهای پیشگیری
محمدی تاکید می کند: باید با پیشگیری از افزایش تعداد مصرف کنندگان کاست.
وی افزود: آموزش‌های میدانی توسط پلیس و نهادهای فرهنگی در مدارس، دانشگاه‌ها و پادگان‌ها برای آگاهی‌بخشی می تواند موثر باشد.
این روان‌درمانگربا تاکید برلزوم فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها با حذف صحنه‌های مصرف و نمایش پیامدهای واقعی اعتیاد گفت: افزایش مراکز درمانی و توان‌بخشی برای پذیرش معتادان متجاهر و ارائه خدمات روانشناسی، حرفه‌آموزی و اشتغال می تواند از عوارض سو مصرف بکاهد.
وی اظهارداشت: این ماده مخدر دارای ترکیبات خاصی است، که متاسفانه باعث ایجاد سموم در ارگان های مختلف شده و در نهایت عوارض مصرف گل پدیدار می شود. عوارض مصرف گل تا زمانی در بدن باقی می ماند، که سموم ناشی از مصرف این ماده مخدر در بدن ادامه پیدا کند. عوارض مصرف گل پس از ترک اعتیاد به مرور زمان کاهش پیدا می کنند، اما معمولا این عوارض تا زمانی که فرد به طور ۱۰۰ درصدی اعتیاد خود را ترک نکند، ادامه دار خواهد بود. عوارض مصرف این ماده مخدر در آقایان تا ۳۰ الی ۴۵ روز باقی می ماند و در بانوان عوارض ایجاد شده تا ۴۰ الی ۵۵ روز ادامه دار خواهد بود.
افزایش آگاهی و پرهیز از باورهای غلط
این روان‌درمانگرگفت: جوانان باید درباره عوارض و خطرات مصرف گل به‌طور کامل اطلاعات کسب کنند. برخی از باورهای غلط مانند “گل اعتیادآور نیست” یا “گل فقط یک ماده گیاهی و بی‌ضرر است” می‌تواند جوانان را به سمت مصرف این ماده سوق دهد. در حالی که گل حاوی ترکیباتی مانند THC است که می‌تواند باعث وابستگی روانی و اختلالات جدی در عملکرد مغز شود. جوانان باید از منابع معتبر اطلاعاتی استفاده کنند و با آگاهی کامل، تصمیمات درستی بگیرند.
مخدر گل با غلظتی 10 برابر
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ با هشدار نسبت به ورود مواد روانگردان تقلبی گفت: مخدر گل با غلظتی ۱۰ برابر بیشتر از حالت عادی وارد کشور شده و باعث بروز آسیب‌های جدی می‌شود.
سرهنگ حسین باباپور، رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: فعالیت پلیس صرفاً مقابله با عرضه و فروش مواد مخدر نیست؛ ما مربیانی داریم که به صورت میدانی در جامعه هدف، شامل جوانان، دانش‌آموزان، دانشجویان، ادارات و پادگان‌ها حاضر شده و موضوعات پیشگیری، عوارض اعتیاد و راه‌های درمان را آموزش می‌دهند. این برنامه‌ها اثرگذار بوده و شاهد بازخوردهای مثبت از خانواده‌ها و جوانان هستیم.
مرکز سروش؛ بازتوانی معتادان متجاهر
وی بیان کرد: مرکز سروش که زیر نظر پلیس فعالیت می‌کند، بیش از ۲۰۰۰ معتاد متجاهر را پذیرش کرده است. این افراد که از محیط خانواده، جامعه و محل کار رانده شده‌اند، بعد از غربالگری و اثبات اعتیاد شدید، تحت برنامه‌های روانشناسی، مددکاری، شخصیت‌بخشی، حرفه‌آموزی و اشتغال قرار می‌گیرند. تعدادی موفق به ترک شدید مصرف مواد شده‌اند و زندگی خود و خانواده‌شان را سامان داده‌اند.
همکاری با شهرداری و دستگاه قضائی
سرهنگ باباپور توضیح داد: شهرداری تهران در دو سال اخیر ظرفیت‌های ویژه‌ای برای نگهداری معتادان متجاهر بالای ۶۵ سال و بیماران خاص ایجاد کرده است. این همکاری در جمع‌آوری معتادان و پاکسازی نقاط آلوده شهر موثر بوده است. تعامل با مراجع قضایی در صدور احکام و پشتیبانی اقدامات پلیس نیز قابل توجه است.
روند مصرف مواد مخدر و هشدار درباره مواد روانگردان
وی ادامه داد: روند مصرف مواد مخدر از نظر تعداد مصرف‌کنندگان و میزان مصرف در سال‌های اخیر کاهش یافته و رشد اعتیاد متوقف شده است، اما تبلیغات مواد روانگردان مثل گل و کمیکال در فضای مجازی و ماهواره‌ای بسیار زیاد است. این مواد که به صورت تقلبی و با غلظت ماده موثر بسیار بالا (۱۰ برابر) به کشور وارد شده‌اند، تخریب جسمی و روانی شدیدی ایجاد می‌کنند.
اثرات مخرب مواد روانگردان و پیامدهای اجتماعی
سرهنگ باباپور تاکید کرد: این مواد به شدت مغز، قلب، کلیه، کبد، پوست، دندان و چشم را تخریب می‌کنند. مصرف‌کنندگان این مواد تعادل رفتاری، تمرکز و حافظه کوتاه‌مدت خود را از دست می‌دهند که منجر به حوادث رانندگی، سقوط از ارتفاع و تصادفات مرگبار می‌شود. بسیاری از جان‌باختگان این حوادث به مصرف این مواد آلوده بودند.
خانم هما طلایی از مشاوران خانواده جوانان را در معرض آسیب مصرف گل می داند و هشدار می دهد: جوانان به عنوان یکی از گروه‌های اصلی در معرض خطر اعتیاد به ماده مخدر گل، باید آگاهانه و مسئولانه عمل کنند تا از گرفتار شدن در دام این ماده مخدر جلوگیری نمایند. مصرف گل نه تنها سلامت جسمی و روانی آن‌ها را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند آینده تحصیلی، شغلی و اجتماعی آن‌ها را نیز تحت تأثیر منفی قرار دهد.
تقویت اعتماد به نفس و خودباوری
وی گفت: اعتماد به نفس قوی یکی از مهم‌ترین عوامل برای مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی و همسالان است. جوانان باید به توانایی‌های خود باور داشته باشند و ارزش‌های شخصی خود را تقویت کنند. این خودباوری به آن‌ها کمک می‌کند تا در موقعیت‌های خطرناک، مانند پیشنهاد مصرف گل، بتوانند با قاطعیت “نه” بگویند و از خود محافظت کنند.
انتخاب دوستان مناسب
طلایی در ادامه افزود: دوستان و همسالان تأثیر زیادی بر رفتار و تصمیم‌گیری جوانان دارند. انتخاب دوستانی که از مصرف مواد مخدر و الکل پرهیز می‌کنند، می‌تواند تأثیر مثبتی بر سبک زندگی جوانان داشته باشد. جوانان باید از دوستانی که آن‌ها را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می‌دهند، دوری کنند و به جای آن، با افرادی معاشرت کنند که به رشد شخصی و موفقیت آن‌ها کمک می‌کنند.
شرکت در فعالیت‌های سالم و سازنده
وی تصریح کرد: شرکت در فعالیت‌های ورزشی، هنری، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به جوانان کمک کند تا اوقات فراغت خود را به شیوه‌ای سالم و مفید پر کنند. ورزش نه تنها سلامت جسمی را بهبود می‌بخشد، بلکه باعث ترشح هورمون‌های شادی‌آور مانند اندورفین می‌شود که می‌تواند جایگزین مناسبی برای احساس سرخوشی کاذب ناشی از مصرف گل باشد. فعالیت‌های هنری و فرهنگی نیز به جوانان کمک می‌کند تا استعدادهای خود را کشف کنند و به زندگی خود معنا ببخشند.
مدیریت استرس و فشارهای روانی
این دانشجوی دکترای روانشناسی گفت: جوانان معمولاً در معرض فشارهای روانی ناشی از تحصیل، روابط اجتماعی و انتظارات خانواده قرار دارند. یادگیری روش‌های مدیریت استرس، مانند مدیتیشن، یوگا یا مشاوره با روانشناس، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بدون نیاز به مصرف مواد مخدر، با چالش‌های زندگی مقابله کنند.
حقیقت این است در جهانی که درد با لبخند پنهان می‌شود و اضطراب با دود فراموشی، باید دوباره به ریشه‌ها بازگشت؛ به آموزش، به گفت‌وگو، به آغوش خانواده و صداقت رسانه. سو‌مصرف مواد مخدر، نه فقط یک بحران بهداشتی، بلکه آینه‌ای است از خلأهای عاطفی، فرهنگی و اجتماعی ما. اگر بخواهیم نسلی سالم، خلاق و امیدوار داشته باشیم، باید پیش از آن‌که گل در ذهن‌ها ریشه کند، بذر آگاهی، محبت و معنا را بکاریم.
