به بهانه قتل الهه حسین‌نژاد
هیفاء پردل
این روزها با رشد تورم و چالش های اقتصادی شاهد افزایش جرم و جنایت هایی هستیم که ریشه آن فقر است البته به جرات می توان گفت که فقر و یا مشکلات اقتصادی را نمی توان بهانه ای برای جرم و جنایت دانست طی روهای اخیر شاهد چند قتل بودیم قتل زهرا میرزایی فعال اجتماعی 36 ساله که دکتری حقوق دارد و به عنوان یک مشاور موفق حقوقی مشغول به فعالیت بود که مظلومانه قربانی طمع پسرخاله خود شده و به بهانه سرقت طلاها به طرز فجیعی به قتل می رسد.
یا امیر محمد خالقی دانشجوی نخبه دانشگاه تهران در مسیر دانشگاه که به بهانه سرقت لب تابش مقاومت و به قتل می رسد اخیرا هم یک دختر 24 ساله ای که در مسیر بازگشت از محل کارش به خانه به نام «الهه حسین نژاد» به دلیل مقاومت در برابر سرقت گوشی آیفونش به طرز دردناکی کشته می شود.
این قربانیان اکنون نه فقط نامی است در میان تیترهای خبری، بلکه بدل شده به نمادی از زخم اجتماعی‌ای که هر بار با جنایتی مشابه، باز می‌شود. او تنها نبود، پیش از او نیز امیرمحمد خالقی، دانشجوی ۱۹ساله دانشگاه تهران، هنگام بازگشت به خوابگاه، در حوالی کوی دانشگاه، هدف حمله دو سارق قرار گرفت، در برابرشان ایستادگی کرد و با ضربه چاقو به قتل رسید. هر دو جوان، قربانی خشونتی شدند که اگر طراحی نظام کیفری دقیق‌تر و منعطف‌تر بود، شاید می‌شد پیش از وقوع، مسیر آن را منحرف کرد.
رسیدگی قضایی به این پرونده‌ها آغاز شده و دستگاه قضایی، مطابق روال، پیگیر شناسایی و مجازات عاملان جنایت اخیر است. اما آنچه ما نیازمند آن هستیم، فراتر از اجرای مجازات است. باید از خود بپرسیم: آیا قانون کیفری ما آن‌چنان طراحی شده که بتواند از وقوع چنین جنایاتی جلوگیری کند؟ آیا ابزارهای سیاستگذاری کیفری، برای مواجهه با چنین وضعیت‌هایی، به اندازه کافی دقیق و متنوع هستند؟.
در نگاه سنتی، مجازات قتل عمد در ایران تقریبا همیشه یک پاسخ دارد: قصاص. البته قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی میان قتل عمد، شبه‌عمد و خطای محض تفاوت قائل شده و این یک امتیاز مهم برای ساختار حقوقی ماست. اما پرسش اینجاست که آیا همه قتل‌های عمد، در باطن و بستر خود، یکسانند؟ آیا می‌توان قاتلانی را که از روی انگیزه شخصی، خشونت خانگی، سرقت یا ترس از شناسایی مرتکب قتل می‌شود، همگی در یک دسته قرار داد و با یک تیغ واحد مجازات کرد؟ یا اینکه به‌جای یک تیغ، باید یک جعبه ابزار کامل به سیاستگذار کیفری داد؟
در چنین ساختاری، مجرمی که برای سرقت با تهدید چاقو اقدام می‌کند و با مجازات ۱۵ تا ۲۰ سال زندان مواجه است، ممکن است در صورت مقاومت قربانی، تصمیم به قتل بگیرد. اگر بداند که مجازات قتل هم صرفا یک مرحله بالاتر است - مثلا اعدام - این تفاوت، بازدارنده نیست. بلکه ممکن است به‌زعم خودش «ارزش ریسک» داشته باشد. این تصمیم، نه از قساوت ذاتی، بلکه از محاسبه می‌آید..
در چنین وضعیتی، سیاستگذار کیفری، مانند پزشکی است که تنها یک دارو در اختیار دارد؛ چه بیمار مبتلا به سرماخوردگی باشد، چه به ذات‌الریه. این فقر ابزاری، حتی اگر از سر نیت خیر باشد، به ضد خود بدل می‌شود. عدالت کیفری، یعنی تناسب مجازات با وضعیت واقعی جرم و تناسب، بدون امکان انتخاب، بدون ابزارهای گوناگون، ممکن نیست.
الهه حسین‌نژاد و امیرمحمد خالقی، تنها نام دو پرونده نیستند. آنها آینه‌هایی هستند که چهره نظام کیفری ما را به خودمان نشان می‌دهند. اگر قرار است جنایت‌های مشابه در آینده کمتر رخ دهند، ه‌حل آن فقط در شدت مجازات نیست، بلکه در دقت طراحی مجازات‌هاست. تا وقتی قاتل می‌تواند حساب کند و قانون نتواند محاسبه‌اش را به هم بزند، ما همچنان خواهیم باخت؛ در کوچه، در خیابان، در ایستگاه و در خانه.
قتل الهه و ماهی گرفتن رسانه های معاند از آب گل الود
قتل الهه حسین نژاد دختر زحمت کشی که خود نان آور خانه بود فضای عمومی جامعه را جریحه دار کرد اما نکته مهمی که این روزها قبال تامل است ماهی گرفتن برخی رسانه های معاند و رسانه های پیاده نظام آن ها در داخل کشور بود گویا برخی بلاگرها و سلبریتی ها می خواهند هماهنگ این موضوع را سیاسی و به سمت و سویی هدایت کنند که خودشان دوست دارند در حالی که این قبیل جرائم در دیگر کشورها هم وجود دارد تا جایی که حتی صدای خانواده الهه درآمده و به شدت با این عملیات روانی مخالف هستند.
روی سخن با مسئولان نظامی و انتظامی است دختران این جامعه بیش از هر چیز به امنیت روانی و جانی نیاز دارند و از تلاش سربازان امام زمان (عج) و پلیس برای شناسایی و دستگیری این جانیان وحشی تقدیر می کنیم اما این حوادث زنگ خطر آن به صدا درآمده و باید درس عبرتی برای همه باشد.
امید است بر روی خودروهای شخصی که مسافر کشی می کنند بیشترین نظارت ها باشد در گذشته رانندگان اسنپ پایش اطلاعاتی می شدند و با گذشت از هفت خوان رستم می توانستند در اسپ فعالیت کنند اما مسئولان هشیار باشید و برای این که این حوادث تلخ تکرار نشود شدیدترین نظارت ها را بر خودروهای مسافر کش شخصی و غیره داشته باشید.
