فاطمه مداح نظری - کاهش چهارده درصدی نرخ بیکاری از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده و در ظاهر، نشانه‌ای از بهبود وضعیت بازار کار تلقی می‌شود، اما بررسی دقیق‌تر این آمار، تردیدهایی جدی را برمی‌انگیزد که بی‌پاسخ گذاشتن آنها، به درک نادرست از وضعیت اقتصادی کشور دامن خواهد زد.
کاهش نرخ بیکاری باید در زندگی مردم ملموس باشد ولی مردم بهبود اوضاع کار و لشتغال را در زندگی خود احساس نمی کنند. نخستین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، مساله کیفیت داده‌هاست. اینکه آیا واقعا داده‌های جمع‌آوری شده در بازار کار ایران می‌تواند بازتاب‌دهنده وضعیت واقعی بازار کار و بیکاری باشد، پرسشی است که سال‌های سال با تردیدهای فراوان مواجه بوده است. بنابراین کیفیت داده‌ها یکی از توضیحات مهم برای کاهش نرخ بیکاری به شمار می‌آید.
طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در میان جمعیت ۱۵ سال و بیشتر در کشور طی زمستان سال گذشته ۷.۸درصد محاسبه شده است.
بر اساس شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور که از سوی مرکز آمار ایران اعلام شده، در پایان زمستان سال گذشته، نرخ بیکاری در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر به ۷.۸ درصد رسید که نسبت به فصل قبل (پاییز۱۴۰۳) معادل ۰.۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
مطابق این داده‌ها، نرخ بیکاری در مردان از ۵.۹ درصد در پاییز ۱۴۰۳ به ۶.۵ درصد در زمستان سال گذشته رسید. در بخش زنان نیز از ۱۳.۷ درصد در پاییز سال گذشته به ۱۴.۲ درصد در پایان زمستان ۱۴۰۳ رسید.
همچنین در مناطق شهری نیز، نرخ بیکاری از ۷.۸ درصد در پاییز به ۸ درصد در زمستان سال گذشته و در مناطق روستایی این نرخ از ۵.۲ درصد در پاییز سال ۱۴۰۳ به ۶.۹ درصد در زمستان سال گذشته رسید.
معضل بیکاری در سال‌های اخیر یکی از دغدغه‌های اصلی بسیاری از مردم است. بیکار شامل تمام افراد ۱۵ ساله و بیشتر که ۷ روز پیش از مراجعه مامور سرشماری حداقل یک ساعت کار نکردند و دارای شغلی نیز نبودند.
داده‌های مرکز آمار ایران در گزارش شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور در بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد بالاترین نرخ بیکاری مربوط به استان خوزستان با ۱۲.۴ درصد و پایین‌ترین مربوط به خراسان جنوبی با ۴.۱ درصد است. میانگین نرخ بیکاری در کل کشور ۷.۳ درصد گزارش شده و اختلاف بین کمترین و بیشترین نرخ بیکاری ۸.۳ درصد است، که قابل توجهی است. ۱۳ استان بالاتر از میانگین قرار دارند و مابقی کمتر از میانگین هستند. بیشتر استان ها (۶۷ درصد) در محدوده ۶ تا ۱۰ درصد در نرخ بیکاری قرار دارند.
این الگو می‌تواند ترسیم کننده شکاف‌های ساختاری در الگوی توسعه منطقه‌ای -مانند تمرکز صنایع خاص و یا کمبود شغل‌های متناسب با مهارت‌های محلی- باشد. کاهش بیکاری نیازمند سیاست‌های هدف‌دار منطقه‌ای و ایجاد فرصت‌های شغلی متنوع است.
براساس این آمار، در میان جمعیت ۱۵ سال و بالاتر کشور در زمستان سال گذشته، پنج استان تهران با ۳.۴ درصد، یزد با ۴.۳ درصد، خراسان جنوبی ۴.۶ درصد، سمنان با ۵.۴ درصد و خراسان رضوی ۵.۶ درصد در جایگاه اول تا پنجم بهترین استان‌های کشور با کمترین نرخ بیکاری قرار گرفته‌اند.
در طرف دیگر پنج استان کرمانشاه با ۱۵.۲ درصد، کردستان با ۱۳.۷ درصد، اردبیل با ۱۳.۱، خوزستان با ۱۲.۳ درصد و گلستان با ۱۱.۲ درصد، در جایگاه پنج استان اول کشور با بالاترین‌ترین آمار در نرخ بیکاری قرار دارند.
از‌سوی دیگر، افزایش جمعیت غیرفعال، نشانه‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این افزایش، بازتاب ناامیدی فزاینده گروهی از افراد از یافتن شغل در بازار کار است. کسانی که نه به امید اشتغال وارد بازار می‌شوند، نه در جست‌وجوی شغل‌اند و نه به دنبال آموزش مهارتی جدید. این بخش از جمعیت، عملا از بازی اقتصادی کنار گذاشته شده‌اند و به حاشیه رانده شده‌اند؛ پدیده‌ای که باید آن را زنگ خطری جدی برای آینده اقتصادی و اجتماعی کشور تلقی کرد.
