زهره مهرنوروزی-گردشگری داخلی یکی از محرک‌های اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی در هر کشور محسوب می‌شود. این صنعت نه‌تنها موجب رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در مناطق مختلف می‌شود، بلکه به عنوان ابزاری برای تقویت هویت ملی و تعامل فرهنگی میان اقوام و جوامع گوناگون نقش مهمی ایفا می‌کند. ایران با تنوع اقلیمی، میراث تاریخی و فرهنگی غنی، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران داخلی دارد. از جنگل‌های سرسبز شمال گرفته تا کویرهای اسرارآمیز مرکز، از آثار باستانی تمدن‌های کهن تا جشنواره‌های بومی و محلی، هر گوشه‌ای از این سرزمین داستانی برای روایت دارد. با این حال، برخی چالش‌ها مانند ضعف زیرساخت‌ها، تبلیغات ناکافی و موانع اقتصادی، توسعه گردشگری داخلی را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است. ضرورت برنامه‌ریزی جامع و اجرای سیاست‌های حمایتی در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری، ارتقای کیفیت خدمات، معرفی بهتر مقاصد کمتر شناخته‌شده و ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای سفرهای داخلی، می‌تواند مسیر جدیدی را برای شکوفایی این صنعت هموار کند.  این روزها، به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در لحظات حساسی از تاریخ معاصر ایران به سر می بریم. تحریم های اقتصادی و لجاجت های غرب از یکسو و گاها کمکاری های داخلی از سوی دیگر سبب شده فشار اقتصادی بیش از پیش معیشت عام جامعه ایرانی را تحت تاثیر بگذارد. البته همیشه راه حل هایی برای برونرفت از این لحظات حساس وجود دارد. گردشگری داخلی، بی شک یکی از این راه هاست. در گردشگری داخلی یا بومی، اشخاص مقیم یک کشور حداکثر به مدت دوازده ماه به محلی داخل کشور خود و خارج از محیط معمول زندگیشان سفر می کنند و هدف این سفر کسب درآمد از طریق این بازدید نیست. به طور مثال در گردشگری داخلی، شما به شهر دیگری در ایران سفر غیر کاری انجام می دهید.

  کیومرث رشیدی کارشناس ارشد جهانگردی می گوید: اهمیت جهانگردی داخلی در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی است. کشور ما، سرزمینی ۴ فصل با فرهنگ سنن گوناگون است. جنگل های بارانی شمال، سواحل نیلگون خلیج فارس در جنوب، کوهستان های غربی و زمین های مسطح و بیابانی شرق. در گردشگری داخلی، شما با ابعاد جدیدی از فرهنگ داخلی کشور آشنا می شوید. فرهنگ غنی و رنگارنگ مردم ایران زمین از دیرباز شهره بوده است. حال آنکه ما بسته با محل زندگی ممکن است با این تنوع آشنا نباشیم. گردشگری داخلی شما را با جنبه های پنهان سنن و فرهنگ ایرانی آشنا می کند که شاید پیش از این از آن بی اطلاع بوده اید. این به شما در شناخت بیشتر اصالت خود، و شناخت بهتر از قابلیت ها و ظرفیت هایتان کمک می کند. این تنوع فرهنگی که عوامل جغرافیایی در آن موثر است، در کمتر جایی در جهان یافتنی است. گردشگری داخلی به شما نشان خواهد داد که در چه کشوری زندگی می کنید.

وی در بعد اجتماعی اهمیت گردشگری داخلی می گوید: انسان موجودی ذاتا اجتماعی است. شما به طور معمول در یک روز حداقل ۸۰ درصد زمان خود را در اجتماع سپری می کنید. بنابراین هرچقد میزان تعامل شما با محیط و جامعه اطرافتان بیشتر باشد زندگی راحتتری خواهید داشت. در گردشگری داخلی شما با جوامع جدید و نظام عادتهایشان روبرو خواهید شد. از طرفی سفر به خودی خود مهارت های اجتماعی شما را افزایش خواهد داد. مثلا در گردشگری داخلی، شما از رشت، با زبان و روابط اجتماعی خاص خود، به زاهدان که آنها نیز روابط اجتماعی و زبان بخصوصی دارند سفر می کنید و این چالش برای برقراری ارتباط با محیط جدید به بهبود مهارتهای اجتماعی شما کمک می کند. شناخت جامعه ایرانی (داخلی) سبب می شود که بتوانید نقش مفید تری در اجتماع خود بازی کنید.

این کارشناس ارشد جهانگردی در باره  بعد اقتصادی گردشگری داخلی تصریح کرد: نظام اقتصادی کشور ما تا حدود زیادی به نفت وابسته است. این نکته موهبتی الهی است که ما ذخایر عظیمی از نفت جهان را در اختیار داریم. اما وابستگی به نفت، که سوختی فسیلی و پایان پذیر است می تواند خطرناک باشد. پس ما نیازمندیم همواره به راههایی برای اقتصادی پایدار بیاندیشیم. گردشگری داخلی، روشی عالی در جهت توسعه پایدار و اقتصادی پویاست.با گردشگری داخلی و بومگردی شما به رونق کسب و کار های محلی کمک می کنید. این کار در دراز مدت پایه های اقتصاد کشور را محکمتر می کند. از طرفی شما با ترجیح گردشگری داخلی به خارجی، از خروج ارز از کشور جلوگیری می کنید. با کاهش خروج ارز، نرخ آن در کشور نیز کاهش خواهد یافت که کمک بزرگی به بدنه نظام اقتصادی است.

رشیدی در باره بعد سیاسی اهمیت گردشگری داخلی گفت: تحریم های اقتصادی نه تنها بر اقتصاد کشور، بلکه ابعاد سیاسی و اجتماعی کشور را تحت تاثیر خود قرار می دهد. این تحریم ها به ما اجازه تجارت و تعامل آزاد با خارج از مرزهای کشورمان را نمی دهد. در نتیجه ما باید از حداکثر ظرفیت و توانمندی های داخلی خود در جهت رشد استفاده کنیم. از طریق گردشگری داخلی و در نتیجه تثبیت توسعه پایدار و کاهش وابستگی به نفت، تاثیر تحریم ها کم خواهد شد و در نتیجه غرب نمی تواند از این اهرم فشار در مقاطع حساس سیاسی استفاده کند.

 در واقع به طور کلی گردشگری داخلی سبب پیشرفت زیرساختهای کشور می شود. با افزایش گردشگری داخلی و بومگردی، میزان آبادانی در شهرهای کوچکتر کشور نیز به تدریج افزایش می یابد که کاهش مهاجرت از شهرستان ها و روستاها به شهرهای بزرگتر در جستجوی کار را به دنبال خواهد داشت. علاوه بر این با افزایش تعاملات اجتماعی و فرهنگی در داخل کشور، رشد و بالندگی فرهنگ اجتماعی کشور را شاهد خواهیم بود. ایران ۴ فصل و بزرگ ما، بی شک دیدنی های تاریخی و طبیعی بسیاری دارد که باعث شده اکثر گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند، سفر به کشور ما را بهترین سفر زندگیشان بدانند. پس بیایید با انتخاب گردشگری داخلی، علاوه بر بازدید از بسیاری از جاذبه های گردشگری کشور که تابحال به آن سفر نکرده ایم، به رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان کمک کنیم.

سیدمصطفی فاطمی ۲۷ اردیبهشت‌، در نشست تخصصی معاونان گردشگری و سرمایه‌گذاری کشور که در مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در زمینه پروژه‌های پیشران در تحول صنعت گردشگری رویکردی فراتر از قوانین و آیین‌نامه‌ها در استان‌ها مورد تأکید است.

وی با اشاره به ضرورت ارائه پروژه‌هایی متناسب با شرایط خاص هر استان، اضافه کرد: استان‌ها باید نگاهی کلان و تأثیرگذار در توسعه گردشگری داشته باشند و ۳ اولویت اصلی خود را در حوزه‌هایی مانند گردشگری مذهبی، سلامت و یک موضوع سوم مشخص کنند.

فاطمی بر اهمیت اولویت‌بندی و تشکیل میزهای تخصصی گردشگری تأکید کرد و افزود: راه‌اندازی میزهای تخصصی گردشگری خوراک در بیشتر استان‌ها انجام شده و ساختار آن نیز در قالب آیین‌نامه تدوین و در حال نهادینه شدن در مصوبه شورای‌عالی میراث فرهنگی است.

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی به موضوعات مختلف در این حوزه به گردشگری خوراک، گردشگری روستایی و عشایری، گردشگری شهری و خرید و همچنین گردشگری آبی اشاره کرد و گفت: نشست بریکس و اهمیت این حوزه در سطح جهانی، بر ضرورت تشکیل شوراهای استانی در مناطق ساحلی به ریاست استانداران و نیز ساده‌سازی فرآیند صدور مجوزها مورد تاکید است. در همین راستا توسعه گردشگری تعالی‌بخش شامل ادیان، زیارت، دفاع مقدس و ... نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

فاطمی با اشاره به توسعه طبیعت‌گردی از امضای تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان زمین‌شناسی در زمینه ژئوتوریسم، گردشگری معدن و غارنوردی خبر داد و گفت: در این زمینه مجوزها نیز در حال صدور است.

وی همچنین افزایش درآمد گردشگری از حوزه خارجی از جمله قرق‌گاه‌ها و شکار را مورد توجه قرار داد و گفت: فعالیت کمیته ملی طبیعت‌گردی با توجه به اهمیت رویکرد جهانی به پایداری در گردشگری، تقویت شده و بر ضرورت گزارش‌دهی اقدامات استان‌ها در زمینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی تأکید شده است.

مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی به ارائه مدل توسعه گردشگری روستایی الهام‌گرفته از مدل تسهیلگران و نیلو اشاره کرد و ادامه داد: هدف ما کسب عنوان «سبز جهانی» برای روستاهای کشور بر اساس شاخصه‌های تعریف‌ شده در این زمینه است.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه روستاهای معرفی‌شده ایران در دریافت نشان جهانی در سال ۲۰۲۲ موفق نبودند باید رفع چالش‌ها و بهبود شاخص‌های پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیطی مورد توجه قرار گیرد.

حضور مبارک حضرت فاطمه معصوم علیها السلام و مسجد مقدس جمکران قم را به شهری تبدیل کرده است که فی الذاته از ظرفیت گردشگری داخلی برخورداراست امانکته قابل تامل این است که هنوز ازنظر زیر ساخت گردشگری برای میزبانی از خیل مشتاقان حرم حضرت معصومه علیها السلام مطلوب نیست. اگرچه شهردار سابق قم سقائیان نژاد تلاش کرد تا استانداردهای قم در زمینه پذیرش گردشگران را ارتقادهد اما مشکلات قم در این زمینه همت مظاعفی را می طلبد تا قم را شهری در شان کریمه اهل بیت بسازد و گردشگران با کمترین دغدغه به زیارت و سیاحت بپردازند اگر چه چند سالی هست که این شهر مطلوب گردشگران عرب زبان خارج از کشور قرار گرفته است اما هنوز هم از تاکسی گردشگری که قراربود برای به زائران غیر ایرانی خدمات بدهد در قم وجود ندارد و به عنوان یک مطالبه باقیمانده است.