زهره نعلبندی
شاخه سبز- زندگی بدون آب برای هیچ یک از ما قابل تصور نیست؛ چراکه نمیتوانیم نقش مهم آب در زندگی خود را نادیده بگیریم. اما متاسفانه کمبود آب در کشور و به ویژه قم بحرانی است که زندگی ما را تهدید میکند و نیازمند آن است که به سرعت برای آن چاره اندیشی شود.
به گزارش خبرنگار شاخه سبز، کم آبی سالهاست استان قم را تهدید میکند و اکنون به بحرانی برای قم تبدیل شده و حتی موجب کاهش کیفیت آب در این استان شده است؛ چرا که افزایش استفاده از چاههای داخلی به بالا رفتن شوری آب دامن زده است.
میانگین بارش سالانه در قم حدود ۱۵۰ میلیمتر است و همین موجب میشود شهروندان قمی با مشکلاتی همچون کمبود آب، کیفیت پایین و فشارهای روزافزون ناشی از توسعه شهری درگیر باشند.
کاهش بارشها، افزایش مصرف آب و کاهش سطح منابع آبی زیرزمینی تهدیدات بزرگی برای زندگی مردم و کشاورزی استان به شمار میرود.
از طرفی سرانه مصرف آب در قم به طور متوسط ۱۶۰ لیتر در روز برای هر نفر است که از استانداردهای جهانی فراتر میرود.
یکی از چالشهای اساسی در مدیریت آب قم، استفاده بیرویه از آب تصفیه شده برای مصارفی غیر از شرب است. در حالی که ایستگاههای آب شیرین صنعتی به عنوان پایلوتی در ایران، بخشی از نیاز شرب مردم را تامین میکنند و آب لوله کشی نسبت به گذشته کمتر شور است، بسیاری از خانوارها و سازمانها از آبشیرینکنهای خانگی و صنعتی استفاده میکنند. اما متاسفانه بخش قابل توجهی از آب تصفیه شده شبکه، پس از عبور از این دستگاهها، به فاضلاب تبدیل میشود و هدر میروند.
یکی از راهکارهای این معضل، تفکیک کامل آب شرب از آب مورد نیاز برای سایر مصارف است. تخصیص آب تصفیه شده صرفا به شرب و استفاده از منابع جداگانه، مانند پساب تصفیه شده یا آب غیرشرب، برای آبیاری و مصارف بهداشتی، میتواند تاحدودی از هدررفت آب جلوگیری کند.
بیش از ۶۰ درصد آب شرب قم از سرشاخههای دز تامین میشود و از حدود ۱۳۵ میلیون مترمکعب آب مصرفی سالانه، نزدیک به ۱۰۰ میلیون مترمکعب از سرشاخههای دز و سد ۱۵ خرداد و مابقی از منابع داخلی نظیر چاههای علیآباد و دشت قم فراهم میشود. اما در دی ماه ۱۴۰۳، خبری نگران کننده منتشر شد: ذخیره سد ۱۵ خرداد به حداقل رسیده و از مدار بهره برداری خارج شده است.
لذا ضرورت دارد برای این مسئله مهم به زودی تمهیداتی اندیشیده شود.
تغییر الگوی کشت در کشاورزی و توقف آبیاری فضای سبز با آب شرب، آموزش عمومی برای کاهش مصرف، استفاده از پساب تصفیه شده در بخش صنعت و کشاورزی و یا استفاده از سیستمهای آبیاری قطرهای و هوشمند، ایجاد سدهای کوچک برای ذخیره سازی آب باران، جمعآوری آبهای سطحی از جمله راهکارهای دیگر برای کاهش مصرف آب است.
تحقیقات نشان میدهد بهرهگیری از انرژیهای تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی برای تصفیه آب و استفاده از آبهای شور به عنوان منابع جایگزین میتواند یکی از راهکارهای موثر در حل بحران آب باشد.
محمد احمدیجبلی مدیرعامل آب منطقهای قم در فروردین ماه امسال گفت: بحران جدی آب و فرونشست زمین، آینده قم را با تهدیدی نگران کننده روبه رو کرده است.
وی افزود: عبور از بحران فعلی تنها با مدیریت صحیح تقاضا و مصرف و مشارکت جدی رسانهها و دستگاههای اجرایی امکانپذیر است.
وی با اشاره به اینکه استان قم در سال 1404 با بحرانی جدی در حوزه منابع آبی روبهرو خواهد بود، گفت: تنها راه عبور از این وضعیت، مدیریت تقاضا و اصلاح الگوی مصرف آب است. برای تحقق این هدف، مشارکت فعال همه دستگاههای مرتبط و همراهی جدی رسانهها بهویژه صداوسیما ضروری است.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای قم با بیان اینکه میانگین افت سطح آب سفرههای زیرزمینی در قم سالانه حدود دو متر است، افزود: برخی افراد این کاهش را با پدیده فرونشست زمین یکی میدانند، در حالیکه فرونشست در استان قم بهطور میانگین هر سه سال، یک متر رخ میدهد. این پدیده خطرناک میتواند در نهایت به تخلیه سرزمین منجر شود که برداشتهای بیرویه و غیرمجاز از منابع زیرزمینی مهمترین عامل آن است.
وی بر لزوم فعالیتهای فرهنگی و آموزشی در زمینه مدیریت منابع آب تاکید و عنوان کرد: در این مسیر، رسانهها، آموزش و پرورش، دانشگاهها، حوزه علمیه، جهاد کشاورزی و دیگر نهادها نقش کلیدی دارند. خوشبختانه آموزشوپرورش و دانشگاهها همراهی خوبی داشتهاند و برنامههایی نظیر اجرای طرح ملی دانشآموزی داناب در سال تحصیلی جاری در دست اجراست.
احمدی جبلی همچنین به استفاده از ظرفیت حوزه علمیه و طلاب در قالب برنامههایی مانند «مدرسه فصلی آب» اشاره کرد و گفت: با همکاری صداوسیمای استان، این برنامهها با پوشش رسانهای مناسب همراه بوده و توانستهاند در آگاهیبخشی به جامعه موثر واقع شوند.
اهمیت آب بر کسی پوشیده نیست چراکه در زندگی روزمره هر انسانی آب نقش بسیار مهمی دارد از جمله کارهایی که هر انسانی با آب انجام می دهد شامل نظافت، آشامیدن، شست و شو، آبیاری گیاهان، کشاورزی و... می باشد و ایران یکی از مناطق خشک و بیابانی محسوب می گردد و مقدار بارندگی و حجم آب های ایران کافی نیست در طولانی مدت به احتمال قطع به یقین ذخایر آبهای شیرین نیز به پایان میرسد، بنابراین باید در مصرف آب چه از نظر خوراکی و چه غیر خوراکی صرفه جویی نمود و بدون شک صرفه جویی در منابع همیشه به عنوان اولین و مهمترین راهکار از سوی کارشناسان بیان میشود.
